Maruri-Jatabe

Maruri-Jatabe
Bizkaia
Maruri-Jataberen ikuspegia.
Izen ofiziala	Maruri-Jatabe
Estatua Erkidegoa Lurralde Historikoa Eskualdea	Espainia Euskal Autonomia Erkidegoa Bizkaia Mungialdea
Alkatea	Joseba Koldo Alzaga Muruaga (EAJ)
Herritarra	jatabetarra
Koordenatuak	43°23′N 2°51′W
Eremua	15,8 km2
Garaiera	43 m
Distantzia	18 km Bilbora
Posta kodea	48112
Biztanleria	843 bizt (2006)
Dentsitatea	53,35 bizt/km²
www.maruri-jatabe.net http://www.maruri-jatabe.net/Eus/Indice_e.htm www.maruri-jatabe.net

Maruri-Jatabe Bizkaiko iparraldean dagoen barrualdeko udalerria da, Mungialdeako eskualdean kokatutakoa. 15,8 kilometro koadro ditu eta 834 biztanle zituen 2005ean.

Herriaren izena konposatuta dago 1997tik, ordurarte Maruri izendapen historikoa izanda. Toponimo honek, Koldo Mitxelenaren arabera, "Mairu uri" esan nahiko zuen, eta Jatabek bestela "Jata mendiaren azpian" esangura.

Geografia

Mugakideak

Iparraldean Lemoiz du mugakide, ipar-ekialdean Bakio, hego-ekialdean Mungia eta hego-mendebaldean Gatika.

Auzoak

Herriko auzoak 12 hauek dira, alfabetikoki ordenaturik:

• Billelabaso: Ipar-mendebaldean kokatuta dago, Lemoizko mugan. Goikomendi, Obarre, Billelabaso, Karabieta, Bitxilarreneta eta Ortuazpi izeneko inguruneak eta Amezti eta Txarola mendiak barne hartzen ditu. Ur-biltegia ere badauka eta hainbat errekak gurutzatzen dute. Auzoko erdigunea Etxebarrigoiko, Goikoetxea, Hurrengoetxea, Sustatxaena, Bekoetxea, Asolo eta Heredad de Maitegi izeneko etxe edo baserriek osatzen dute.

• Elortegi: Ekialdeko erdialdean kokatuta dago. Santakurtze mendia eta Eldroka eta Elortegi inguruneak barne hartzen ditu.

• Erdigune: Hegoaldean kokatuta dago, Mungiako mugan. Udaletxea, eliza, kanposantua, gizarte-etxea, pilotalekua, igerilekua, parkea eta bi jatetxe biltzen ditu.

• Erribera: Hego-mendebaldean kokatuta dago. Gorostola, Iretzagorri, Ixerdi, Urretxua, Lexarzarreta, Basozarra eta Sagubaso inguruneak eta Garbi-mendi eta Iruarteta mendiak barne hartzen ditu.

• Ianduri: Hego-ekialdeko bazterrean dagoen auzo txikia da.

• Ibarra: Hegoaldean kokaturik dago, Gatika eta Mungiako mugetan. Probalekua, errementari etxea, hiru bus geltoki eta bi jatetxe biltzen ditu.

• Jule: Erdialdean dagoen auzo txikia da.

• Kurtzegana: Erdialdean dagoen auzoa da. Izen bereko mendia eta Urgozo, Alegriburu inguruneak barne hartzen ditu, Garaizarreko landetxea eta ur-errota, ur-biltegi eta iturri banarekin batera.

• Larreta: Hegoaldean dagoen auzo txikia da, Mungiako mugan.

• Goieta: Iparraldean dagoen auzo zabala da, Lemoizko mugan kokatua. Txorietxe, Lamitzeta, Askabe, Zaldizuri, Goieta eta Amezola inguruneak, Artebakarra eta Irutxurre mendiak, adinekoen egoitza eta jatetxe bat barne hartzen ditu

• Saburdi: Udalerriko ekialde osoa hartzen du, Bakio eta Mungiako mugetan. Markinaresti, Arrizurieta eta Saburdi inguruneak, Jata mendia eta ur-biltegi bat barne hartzen ditu.

• Sakalde: Erdialdean dagoen auzoa da. Artezarra, Iturralde eta Sakalde inguruneak eta iturri eta jatetxe bana barne hartzen ditu.

Ingurune naturala

Jata mendia (599 m) herriko ipar-ekialdean kokatuta dago, Bakio eta Mungiako mugetan. Bestela, Artebakarra, Irutxurre, Kurtzegana, Garbi-mendi, Iruarteta, Santakurtze, Amezti eta Txarola mendiak ere udalerri honetan daude.

Halaber, Butroi errekak hegoaldean banatzen du Gatikako udalerritik.

Historia

XVII. mendeko hastapenetan Marurik oinaztarren alde egin zuen, Gaztelaren alde alegia. Filipe IV.a Espainiakoak 1637an soldaduak eskatu zizkion Bizkaiko jaurerriari Frantziaren aurka borrokatzeko eta herriak 6 gizon bidali zuen tropa hori osatzeko. Tartean, Konbentzio Gerran parte hartu zuten.

1704an bestela herriak 54 "sutzar" zituen eta 1798an 55, 61 etxe, 350 pertsona ("de comunión"), Añakako burdinola, taberna bat, 6 errota eta Santa Kurtzeko baseliza, Juan Ramón Iturriza historialariak erregistratu zuen moduan.

Historia garaikideari dagokionez, herritar gehien-gehienak euskal abertzaleak izan arren, 1972tik 2008ra Jaime Larrinagak abade lanak egin izan zituen herrian, politikoki espainiar nazionalismoaren alde lerratutakoa. Honek herriko bazterrak nahastu zituen, batez ere kanpotik etorritako interesek hauspotuta. "Foro El Salvador" izeneko taldean ibili zen eta ETAren mehatxuak salatu zituen.

Leku interesgarriak

Udaletxea

San Lorentzo Eliza

Maruri-Jatabeko San Lorentzo eliza aurretik zegoen tenplu baten berreraikuntza da. Espainiako Gerra Zibilean aurretik zegoen eliza guztiz suntsituta geratu zen eta lekua baino ez zen geratzen. Eliza berria antzinakoa zegoen lekuan eraiki zen, baina metro batzuk mugituta. Estiloa erromaniko berrikoa da eta arkitektoa Luis Maria de Gana izan zen, Bizkaiko Regiones Devastadaseko arkitektoa. Elizaren iparraldean lehengo ara dago eta bertan inskripzio zahar bat irakur daiteke. Mahaiaren ondoan antzinako Santa Kruz baselizaren (Jata mendiaren magaletan zegoen baseliza) balizko zutabe bat dago, XII. mendekoa.

Garaizar Errota

Ur-errota guztiz berritua da eta irekita dago nahi duenak bisita dezan, Kurtzegana auzoan eta Garaizarreko landetxearen ondoan kokatuta dagoena.

Gizartea

Demografia

Maruri-Jatabeko biztanleria

1897	1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2006
636	699	728	793	766	751	707	621	507	504	529	683	843

Jaiak

Herriko jaiak abuztuaren 10ean dira, Laurentzi Deunaren egunean. Herriko Ibarra auzoan probaleku bat dago, udaletxe eta bus geltokiaren ondian, idi-probak egin ahal izateko.

Politika

2011ko hauteskundeen emaitzak hauek izan ziren : 756 biztanleko erroldatik 576 hautesle (%76,19) eta abstenitutako 180 pertsona (%23,81) zenbatu zituzten. EAJk 321 boto (%58,68) eta 4 eserleku eskuratu zituen, eta Bilduk aldiz 198 boto (%36,20) eta 3 zinegotzi. PPk 14 boto (%2,56) eta PSEk beste 14 (%2,50) batu zituzten. Baliogabeko botoak 15 (%2,60) eta zuriak 14.

Kanpo loturak

• (Euskaraz)(Gaztelaniaz)www.maruri-jatabe.net Maruri-Jatabeko udal webgunea (arazo teknikoekin)
• (Gaztelaniaz)(Euskaraz)(Ingelesez)(Frantsesez)Auñamendi entziklopedian