1937

---

Sadržaj/Садржај 1 Događaji 1.1 Januar/Siječanj 1.2 Februar/Veljača 1.3 Mart/Ožujak 1.4 April/Travanj 1.5 Maj/Svibanj 1.6 Jun/Juni/Lipanj 1.7 Jul/Juli/Srpanj 1.8 Avgust/August/Kolovoz 1.9 Septembar/Rujan 1.10 Oktobar/Listopad 1.11 Novembar/Studeni 1.12 Decembar/Prosinac 1.13 Nepoznato 1.14 U toku 2 Rođenja 3 Smrti 4 Reference 5 Spoljne veze

[uredi - уреди] Događaji

[uredi - уреди] Januar/Siječanj

• 1.1. - Anastasio Somoza García postao predsednik Nikaragve (praktično diktator od 1936. do '56.).
• 19.1. - Howard Hughes postavlja rekord: od Los Anđelesa do Njujorka za 7 sati, 28 minuta and 25 sekundi.
• 20.1. - Inauguracija američkog predsednika (Ruzvelta) prvi put na ovaj datum.
• 23.1. - Prva grupa jugoslovenskih dobrovoljaca se pridružila Internacionalnim brigadama u španskom ratu.

+ - Odlukom Kraljevske banske uprave Dunavske Banovine, u Novom Sadu odobren je rad i pravila Hrvatske kulturne zajednice u Subotici.

• 24.1. - Ugovor o večnom prijateljstvu Jugoslavije i Bugarske.
• januar - Drugo Moskovsko suđenje - Karl Radek i još 16 - većina osuđena na smrt.

[uredi - уреди] Februar/Veljača

• 4.2. - Prva skupština Srpskog kulturnog kluba u Beogradu.
• 8.2. - Španski građanski rat: Falangisti zauzeli Malagu.
• 19.2. - Pokušaj ubistva italijanskog vicekralja Etiopije Gracijanija u Adis Abebi (u Etiopiji poznato kao Yekatit 12), slede krvave represalije.
• 21.2. - Komitet neinterveniranja Društva naroda zabranjuje strancima da se bore u Španskom ratu.

[uredi - уреди] Mart/Ožujak

• 10.3. - Objavljena enciklika pape Pija XI. Mit brennender Sorge ("S gorljivom brigom"), u kojoj se kritikuje nacistički režim.
• 15.3. - U Beogradu štampan prvi broj lista "Student", osnivač i prvi urednik Ivo Lola Ribar.
• 18.3. - Eksplozija gasa u školi u teksaškom mestu New London ubija najmanje 295 đaka i nastavnika (najsmrtonosnija katastrofa u američkim školama).
• 19.3. - Papina enciklika Divini Redemptoris protiv komunizma.
• 23.3. - Španska vlada odnosi pobedu u Bici kod Gvadalahare.
• 25.3. - Petogodišnji ugovor o nenapadanju i neutralnosti sa Italijom potpisan u Beogradu (poštovanje granica, povlastice manjinama, likvidacija ustaškog problema, priznanje italijanske vlasti u Etiopiji...). Demonstracije protiv grofa Ćana.
• mart - Centralna omladinska komisija pri CK KPJ (Ivo Lola Ribar, Leo Mates, Lidija Šentjurc).

[uredi - уреди] April/Travanj

• 1.4. - Aden postaje britanska krunska kolonija.
• 17.4. - Prva pojava Patka Dače.
• 17-18.4. - Osnivački kongres KP Slovenije, integralnog dela KPJ, u Čebinama, sekretar CK Franc Leskošek.
• 26.4. - Bombardovanje Gernike u Španskom građanskom ratu ("Rat na severu", v. Legija Kondor).
• april-maj - Rat unutar rata u Kataloniji: španska vlada i komunisti protiv anarhista.

[uredi - уреди] Maj/Svibanj

• 1.5. - Krenula informativna emisija Radio Beograda "Aktuelni čas".
• 2.5. - Tajni sastanak Hermana Geringa sa namesnikom Pavlom i premijerom Stojadinovićem na Bledu - neuspeli pokušaj privlačenja Jugoslavije Nemačkoj (Tanjug).
• 6.5. - Katastrofa "Hindenburga": nemački dirižabl izgoreo u Nju Džersiju, poginulo 36 ljudi.
• 12.5. - Krunidba britanskog kralja Džordža VI.
• 21.5. - Masakrirana cela zajednica etiopskog manastira Debre Libanos - 297 monaha i 23 mirjana (još jedna odmazda za atentat na vicekralja Gracijanija u februaru).
• 27.5. - Golden Gate most otvoren za pešački saobraćaj, sutradan i za kolski.
• 28.5. - Konzervativac Neville Chamberlain postaje novi britanski premijer.
• 30.5. - Čikaška policija ubila desetoricu nenaoružanih demonstranata-štrajkača.

[uredi - уреди] Jun/Juni/Lipanj

• 8 - 9.6. - Konstantin fon Nojrat, nemački ministar inostranih poslova, u poseti Beogradu (demonstracije prokomunističkih radnika i studenata, sukobi sa policijom); takođe obišao i Mađarsku i Bugarsku.
• 8.6. - Poseta Petra Živkovića, lidera JNS, nekim gradovima Slovenije (Maribor, Celje) izaziva proteste. Pristalice JNS kod Maribora napale pristalice JRZ, jedan poginuo.
  • Premijera Orfove "Karmine Burane".
• 11.6. - Kasno uveče u Moskvi tajno suđenje maršalu Tuhačevskom i još sedmorici visokih oficira - osuđeni na smrt i odmah streljani.
• jun - Pablo Picasso završio "Gerniku".
• krajem juna - Milan Gorkić pozvan u Moskvu, odakle se neće vratiti.

[uredi - уреди] Jul/Juli/Srpanj

• 2.7. - Amelia Earhart nestala na Pacifiku.
• 7.7. - Sukobom japanskih i kineskih snaga na Mostu Marka Pola otpočeo Drugi kinesko-japanski rat (1937-45), najveći rat u Aziji tokom 20. veka, po kineskom shvaćanju ovo je početak Drugog svjetskog rata.
• 10.7. - Povodom njegovog rođendana, Nikola Tesla odlikovan najvišim jugoslovenskim i čehoslovačkim ordenjem, Belog orla odn. Belog lava^[1].
• 19.7. - "Krvava litija" - nakon molepstvija u beogradskoj Sabornoj crkvi za zdravlje patrijarha Varnave, vernici krenuli u povorku do Savinačke crkve, koju su vlasti zabranile. Izbija sukob žandarmerije i vernika, koji se protive ratifikaciji Konkordata (v. Konkordatska kriza).
• 22.7. - Američki Senat odbio Ruzveltov predlog da se proširi Vrhovni sud.
• 23.7. - Narodna skupština (donji dom Narodnog predstavništva KJ) uveče usvojila Konkordat sa 167 prema 129 glasova, ali Stojadinović odlučuje da ga još ne šalje pred Senat. U ponoć umro patrijarh Varnava, posle osmonedeljnog bolovanja.
• 25.7. - Bitka kod Brunete - strateška pobeda Nacionalista nad španskom vladom.
• 29.7. - Sahrana patrijarha Varnave na Vračaru - Crkva nije htela državnu sahranu (ministri i poslanici pristalice Konkordata će biti isključeni iz Crkve).
• 30.7. - Japanci zauzeli Tianjin.
  • U SSSR stvorene NKVD-ove trojke, vansudsko sredstvo za brzo pogubljenje i zatočenje "antisovjetskih elemenata" (ukinute 1938, to je period najintenzivnije Velike čistke).

[uredi - уреди] Avgust/August/Kolovoz

• 1-2.8. - Osnivački kongres KP Hrvatske, integralnog dela KPJ, u Anindolu kod Samobora, sekr. CK Đuro Špoljarić - za sporazum naroda Jugoslavije.
• 8.8. - Japanci zauzeli Peking.
• 13.8. - Počinje Bitka za Šangaj, niz teških okršaja koji će trajati do novembra.
• 17.8. - Josip Broz stiže u Pariz, na poziv Čolakovića i Žujovića, i preuzima dužnost sekretara KPJ (Milan Gorkić je uhapšen u Moskvi).
• 21.8. - U Nankingu potpisan Sovjetsko-kineski pakt o nenapadanju (Sovjeti šalju nešto pomoći).

[uredi - уреди] Septembar/Rujan

• 2.9. - Veliki hongkonški tajfun ubija 11.000 ljudi.
• 11.9. - Otvoren prvi Beogradski sajam (danas Staro sajmište).

+ U Nionu postignut načelan sporazum o suzbijanju "gusarenja" u Sredozemnom moru (u stvari italijanske i nemačke podmornice koje ometaju plovidbu prema Španiji).

• 25.9. - Bitka kod Pingxingguan-a - kineski komunisti porazili Japance.

[uredi - уреди] Oktobar/Listopad

• 4.10. - Rekonstrukcija Stojadinovićeve vlade, šest ministara koji su dali ostavke zamenjeno novim.
• 5.10. - "Karantinski govor" u Čikagu: američki predsjednik Franklin D. Roosevelt objavio je kako će SAD napustiti izolacionističku politiku kako bi se suprotstavile ekspanziji "agresivnih" država, koje treba staviti u "karantin".
• 8.10. - U Farkašiću kod Zagreba, srpske i hrvatske opozicione partije (Udružena Opozicija i Seljačko-demokratska koalicija) formirale Blok narodnog sporazuma protiv vlade Milana Stojadinovića i za novi ustav.
• 16.10. - Udruženje glumaca Kraljevine Jugoslavije uručilo Zlatni prsten bardu Dobrici Milutinoviću (od 1980. "Dobričin prsten" se dodeljuje glumcima kao najveća nagrada za životno delo).
• 21.10. - Pad Gijón-a, Frankisti su zavladali celom Asturijom i severnom obalom Španije.

[uredi - уреди] Novembar/Studeni

• 5.11. - Na sastanku sa delom vojno-političkog vođstva Hitler izlaže svoje ekspanzionističke planove (v. Hossbachov memorandum).
• 6.11. - Italija pristupila Antikominterna paktu, (Nemačka i Japan ga osnovali 1936) (v. Sile Osovine).
• 7.11. - U Beogradu otkriven spomenik Vuku Karadžiću, na uglu Grobljanske (Ruzveltove) i Kralja Aleksandra.
• 9.11. - Japanci zauzeli Šangaj.
• 16.11. - Chiang Kai-shek odlučio da prestonicu premesti iz Nankinga u Wuhan.
• 10.11. - Brazilski predsednik Getúlio Vargas proglasio Estado Novo ("Novu državu"), diktaturu koja će trajati do 1945.
• 21.11. - Osnovana Muzička akademija u Beogradu.
• 29.11. - Otkriven asteroid 1550 Tito (astronom Milorad B. Protić).

[uredi - уреди] Decembar/Prosinac

• 5.12. - Predsednik vlade Milan Stojadinović stigao u posetu Rimu.
• 9.12. - CK KPJ zbog "frakcionaštva" smenio Kaznionički komitet Petka Miletića u Sremskomitrovačkom zatvoru; za poverenika postavljen Moša Pijade.
• 11.12. - Fašistička Italija napušta Društvo naroda.
• 11.12. - Francuski ministar inostranih poslova Yvon Delbos stiže u Beograd (na turneji u Poljskoj, Rumuniji i Jugoslaviji^[2]).
• 12.12. - Japanci kod Nankinga potopili američku topovnjaču USS Panay.
• 13.12. - Japanci zauzimaju Nanking, počinje Nankinški masakr - u šest nedelja ubijeno nekoliko stotina hiljada Kineza i silovano nekoliko desetina hiljada žena.
  • U kolegij kardinala ušao Kardinal Ermenegildo Pellegrinetti, papski nuncio u Jugoslaviji 1922-1937, koji je dogovorio i Konkordat.
• 21.12. - Premijera "Snjeguljice i sedam patuljaka" u Los Anđelesu - prvi dugometražni zvučni animirani film.
• 29.12. - Stupa na snagu novi irski ustav, Éamon de Valera postaje prvi Taoiseach (/ tišoh/, premijer).
• decembar - U "Politici" cenzurisani neki nastavci stripa "Miki Maus i njegov dvojnik" zbog percipirane sličnosti sa odnosima na vrhu Jugoslavije. Dopisnik "Reuter-a" proteran jer je pogrešno izvestio da je strip trajno zabranjen^[3].

[uredi - уреди] Nepoznato

[uredi - уреди] U toku

• Velika čistka u Sovjetskom Savezu ("Ježovščina"), u kojoj su stradali i mnogi jugoslovenski komunisti.

[uredi - уреди] Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1937.

• 1.1. - Vlatko Marković, hrvatski nogometaš i nogometni izbornik
• 2.1. - Borivoje Mirković, srpski novinar († 1980)
• 7.1. - Carlos Westendorp, španjolski političar i diplomat
• 13.1. - Milka Stojanović, operska pevačica
• 30.1. - Vanessa Redgrave, britanska glumica
• 31.1. - Ivan Klajn, srpski lingvista

• 6.2. - Darinka Matić Marović, dirigent, prva žena rektor BU
• 15.2. - Velimir Milošević, pjesnik za djecu
• 17.2. - Mato Dujmov, bunjevački književnik († 1998)
• 27.2. - Ognjen Lakićević, srpski književnik i izdavač († 2005)
• 27.2. - Miodrag Trajković, prof. Pravnog fak. u Bg., diplomata († 2006)

• 6.3. - Valentina Tereškova, ruska astronautica
• 11.3. - Jovan Divjak, bosanski general i pisac
• 16.3. - Vlado Kovačić, hrvatski glumac († 2007.)
• 20.3. - Krzysztof Kowalewski, poljski glumac
• 30.3. - Warren Beatty, američki glumac, scenarist, redatelj i producent

• 5.4. - Colin Powell, američki vojskovođa, diplomat i političar
• 7.4. - Branislav Petrović, srpski pesnik i novinar († 2002)
• 8.4. - Momo Kapor, književnik i slikar († 2010)
• 17.4. - Andrej Mitrović, istoričar, profesor, srpski akademik
• 17.4. - Branka Petrić-Fehmiu, srpska glumica
• 22.4. - Jack Nicholson, američki filmski glumac i redatelj
• 28.4. - Sadam Husein, irački političar († 2006)

• 15.5. - Madeleine Albright, prva žena državni sekretar SAD
• 24.5. - Zdravko Tomac, hrvatski političar i pisac
• 25.5. - Vera Jeftimijades, arhitekta, mačevalka

• 1.6. - Morgan Freeman, američki glumac i redatelj
• 10.6. - Momčilo Popović, urednik RT Beograd († 2005)
• 20.6. - Ljubomir Draškić, pozorišni režiser († 2004)
• 23.6. - Martti Ahtisaari, finski političar, spec. izaslanik UN za Kosmet

• 3.7. - Milovan Danojlić, srpski književnik
• 16.7. - Andrija Anković, hrvatski nogometaš († 1980.)
• 18.7. - Hunter S. Thompson, američki pisac i novinar
• 21.7. - Božidar Stošić - Bole, srpski glumac
• 27.7. - Mirko Marjanović, privrednik i političar († 2006)

• 8.8. - Dustin Hoffman, američki glumac
• 17.8. - Aleksandar Šišić, narodni violinista († 2007)
• 21.8. - Luka Bebić, hrvatski političar

• 8.11. - Dragoslav Šekularac, fudbaler i trener
• 10.11. - Dimitrije Kalezić, teolog
• 10.11. - Dragan Stojnić, srpski šansonjer († 2003)
• 21.11. - Marija Čudina, hrvatska pjesnikinja

• 9.12. - Petar Anđelović, bosanski franjevac († 2009.)
• 21.12. - Jane Fonda, američka glumica
• 28.12. - Oskar Kovač, srpski ekonomista
• 31.12. - Anthony Hopkins, velško-američki glumac

[uredi - уреди] Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1937.

• 12.1. - Đorđe Vajfert, srpski industrijalac, guverner Narodne banke (* 1850)

• 28.5. - Alfred Adler, austrijski psiholog (* 1870.)

• 7.6. - Jean Harlow, američka filmska glumica (* 1911.)

• 2.7. - Amelia Earhart, američka letačica (* 1898.)
• 6.7. - Blagoje Parović "Šmit", rukovodilac KPJ, španski borac (* 1903)
• 11.7. - George Gershwin, američki skladatelj (* 1898.)
• 20.7. - Guglielmo Marconi, talijanski inženjer i fizičar (* 1874.)
• 23.7. - Patrijarh Varnava, poglavar Srpske pravoslavne crkve (* 1880)
• 30.7. - Stanoje Stanojević, istoričar, enciklopedista, akademik (* 1874)

• 2.9. - Pierre de Coubertin, francuski sportski djelatnik, "otac" modernih Olimpijskih igara (* 1863.)
• 14.9. - Tomáš Masaryk, češki političar (* 1850.)
• 26.9. - Bessie Smith, američka jazz pjevačica (* 1894.)
• 27.9. - Marija Ružička Strozzi, hrvatska operna pjevačica (* 1850.)

• 19.10. - Ernest Rutherford, britanski fizičar (* 1871.)

• 20.11. - Ivo Badalić, hrvatski glumac i redatelj (* 1890.)

• 7.12. - Antun Bauer, teološki i filozofski pisac, zagrebački nadbiskup (* 1856.)
• 21.12. - Frank Kellogg, američki ministar vanjskih poslova
• 28.12. - Maurice Ravel, francuski skladatelj (* 1875.)

[uredi - уреди] Reference

[uredi - уреди] Spoljne veze

• Chronology 1937, University of Indiana
• Art: Millvale Murals, magazin Time, 19. jul 1937 (murali Maksimilijana Vanke)
• YUGOSLAVIA: Orthodox Ragout, Time, 2. avgust 1937. ("Krvava litija")
• YUGOSLAVIA: Difficult Choice, Time, 9. avgust 1937. (Izopštenje premijera Stojadinovića i nekih članova vlade i poslanika iz SPC; takođe i u narednom broju).
• Religion: Balaban & Cash, Time 22. novembar 1937. (pravoslavni sveštenik uhapšen u St. Louisu zbog falsifikovanja)