1994

Dani - Godine
20. vek | 21. vek | 22. vek
1960e | 1970e | 1980e | 1990e | 2000e | 2010e | 2020e
1989 | 1990 | 1991 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999

---

Događaji

Januar/Siječanj

• 1.1. - U SRJ denominacija dinara, skinuto devet nula.

+ Uspostavljeno Sjevernoameričko područje slobodne trgovine (NAFTA) koje čine SAD, Kanada i Meksiko.

• 1.1. - U meksičkoj državi Chiapas započinje oružana pobuna pod vodstvom Zapatističke vojske nacionalnog oslobođenja (EZLN).
• 2.1. - Više od 70 ljudi poginulo i najmanje 670 ranjeno, tokom dvodnevnih borbi sukobljenih islamskih frakcija u glavnom gradu Avganistana Kabulu.
• 6.1. - U Detroitu umjetnička klizačica Nancy Kerrigan ozlijeđena u napadu koga je organizirao bivši suprug njene suparnice Tonyje Harding.
• 11.1. - Pokrenut NATO-ov program Partnerstvo za mir.
• 21.1. - U Ženevi ministri inostranih dela SR Jugoslavije i Hrvatske Jovanović i Granić potpisali su zajedničku izjavu o početku normalizacije odnosa i ubrzanju mirovnog procesa na području bivše Jugoslavije.
• 22.1. - Masakr na Alipašinom Polju
• 23.1. - Drugi krug predsedničkih izbora u RSK, proglašena pobeda Milana Martića (imao snažnu podršku iz Beograda) nad Babićem.
• 24.1. - Na inicijativu guvernera Narodne banke Jugoslavije - Dragoslava Avramovića, pušten u opticaj novi, tzv. super dinar. Ustanovljen je prema kursu 1 dinar = 1 nemačka marka. Novi dinar se menja prvo za 13.000.000 starih, od 26.1. do 30.6. za 12.000.000. Jedan "Avramov" dinar je, posle hiperinflacije i tri denominacije, ekvivalentan 120.000.000.000.000.000.000.000 "Antinih" iz januara 1990. (tada je bilo 7 dinara za marku).
• 31.1. - Krenuo Balkanski servis Radija Slobodna Evropa.

+ U glavnom gradu Somalije Mogadišu američki marinci u pratnji konvoja, u kojem su bile diplomate SAD, otvorili su vatru na ljude okupljene kod centra za raspodelu hrane i ubili najmanje pet civila, a mnoge ranili.

Februar/Veljača

• 1.2. - Zoran Đinđić na čelu DS umesto Mićunovića.
• 5.2. - Opsada Sarajeva: Minobacačka granata ubija 68 civila na Merkalama. Srbi odbacuju krivicu.
• 7.2. - U Beogradu osnovana nezavisna novinska agencija FoNet.
• 9.2. - NATO postavio ultimatum bosanskim Srbima da u roku od 10 dana povuku sve teško naoružanje oko Sarajeva.
• 24.2. - Bajaga svira u Sloveniji.
• 25.2. - Baruch Goldstein, pripadnik izraelskog kahanističkog pokreta ubija 29 muslimana u džamiji u Hebronu.
• 28.2. - Banjalučki incident - sprovodeći zonu zabrane letenja, avioni NATO-a oborili četiri aviona J-21 Jastreb vazduhoplovstva RS (bombardovali fabriku oružja "Bratstvo" u Novom Travniku).

Mart/Ožujak

• 4.3. - Rezolucija SB UN 900 o obnovi komunalnih službi i normalnog života u i oko Sarajeva.
• 6.3. - Građani Moldove na referendumu odbacuju ujedinjenje s Rumunjskom.
• 15.3. - Američke trupe se povlače iz Somalije.
• 18.3. - Washingtonskim sporazumima ustanovljena Federacija BiH (sa 10 kantona).

+ Mirko Marjanović premijer nove vlade u Srbiji, vlade "narodnog jedinstva" (SPS, Nova Demokratija, 2 prebega iz DS), "misterija" 4 glasa za Vladu.

• 26.3. - Osnovano Nezavisno udruženje novinara Srbije (NUNS).
• 27.3. - Medijski tajkun Silvio Berlusconi na čelu novoosnovane desničarske stranke Forza Italia pobjeđuje na parlamentarnim izborima, osvojivši tako svoj prvi premijerski mandat.
• 29.3. - U ruskoj ambasadi u Zagrebu sklopljen sporazum o primirju između RSK i Hrvatske.

April/Travanj

• 6.4. - Ruandski predsjednik Juvenal Habariyamana i burundijski predsjednik Cyprien Ntaryamira ubijeni kada je avion kojim su putovali oboren projektilom u blizini Kigalija.
• 7.4. - U Ruandi započinje genocid.
• 8.4. - Kurt Cobain, pjevač rock-benda Nirvana, pronađen ustrijeljen u svojoj kući u Seattleu, a što je naknadno proglašeno samoubistvom.

+ Pronađena mrtva novinarka Radislava Dada Vujasinović; policija njenu smrt prvobitno karakteriše kao samoubistvo.

• 10.4. - Srpske snage pokrenule (protiv)ofanzivu na Goražde.
• 10 - 16.4. - NATO dejstvuje po srpskim ciljevima oko Goražda, Unproforci uzeti za taoce, oboren britanski Sea Harrier 16.4., taoci pušteni 17.4.
• 16.4. - Glasači u Finskoj se na referendumu odlučuju za članstvo u Evropskoj Uniji.
• 22.4. - NATO-ov ultimatum VRS, teška oružja povučena na 20 km od Goražda.
• 22.4. - Rezolucija SB UN 913 o situaciji u sigurnom području Goražda, osuda bosanskosrpskih snaga zbog ofanzive na to mesto i zatvaranja Unproforaca.
• 25.4. - Rat u BiH: SAD, Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska, Njemačka i Rusija formiraju tzv. Kontakt-grupu s ciljem da izradi mirovni plan.
• 27.4. - U Južnoj Africi održani prvi slobodni, neposredni, tajni i višerasni izbori na kojima pobjeđuje Afrički nacionalni kongres.
• 27.4. - Rezolucija SB UN 914: pojačana brojnost UNPROFOR-a.
• 29.4. - Tzv. Operacija Bøllebank - okršaj nordijskog bataljona UNPROFOR-a i VRS blizu Tuzle.

Maj/Svibanj

• 4.5. - Počinje s radom Novinska agencija BETA.
• 5.5. - Potpisan Protokol u Biškeku kojim je privremeno obustavljen Nagorno-karabahski rat između Armenije i Azerbejdžana.
• 6.5. - Otvoren Eurotunel kojim je po prvi put nakon ledenog doba omogućen kopneni promet između Britanije i ostatka evropskog kontinenta.
• 10.5. - Nelson Mandela postaje prvi crni predsjednik Južne Afrike.
• 10.5. - U Illinoisu pogubljen John Wayne Gacy, serijski ubica odgovoran za smrt 33 dječaka i mladića.
• 12.5. - John Smith, vođa britanske opozicijske Laburističke stranke, iznenada umire, pokrenuvši izbore za vodstvo stranke.
• 14.5. - U Beogradu otkriven spomenik Rigi od Fere.
• 24.5. - Stjepan Mesić smijenjen s mjesta predsjednika Zastupničkog doma Hrvatskog sabora čime završava njegov pokušaj da, zajedno s prethodno smijenjenim predsjednikom Županijskog doma Josipom Manolićem, sruši vladu HDZ-a.
• 30.5. - U Hrvatskoj uvedena kuna (1 kuna za 1000 hrvatskih dinara, prelazni period do kraja godine); naziv valute izaziva proteste.
• maj? - Iz SPO-a isključena grupa saveznih poslanika, među kojima i Slobodan Rakitić.

Jun/Juni/Lipanj

• 2.6. - 21.8. - Operacija Tigar 94 - ARBIH uz pomoć lukavstva uspeva da izbaci Fikreta Abdića iz AP Zapadna Bosna.
• 12.6. - U Los Angelesu ubijeni Nicole Brown i Ronald Goldman, za što je optužen Nicolin bivši suprug O.J. Simpson.
• 17.6. - U SAD počinje Svjetsko prvenstvo u fudbalu 1994.

Jul/Juli/Srpanj

• 2.7. - U Medellinu ubijen kolumbijski fudbaler Andres Escobar, a kao glavni motiv se spominje njegov autogol na Svjetskom fudbalskom prvenstvu.
• 5.7. - Predstavljen mirovni plan Kontakt grupe: BiH kao unija FBiH (51% teritorije) i RS (49%).
• 7.7. - Ulaskom sjevernojemenskih snaga u Aden završava Jemenski građanski rat 1994.
• 8.7. - Umro osnivač i lider Severne Koreje Kim Il-sung.

+ Rezolucija SB UN 936: južnoafrički sudija Richard Goldstone imenovan za tužioca u ICTY.

• 13.7. - Firme iz SR Jugoslavije i Danske povukle osoblje iz Alžira, u kojem islamistički teroristi vrše napade.
• 15 - 21.7. - Jupiter pogađa nekoliko komada kometa Komet Shoemaker-Levy 9.
• 17.7. - Brazil pobjedom na jedanaesterce nad Italijom osvaja Svjetsko prvenstvo u fudbalu.
• 18.7. - Muslimanska i hrvatska strana u BiH prihvatile mirovni plan Kontakt-grupe.

+ U Buenos Airesu nepoznati počinitelji u bombaškim napadima na jevrejske organizacije ubijaju 85 osoba.

• 20.7. - Aleksandar Lukašenko izabran za predsjednika Bjelorusije.
• 23.7. - Osnovana Jugoslovenska levica (JUL).
• 25.7. - Izrael i Jordan formalno završavaju neprijateljstva sklapanje mirovnog sporazuma.
• jul - Poseta beogradskih antiratnih intelektualaca Sarajevu.

Avgust/August/Kolovoz

• 3.8. - Posle zahteva Srbije za prihvatanje plana Kontakt grupe, Skupština Republike Srpske odlučila da raspiše referendum o tome 27-28. avgusta.
• 4.8. - Savezna Republika Jugoslavija, nastojeći se distancirati od politike Radovana Karadžića (odbijanje plana Kontakt-grupe), formalno prekida sve odnose i uvodi ekonomsku blokadu Republike Srpske.
• 21.8. - Završena Operacija Tigar 94 - Fikret Abdić izbačen iz Kladuše, ulazi Peti korpus ARBiH, desetine hiljada izbeglica beže iz Kladuše.
• 24.8. - Sporazum Izraela i PLO-a o izvesnoj palestinskoj autonomiji na Zapadnoj obali.
• 28.8. - Na referendumu u Republici Srpskoj sa 90% odbačen plan Kontakt grupe.

Septembar/Rujan

• 11.9. - Papa Ivan Pavao II prilikom posjeta Hrvatskoj drži veliku misu na zagrebačkom Hipodromu.
• 16.9. - Počela s radom RTV Pink.
• 19.9.- Američke snage bez otpora zauzimaju Haiti kako bi na vlast vratile svrgnutog predsjednika Jean-Bertranda Aristidea.
• 23.9. - Rezolucija SB UN 941, o kršenju međunarodnog humanitarnog prava u Republici Srpskoj (po izveštajima UNHCR i Međunarodnog Crvenog Krsta); Rezolucija SB UN 942: osuđuju se bosanski Srbi zbog neprihvatanja teritorijalnog sporazuma, zbog čega se uvode sankcije protiv njih; Rezolucija SB UN 943: pozdravljene odluke SRJ u vezi BiH, suspendovane neke sankcije (npr. sport i kulturne veze).
• 24.9. - Olakšanje sankcija SRJ.
• 28.9. - Trajekt MS Estonia tone u Baltiku pri čemu je poginulo 852 ljudi.
• 29.9. - Uhapšen Vojislav Šešelj (pljunuo predsednika skupštine Božovića 27.9.), u zatvoru do 29.1..
• 30.9. - Rezolucija SB UN 947: produžen mandat UNPROFOR-a u Hrvatskoj do 31.3. 1995.

Oktobar/Listopad

• 1.10. - Nezavisnost Palaua (prethodno trust UN).
• 4.10. - U Švicarskoj 23 pripadnika sekte Red sunčevog hrama vrši kolektivno samoubistvo, dan nakon što je 25 pripadnika iste sekte izvršilo samoubistvo u Kvebeku.

+ Pokrenut Odsjek za dramaturgiju pri Akademiji scenskih umjetnosti u Sarajevu.

• 6.10. - Snage ARBiH prošle kroz demilitarizovanu zonu u blizini Sarajeva i ubile četiri medicinske sestre i 16 srpskih vojnika.
• 8.10. - Srpske snage sa položaja na Jevrejskom groblju otvorile mitraljesku vatru iz "sijača smrti" na dva tramvaja puna putnika.
• 15.10. - Predsjednik Jean-Bertrand Aristide se nakon tri godine egzila vraća u domovinu.
• 25.10. - Operacija Amanda - okršaj danskih mirotvoraca i VRS kod Gradačca.
• 28.10. - U SAD premijerno prikazan film Stargate, na kome će se kasnije temeljiti istoimena medijska franšiza.
• oktobar - U Srbiji se iz poslaničkog kluba SRS izdvojilo 7 poslanika na čelu sa Jovanom Glamočaninom.
• oktobar - novembar - Borbe oko Bihaća.

Novembar/Studeni

• 3.11. - Hrvatsko-muslimanske snage zauzele Kupres.
• 5.11. - Bivši američki predsjednik Ronald Reagan pismom obavještava javnost da je obolio od Alzheimerove bolesti te da se zbog toga potpuno povlači iz javnog života.
• 8.11. - Republikanska revolucija u SAD: Pod vodstvom kongresnika Newta Gingricha Republikanska stranka po prvi put u 40 godina osvaja većinu u oba doma američkog Kongresa.
  • George W. Bush kao republikanski kandidat pobjedom nad Ann Richards osvaja mjesto guvernera Teksasa.
• 13.11. - Glasači u Švedskoj na referendumu podržavaju ulazak u EU.
• 19.11. - Rezolucija SB UN 958: upotreba vazdušne sile odobrena i u Hrvatskoj (osim BiH) u cilju sprovođenja mandata UNPROFOR-a; Rezolucija SB UN 959: zabrinutost zbog borbi oko Bihaća itd.
• 20.11. - Vlada Angole i pobunjenici u Zambiji potpisuju Protokol iz Lusake te time završava građanski rat koji je trajao 19 godina.
• 21.11. - NATO dejstvovao po aerodromu u Udbini (RSK).
• 22.11. - U Šapcu počelo suđenje braći Vučković, prvo suđenje za ratne zločine u SRJ.
• 28.11. - Glasači u Norveškoj na referendumu odbijaju ulazak u EU.
• 29.11. - 24.12. - Operacija Zima '94 - uspesi HV i HVO na Dinari.
• novembar - Sporazum o vojnoj saradnji između Hrvatske i SAD.

Decembar/Prosinac

• 2.12. - Ekonomski sporazum između Hrvatske i Srba u RSK.
• 5.12. - U Beogradu počela s radom RTV BK Telekom.
• 8.12. - Prvi broj novina "Vranjske" (u Vranju).
• 11.12. - Ruski predsjednik Boris Jeljcin naređuje trupama da uđu u Čečeniju čime počinje Prvi čečenski rat.
• 14.12. - Rezolucija SB UN 967: dozvoljen izvoz anti-seruma za difteriju iz SR Jugoslavije na rok od 30 dana.
• 15.12. - Izdata prva verzija web preglednika po imenu Netscape Navigator.
• 17.12. - Operacija Pauk - Fikret Abdić se vratio u Veliku Kladušu uz pomoć vojske RSK i RS.

+ Na 31. šahovskoj olimpijadi u Moskvi, BiH osvojila srebrnu medalju.

• 19.12. - U SAD započinje istraga vezana uz skandal Whitewater.
• 21.12. - Otvoren autoput kroz zapadnu Slavoniju.
• 23.12. - Parlament Moldove usvojio Zakon o specijalnom pravnom statusu Gagauzije.
• 26.12. - Napadom komandosa na oteti francuski putnički avion na aerodromu u Marseju oslobođeno je 239 putnika i članova posade koje su islamski teroristi držali kao taoce posle otmice 24. decembra u Alžiru. Komandosi su ubili svu četvoricu terorista.
• 31.12. - Prvi čečenski rat: Počinje prva bitka za Grozni.
• decembar - Bivši američki predsednik Džimi Karter u mirovnoj misiji na Palama.

+ Zoran Đinđić na Palama.

Rođenja

• 23.2. - Dakota Fanning, američka glumica.
• 12.10. - Amir Fejza , Fudbaler Kosova.

Smrti

Zima (1)

• 1.1. - Cesar Romero, američki glumac
• 10.1. - Mladen Oljača, književnik (* 1926)
• 13.1. - Ipe Ivandić, bosanskohercegovački rock bubnjar (* 1955)
• 21.1. (ili 16.1.) - Miodrag Đorđević, fotograf (* 1919)
• 29.1. - Ulrike Majer, dvostruka svetska prvakinja u skijanju.

• 1.2. - Radovan Samardžić, srpski istoričar i akademik (* 1922)
• 12.2. - Rahela Ferari, srpska glumica. (* 1911.)
• 17.2. - Randy Shilts, američki novinar i pisac
• 28.2. - Žarko Cvejić, operski pevač (* 1907)

Prol(j)eće

• 4.3. - John Candy, kanadski komičar i glumac (* 1950.)
• 6.3. - Melina Mercouri, grčka glumica, pevačica i političarka (* 1920)
• 6.3. - Zvonko Logar, novinar (* 1932)
• 7.3. - Stanko Šajtinac, novinar (* 1940)
• 28.3. - Eugène Ionesco, francuski dramatičar rumunjskog porijekla (* 1912.)

• 5.4. - Kurt Cobain, američki muzičar. (* 1967)
• 8.4. - Radislava Dada Vujasinović, srpska novinarka (*1964)
• 12.4. - Branko Mikulić, bh i jugoslovenski političar (* 1928)
• 14.4. - Ratko Martinović, srpski general-potpukovnik. (* 1915.)
• 22.4. - Richard Nixon, američki političar i državnik. (* 1913)

• 1.5. - Ajrton Sena, vozač Formule 1 (* 1960)
• 15.5. - Olga Spiridonović, srpska glumica. (* 1923.)
• 24.5. - Veljko Kovačević, španski borac, general-pukovnik, narodni heroj, književnik (* 1912)
• 28.5. - Momčilo Mitić, srpski slikar (*1943)
• 30.5. - Pavle Savić, srpski akademik (* 1909)

L(j)eto

• 14.6. - Henry Mancini, američki skladatelj (* 1924.)
• 18.6. - Branko Petranović, srpski pravnik i istoričar. (* 1927.)
• 19.6. - Pavle Bogatinčević, srpski glumac (* 1905)

• 8.7. - Kim Il Sung, političar i predsednik Severne Koreje 1948-1994. (* 1912.)
• 8.7. - Dick Sargent, američki glumac
• 18.7. - Predrag Golubović, filmski reditelj i scenarista (* 1935)

• 4.8. - Velimir Mihajlović, lingvista, profesor BU (* 1928)
• 6.8. - Domenico Modugno, italijanski pjevač
• 11.8. - Peter Cushing, engleski glumac
• 20.8. - Aleksandar Saša Petrović, srpski reditelj (*1929)

Jesen

• 1.9. - Vladimir Bulatović Vib, srpski satiričar (* 1931)
• 8.9. - Cata Dujšin-Ribar, hrvatska slikarica (* 1897.)

• 9.10. - Fred Libou, tvorac maratonskog pokreta (* 1932)
• 24.10. - Raul Julia, portorikanski glumac

• 5.11. - Milan Mladenović, pesnik, pevač i gitarista grupe Ekatarina Velika. (*1958)
• 14.11. - Rastko Tadić, pozorišni glumac i reditelj (* 1933)

Zima (2)

• 7.12. - Oto Šolc, hrvatski književnik (* 1913.)
• 9.12. - Dušan Vukajlović, srpski književnik (* 1948)
• 12.12. - Goran Vuković Majmun (ubijen), srpski gangster
• 24.12. - John Osborne, britanski dramatičar
• 24.12. - John Boswell, američki gej istoričar
• 24.12. - Milan Milićević Lango, novinar i scenarista (* 1939)
• 26.12. - Silva Koščina, italijanska glumica hrvatskog porekla (* 1933)
• 27.12. - Zvonimir Kulundžić - hrvatski publicist, bibliolog i povjesničar (* 1911.)

Nobelove nagrade

• Fizika: Bertram N. Brockhouse i Clifford Shull
• Kemija: George Andrew Olah
• Fiziologija i medicina: Alfred G. Gilman i Martin Rodbell
• Književnost: Kenzaburo Oe
• Mir: Yasser Arafat, Shimon Peres i Yitzhak Rabin
• Ekonomija: Reinhard Selten, John F. Nash, John Harsanyi

Literatura/Spoljne veze

• Deset godina Slobodana Miloševića u deset slika (6) (Vreme)
• Hronologija RSK
• ((en)) Yugoslavia Events Chronology (University of Texas at Arlington): Jan-April, May-August & Sept-Dec. 1994 (pokriva ex-Yu prostor).
• en.: Template:Yugoslav_wars

Vidi takođe

• Godišnji kalendar - Dnevni kalendar
  

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1994