Egzorcysta

Egzorcysta - osoba sprawująca egzorcyzm, czyli liturgiczny obrzęd wypędzania złego ducha.

Rys historyczny

Początkowo, w czasach wczesnochrześcijańskich był to raczej charyzmat, i dlatego nie łączył się z formalnym ustanowieniem. Z czasem stał się osobnym stanem, posługą (w dawnej teologii: święceniem niższym), a urząd ten powierzano przez wręczenie księgi z egzorcyzmami, albo innej księgi liturgicznej. Za papieża Korneliusza Kościół Rzymu posiadał już pięćdziesięciu dwóch egzorcystów, lektorów i ostiariuszy, ale urzędy te nie były jeszcze zhierarchizowane. Uszeregowanie tych posług według praktykowanej jeszcze gdzieniegdzie kolejności ich przyjmowania miało miejsce dopiero w wieku V. Od tego też czasu posługi przeobraziły się w stopnie do kapłaństwa, a zatem zmalało znaczenie ustanowionych egzorcystów, których obowiązki przejęli kapłani.

Współczesna praktyka Kościoła rzymskokatolickiego

Obecnie egzorcystą nazywa się w Kościele katolickim wyłącznie biskupa albo mianowanego przez niego kapłana, który posiada specjalny mandat do sprawowania egzorcyzmu uroczystego (inaczej: wielkiego). W praktyce oznacza to pozwolenie na wypędzanie demonów z osób opętanych i modlitwę nad osobami duchowo i fizycznie udręczonymi przez duchy nieczyste.

Powaga tego sakramentale i charakter egzorcyzmu wymagają, by posługa egzorcystyczna nad opętanymi i zniewolonymi sprawowana była mocą specjalnego i wyraźnego zezwolenia miejscowego ordynariusza (zwykle biskupa diecezjalnego). Zezwolenia takiego udziela się na stałe lub doraźnie kapłanom odznaczającym się "pobożnością, wiedzą, roztropnością i nieskazitelnością życia, oraz specjalnie przygotowanym do tego zadania" (według zaleceń Komisji ds. Dyscypliny Sakramentów). Kapłani nie posiadający zezwolenia biskupa, a także diakoni, mogą modlić się modlitwą o uwolnienie danej osoby, która jednak nie stanowi egzorcyzmu uroczystego i nie zawiera formuł komunikowania się ze złym duchem. Egzorcysta w swojej posłudze kieruje się zaleceniami Rytuału Rzymskiego, zdobytą wiedzą i własnym doświadczeniem. Najwybitniejszym żyjącym obecnie egzorcystą jest oficjalny egzorcysta Państwa Kościelnego Gabriele Amorth, który przeprowadził ok. 50 000 egzorcyzmów.

Egzorcyści katoliccy w Polsce i na świecie

W Polsce pełni posługę ponad 100 mianowanych księży egzorcystów oraz wielu kapłanów oraz diakonów, modlących się modlitwą o uwolnienie. W każdej diecezji jest przynajmniej jeden mianowany egzorcysta, nie wliczając w to ordynariuszy miejsca. Informacje o miejscach sprawowania ich posługi można uzyskać telefonicznie poprzez lokalną kurię, a także w parafiach.

Trudno ocenić, ilu łącznie, na całym świecie jest mianowanych egzorcystów katolickich. Są państwa (Włochy, Polska), gdzie wszystkie lub większość diecezji ma swojego mianowanego egzorcystę; ale są też kraje, gdzie egzorcystów jest bardzo niewielu (Niemcy, Francja). W ostatnich latach widocznie wzrasta zainteresowanie tematem egzorcyzmów oraz zapotrzebowanie na kapłanów-egzorcystów. Egzorcyści wskazują na wzrost zagrożeń duchowych (spirytyzm, satanizm, okultyzm itd.) oraz rosnącą świadomość wiernych co do możliwości działania szatana na człowieka. Na tę wiedzę wpływają m.in. filmy o egzorcyzmach, które bazowały na autentycznych zdarzeniach ("Egzorcyzmy Emily Rose", "Egzorcysta") oraz liczne książki (m.in. bestsellery ks. Gabriele Amortha, egzorcysty archidiecezji rzymskiej).

Egzorcyści protestanccy

Brak statystycznej wiedzy o egzorcystach protestanckich. Wielu duchownych z kościołów niekatolickich zauważa potrzebę egzorcyzmowania wiernych w niektórych przypadkach. Z drugiej strony w kościołach protestanckich brak jednolitego rytuału egzorcyzmowania, dlatego egzorcyzmy zwykle nie wychodzą poza modlitwę o uwolnienie (ograniczają się do tzw. egzorcyzmu prostego). Jedną z najważniejszych książek protestanckich z tej dziedziny, które ukazały się w Polsce, jest "Wierzę w klęskę szatana" Michaela Greena. Autor, który jest zielonoświątkowcem, pozytywnie wypowiada się o katolickim rytuale egzorcyzmów oraz o stosowaniu wody święconej jako pamiątce chrztu.

Egzorcyści świeccy

Egzorcyści świeccy stanowią problem dla tradycyjnego, chrześcijańskiego rozumienia egzorcyzmu. Z jednej strony odwołują się do pojęć znanych w chrześcijaństwie (szatan, opętanie, egzorcyzmy), natomiast z drugiej strony stosują metody, które łamią przykazania biblijne (np. zakaz nekromancji). Część egzorcystów świeckich stanowią chrześcijanie próbujący przeprowadzać egzorcyzm uroczysty na własną rękę bez stosownej zgody biskupa. Niemniej jednak zdecydowaną większość świeckich praktyk egzorcystycznych należy zaszeregować do spirytyzmu lub okultyzmu. Mowa tu o takich czynnościach, jak "odprowadzanie duchów", komunikowanie się ze zmarłymi, gusła, czy oddziaływanie magiczne na odległość w celu uwolnienia od złych mocy. Kolejnym problemem są gratyfikacje finansowe i żerowanie na naiwności ludzi, którzy są najzupełniej zdrowi, poprzez wmawianie dolegliwości oraz groźby. Światło na to rzucają dwa reportaże zrealizowane przez telewizyjny Magazyn Ekspresu Reporterów o jednej z najsławniejszych świeckich egzorcystek (zob. linki).

Zobacz też

• szatan
• diabeł
• egzorcyzm
• opętanie

Bibliografia

1. Bogusław Nadolski, Egzorcysta: Leksykon liturgii, Poznań 2006, s. 369.
2. Bogusław Nadolski, Posługi liturgiczne: Leksykon liturgii, Poznań 2006, ss. 1203-1205.
3. Bogusław Nadolski, Sakrament święceń (Sacramentum ordinis): Leksykon liturgii, Poznań 2006, ss. 1404-1429.

Źródła internetowe

• Egzorcysta w Kościele katolickim - definicja, z praktyki egzorcystów katolickich i z praktyki egzorcystów protestanckich na katolik.pl
• "Znachorzy od egzorcyzmów" o świeckich egzorcystach na onet.pl [opublikowano: 2005-11-16]

Linki zewnętrzne

• Niebezpieczeństwa świeckich egzorcyzmów
• Katolickie egzorcyzmy okiem racjonalisty
• Demonologia ducha
• Biznes z duchami - świeccy egzorcyści pod lupą Ekspresu Reporterów