Abraham
Abraham (hebr. Abraham אברהם, akad. A-bi-ra-mu[1], arab. Ibrahim ابرَاهِيم "kochający ojca") – pierwotnie zwany Abramem, pierwszy z hebrajskich patriarchów. Żył ok. III tys. p.n.e. Zgodnie z przekazami biblijnymi Abraham był ojcem narodu Żydowskiego. Z woli Boga Jahwe wyruszył z Mezopotamii do Palestyny.
Spis treści |
[edytuj] Historia biblijna
[edytuj] Powołanie
Abram razem z ojcem Terachem, żoną Saraj i bratankiem Lotem mieszkał początkowo w Ur chaldejskim[1]. Później zamieszkiwał w krainie Charan, w celu dotarcia do Kanaanu[2]. Stary Testament początkowo nie podaje przyczyny opuszczenia Ur. Przyczyną mogła być niespokojna sytuacja po upadku III dynastii z Ur wywołana konfliktami pomiędzy autochtonami i amoryckimi imigrantami. Deuterokanoniczna Księga Judyty podaje powody religijne: odmowę kultu lokalnych bóstw[3], podobną wersję podaje apokryficzna Księga Jubileuszów[1]. Dopiero w dalszej kolejności Biblia stwierdza, że wyjście z Ur było wolą Boga Jahwe[4]. Droga do Charanu mogła prowadzić wzdłuż Tygrysu przez Lagasz i Aszur lub wzdłuż Eufratu przez Babilon i Mari. Obecnie bardziej prawdopodobna wydaje się ta druga trasa[1]. W Charanie właśnie Abramowi objawił się Bóg i rzekł: Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę[5]. Obiecał Abramowi uczynić z niego wielki naród i rozsławić jego imię na świat. Abram posłuchał swojego Pana i udał się w drogę wraz z bratankiem i żoną, mimo swoich siedemdziesięciu pięciu lat. Gdy dotarł do dębu More koło miejscowości Sychem, Bóg ukazał się mu ponownie: Twojemu potomstwu daję właśnie tę ziemię. Następnie kolejno wędrował Abram w stronę Negewu i Egiptu, aż wrócił ponownie do Kanaanu wraz ze swoim bratankiem Lotem. Gdy oboje osiedli w Betelu, wynikła sprzeczka pomiędzy pasterzami trzód Abrama i pasterzami trzód Lota. Kraj nie mógł utrzymać ich obu, ze względu na zbyt liczne trzody owiec i wołów, które posiadali. Wtedy Abram rzekł do Lota: "Niechaj nie będzie sporu między nami, między pasterzami moimi a pasterzami twoimi, bo przecież jesteśmy krewni. Wszak cały ten kraj stoi przed tobą otworem. Odłącz się ode mnie! Jeżeli pójdziesz w lewo, ja pójdę w prawo, a jeżeli ty pójdziesz w prawo, ja - w lewo" (Rdz 13,5-17). Lot wybrał sobie całą dolinę Jordanu i wyruszył ku wschodowi, I tak rozłączyli się obaj. Po odejściu Lota Abram dostał od swojego Pana ziemie izraelskie i miał za zadanie obejść je "wzdłuż i wszerz".
Po tych wydarzeniach Bóg obiecał Abramowi potomka, ale wyjaśnił mu również, że jego spadkobiercy będą w obcym kraju niewolnikami przez przeszło czterysta lat[6]. Wtedy to Jahwe zawarł przymierze z Abramem, mówiąc: Potomstwu twemu daję ten kraj, od Rzeki Egipskiej aż do rzeki wielkiej, rzeki Eufrat.
[edytuj] Otrzymanie imienia
Gdy Abram miał 99 lat, ponownie objawił mu się Jahwe i obiecał niezmiernie liczne potomstwo. Nadał mu imię Abraham, gdyż zamierzał uczynić go ojcem narodów. Abram, a odtąd już Abraham, miał zapoczątkować dynastię królewską. Swoją żonę Saraj miał zacząć też inaczej nazywać. Jej nowym imieniem miało zostać Sara. Abrahamowi za rok miał urodzić się syn, chociaż jego żona w to nie wierzyła. Jednak Bóg ukazał jej łaskawość i uczynił to, co zapowiedział. Sara urodziła syna dokładnie w tym czasie, jaki został wyznaczony. Abraham dał synowi imię Izaak.
[edytuj] Próba wiary
Po tych wydarzeniach Bóg-Elohim (jednak wg tłumaczenia Sartre'a anioł[7], hebrajskie והאלהים, w Torze: veha'elohim, w Koranie: sen) spowodował próbę (wg innych interpretacji prowokowanie, kuszenie) Abrahama. Kazał mu na jednym z pagórków złożyć w ofierze swojego syna. Abraham nazajutrz podjął decyzję. Narąbał drzewa do spalenia ofiary i wyruszył w drogę. Na górze Moria zbudował ołtarz, związał syna i sięgnął ręką po nóż. Ale wtedy ukazał się anioł (dosłowne tłumaczenie anioł Jahwe) i powiedział: Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś Mi nawet twego jedynego syna. Po chwili Abraham spostrzegł niedaleko barana i złożył go w ofierze zamiast syna. Następnie anioł przemówił ponownie i pobłogosławił Abrahama za jego oddanie. Abraham wrócił więc do swych sług i wyruszył w kolejną drogę, tym razem do Beer-Szeby. Abraham dożył 175 lat.
Według Biblii synem, który miał zostać ofiarowany, był Izaak. Według Koranu - Izmael.
[edytuj] Dziedzictwo Abrahama
Po śmierci, w wieku 175 lat, Abraham został pochowany przez Izaaka i Izmaela obok żony Sary w Hebronie. Wg Biblii starszy syn Abrahama Izmael urodzony przez niewolnicę Hagar jest przodkiem plemion arabskich. Izaak spłodzony w wieku stu lat i urodzony przez uznawaną dotychczas za bezpłodną żonę Sarę - Izraelitów i Edomitów. Po śmierci Sary Abraham poślubił Keturę, która urodziła mu sześciu synów[8] – Zimrana, Jokszana, Medana, Midiana, Jiszbaka, Szuacha. Abraham wysłał tych synów, by zajęli krainę Trogloditis i część Arabia Felix nad Morzem Czerwonym. Istnieje także legenda, że jeden z wnuków Abrahama, syn Madana, napadł zbrojnie na Libię i ją podbił. Jego potomkowie, którzy się tam osiedlili, nazwali ją Afryką od imienia zdobywcy (J.Flawiusz DDIXV239). Stąd też Abraham nazywany jest ojcem narodów, które wyznają trzy wielkie religie monoteistyczne: judaizm, chrześcijaństwo i islam, tzw. religie abrahamowe.
[edytuj] Biblijny patriarcha w kulturze
O tej biblijnej postaci zostało napisanych wiele książek i nakręcono wiele filmów. Na przestrzeni wieków powstało dużo dzieł sztuki przedstawiających przyjaciela Boga.
[edytuj] Sztuka
- Andrea del Sarto – Ofiara Abrahama, 1527-30, 213x159, Gemaeldegalerie – Drezno
- Andrea del Sarto – Ofiarowanie Izaaka, ok. 1527, Museum of Art. - Cleveland
- Andrea del Sarto – Ofiara Abrahama, 1529, 98x69, Prado – Madryt
- Tycjan – Ofiara Izaaka, 1542-4, 382x282, Santa Maria della Salute - Wenecja
- Caravaggio – Ofiarowanie Izaaka, ok. 1597-8, 116x173, Kolekcja Barbary Piaseckiej-Johnson – Princeton
- Caravaggio – Ofiara Izaaka, 1601-2, 104x135, Uffizi – Florencja
- Jacopo da Empoli – Ofiarowanie Izaaka, 1590, 32x25, Uffizi - Florencja
- Jacopo Ligozzi – Ofiarowanie Izaaka, ok. 1596, 51x37,5, Uffizi – Florencja
- Johann Liss – Ofiara Abrahama, 1597, 88x69,5, Uffizi - Florencja
- Jacopo Bassano – Odjazd Abrahama, kon. XVI w., 85,1x117,3, National Gallery - Londyn
- Alessandro Allori – Ofiarowanie Izaaka, 1601, 94x131, Uffizi - Florencja
- Domenichino – Ofiarowanie Izaaka, 1602, 32,5x44,3, Kimbell Art. Museum
- Domenichino – Ofiarowanie Izaaka, 1630, 147x140, Prado – Madryt
- Lodovico Cigoli – Ofiarowanie Izaaka, ok. 1607, 175,5x132,2, Galleria Palatina – Florencja
- Orazio Gentileschi – Ofiarowanie Izaaka, 1615, Palazzo Spinola - Genua
- Pieter Lastman – Abraham w drodze do Kanaan, 1614, 72x122, Ermitaż – St. Petersburg
- Pieter Lastman – Ofiara Abrahama, 1616, 42x36, Luwr – Paryż
- Frans Francken – Ofiarowanie Izaaka, Museo de Santa Cruz - Toledo
- Frans Francken – Abraham i trzej aniołowie, 68x86, Prado - Madryt
- Orazio Riminaldi – Ofiarowanie Izaaka, ok. 1625, 149x229, Galleria Nazionale d’Arte Antica – Rzym
- Rembrandt van Rijn – Ofiarowanie Izaaka, 1635, 193x132, Ermitaż – St. Petersburg
- Rembrandt van Rijn – Ofiara Abrahama, 1636, 195x132,3, Stara Pinakoteka - Monachium
- Laurent de la Hyre – Abraham ofiarowuje Izaaka, 1650, Musee Saint-Denis - Reims
- Gaspard Dughet – Krajobraz z Abrahamem i Izaakiem udającymi się na miejsce ofiary, 1655-60, 152,2x195,2, National Gallery – Londyn
- David Teniers – Modlitwa Abrahama i Izaaka, 1653, Kunsthistorisches Museum - Wiedeń
- Juan de Valdés Leal – Ofiarowanie Izaaka, 1657-9, 189x249, kol. pryw. – Palma de Mallorca
- Giovanni Battista Tiepolo – Ofiarowanie Izaaka, 1726-9, 4000x5000, fresk, Palazzo Patriarcale - Udine
- Giovanni Battista Piazzetta – Ofiarowanie Izaaka, ok. 1735, 201,2x133,4, National Gallery – Londyn
- Marc Chagall – Ofiarowanie Izaaka, 1960-6, Musee Marc Chagall - Nicea
[edytuj] Literatura
- 1550 – Abraham sacrifiant Teodor Beza
- 1843 – Bojażń i drżenie Søren Kierkegaard
- 1952 – Przymierze Zofia Kossak-Szczucka
- 2002 – Abraham : A Journey to the Heart of Three Faiths Bruce Feiler
- 2003 – Abraham - ojciec rodu Theodore Hudler
- 2003 – Abraham i Melchizedek Ryszard Krasnodębski
- 2005 – S.O.S. Jerzy Surdykowski
- 2005 – Abraham - ojciec wierzących Achim Buckenmaier
[edytuj] Film
- 1994 – Abraham w reż. Josepha Sargenta
- 2005 – Abraham: A Journey to the Heart of Three Faiths w reż. Davida Wallace'a
[edytuj] Zobacz też
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Z Ur do Kanaanu. W: A. Tschirschnitz, Dzieje..., ss. 168-171
- ↑ Martin Bocian: Leksykon postaci biblijnych: ich dalsze losy w judaizmie, chrześcijaństwie, islamie oraz w literaturze, muzyce i sztukach plastycznych. Juliusz Zychowicz (tłum.). Kraków: Znak, 1995, s. 27. ISBN 8370063934.
- ↑ Jdt 5,7-9 w przekładach Biblii.
- ↑ Rdz 15,7 w przekładach Biblii.
- ↑ Rdz 12,1 w przekładach Biblii.
- ↑ Rdz 15,13 w przekładach Biblii.
- ↑ Jean-Paul Sartre: Egzystencjonalizm jest humanizmem. 1946.
- ↑ Rdz 25,1 w przekładach Biblii.
[edytuj] Bibliografia
- Achim Buckenmaier, Abraham. Ojciec wierzących, Kraków, Wydawnictwo eSPe, 2005. ISBN 83-89645-59-9
- Alfred Tschirschnitz: Dzieje ludów biblijnych. Wyd. I. Cz. VII: Dzieje starożytnego Izraela. Warszawa: M. Sadren i S-ka, 1994. ISBN 83-86340-00-3.
| Ojciec Terach |
 |
Postać biblijna Występuje w księgach: Rdz |
|
Synowie Izmael, Izaak, Zimran, Jokszan, Medan, Midian, Jiszbak, Szuach |
|
|||||||
