1947

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1910-e | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | 1960-e | 1970-e | >
<< | < | 1943. | 1944. | 1945. | 1946. | 1947. | 1948. | 1949. | 1950. | 1951. | > | >>

Događaji

Januar/Siječanj

• 1.1. - Britanska Nigerija dobila ograničenu autonomiju.
• 5.1. - Prvi derbi Crvena Zvezda - Partizan.
• 6.1. - Radikalski političar Miloš Trifunović i još sedmorica osuđeni zbog "davanja informacija američkoj ambasadi" (Trifunović na osam godina, trojica na smrt).
• 15.1. - U Los Angelesu pronađeno unakaženo telo Elisabet Short, kasnije prozvane Black Dahlia.
• 16.1. - Vincent Auriol postaje prvi predsednik Francuske Četvrte republike.
• 19.1. - Izbori u Poljskoj, Demokratski blok (komunisti, socijalisti i dr.) zvanično dobija 80 % glasova, na osnovu čega preuzimaju vlast krajem meseca.

Februar/Veljača

• 2.2. - Osnovano Oblasno narodno pozorište u Zaječaru, danas Pozorište "Zoran Radmilović".
• 3.2. - U Jukonu izmereno -63°C, najniža temperatura u Severnoj Americi.
• 5.2. - Komunista Bolesław Bierut postaje predsednik Poljske.

+ Zemljotres kod Prizrena.

• 10.2. - U Parizu potpisani mirovni sporazumi između Saveznika i nekih gubitnika (Italija, Mađarska, Rumunija, Bugarska, Finska). Italija predala veći deo Istre Jugoslaviji, gradove Rijeka i Zadar, kao i otoke Cres, Lošinj, Lastovo i Palagruža. Ustanovljen Slobodni Teritorij Trsta sa dve zone.
• 10.2. - U Puli ubijen britanski brigadir De Winton, počinilac je žena iz komiteta odlazećih Italijana.
• 12.2. - Christian Dior predstavlja The "New Look" u ženskoj modi.
• 17.2. - Hladni rat: Glas Amerike emituje program u SSSR.
• 20.2. - U sklopu projekta Hermes američka vojska raketom V-2 šalje voćne mušice kao prve životinje u svemir.
• 21.2. - Protestna nota vlade FNRJ Kontrolnom savetu za Austriju o pograničnim incidentima na jugoslovensko-austrijskoj granici.

+ Edwin Land u Njujorku predstavio prvu instant ("Polaroid") kameru.

• 23.2. - Osnovana Međunarodna organizacija za standardizaciju.
• 25.2. - I formalno ukinuta nemačka država Pruska.
• 28.2. - Incident 228 (ili Masakr 228) na Tajvanu - Kuomintang ugušio pobunu od prethodnog dana.
• februar - Dva zajednička sovjetsko-jugoslovenska preduzeća.

Mart/Ožujak

• 4.3. - Sastanak Politbiroa CK KPJ sa rukovodstvom CK KP Srbije - Blagoje Nešković kritikovan zbog rezervisanosti prema petogodišnjem planu i "oportunizma u ostvarivanju otkupa" (smanjivanje količina).

+ Ugovor iz Dankerka između V.Britanije i Francuske - savez u slučaju nemačkog napada.

• 9.3. - Jugoslavija preko SAD traži pomoć u žitu.
• 12.3. - Američki predsjednik Truman iznio je svoju doktrinu pred Kongresom SAD-a - vojno-ekonomska pomoć vredna 400 miliona dolara Grčkoj i Turskoj protiv komunističkog nadiranja (odgovarajući zakon potpisan 22.5.).
• 15.3. - Međuverski sukobi u Pendžabu, Britanska Indija.
• 28.3. - Ekspoze ministra unutrašnjih poslova Rankovića Narodnoj skupštini: zapadni saveznici prikrivaju ratne zločince.
• 29.3. - Malgaški ustanak na Madagaskaru protiv francuske vlasti.
• 31.3. - U iranskom Mahabadu obešeni lideri, prošle godine ugušene, kurdske Mahabadske republike.

April/Travanj

• 1.4. - Dobrovoljnim omladinskim radom počela izgradnja pruge Šamac-Sarajevo.

+ Osnovan Jugoslovenski aerotransport (JAT).

+ Umro kralj Đorđe II Grčki, nasleđuje ga brat Pavle I Grčki.

+ Jackie Robinson potpisao za Brooklyn Dodgers-e (igra od 15.4., kao prvi crnac u modernom Major League bejzbolu).

• 16.4. - Katastrofa u Teksas Sitiju: eksplozija 2.300 tona amonijevog nitrata izaziva smrt 581 osobe.
• 18.4. - Obešen monsinjor Jozef Tiso, lider nezavisne Slovačke tokom rata.

+ Britanci pokušavaju da detonacijom 6700 tona eksploziva unište nemačko ostrvo Helgoland.

• 27.4. - Narodna skupština donela prvi Petogodišnji plan (Zakon o petogodišnjem planu razvitka narodne privrede FNRJ u godinama 1947 – 1951) sa određenim ciljevima proizvodnje (ubrzana industrijalizacija i centralna akumulacija). Jedini sa primedbama Dragoljub Jovanović, lider predratnih zemljoradnika.
• 29.4. - Premijerno prikazana Slavica, službeno prvi film u historiji jugoslavenske kinematografije (prvi jugoslavenski posleratni film).
• april - Blagoje Nešković, čelnik srpske vlade i partije, kritikuje pokrajinski komitet Vojvodine, na isti način na koji je i sam kritikovan 4.3., u vezi otkupa.

Maj/Svibanj

• 1.5. - Banda Salvatore Giuliano-a (ili u nju infiltrirani mafiozi) ubila 11 učesnika prvomajske parade u Portella Della Ginestra, Sicilija.
• 3.5. - Stupio na snagu Ustav Japana - car Japana ima čisto ceremonijalnu ulogu, odbacuje se pravo na rat.
• 17.5. - Dragoljub Jovanović uhapšen pod optužbom za "špijunažu" (u oktobru osuđen na devet godina zatvora).
• 22.5. - Hladni rat: Trumanova doktrina - dodeljeno 400 miliona dolara pomoći za borbu protiv komunizma u Grčkoj i Turskoj.
• 23.5. - Istraživačka komisija UN optužila Jugoslaviju, Albaniju i Bugarsku za mešanje u Grčki građanski rat.
• 30.5. - Otvoren Vojvođanski muzej u Novom Sadu.
• maj - Komunisti izbačeni iz vlada Italije i Francuske.
• maj - Glavna burmanska partija, Antifašistički savez narodne slobode, prihvatio nacrt ustava; njen lider Aung San tvrdi da je za uzor imao ustav Jugoslavije i SSSR.

Jun/Juni/Lipanj

• 5.6. - Američki državni sekretar George Marshall izlaže Plan obnove Evrope ("Maršalov plan", deluje od aprila 1948).

+ Bugarski antikomunistički političar Nikola Petkov uhapšen u Parlamentu (obešen 23.9.).

• 7.6. - Akcija 10. travnja: prva ustaška grupa (Božidar Kavran) ulazi u FNRJ, postaće žrtve Udbine Operacije Gvardijan.
• 23.6. - Prevazilaženjem predsedničkog veta u SAD donet Taft–Hartleyev zakon, kojim se nadgledaju sindikalne aktivnosti.
• 24.6. - Kenneth Arnold-ovo opažanje NLO-a u državi Vašington, SAD - prvo o kome se široko izveštavalo i prvi put upotrebljen izraz "leteći tanjir".
• 25.6. - U Srbiji osnovan Republički zavod za zaštitu spomenika kulture.
• 26.6. - Grčka se obratila Savetu Bezbednosti UN zbog kršenja mira od strane Jugoslavije, Bugarske i Albanije (izveštaj Anketne komisije UN nepovoljan za Jugoslaviju).

Jul/Juli/Srpanj

• jun/jul - Roswellski NLO incident.
• 12.7. - Sastanak u Parizu u vezi Maršalovog plana, istočne zemlje odbijaju, ili od Sovjeta prinuđene da odbiju.
• 15.7. - U Zagrebu, Čehoslovačka pobedila Jugoslaviju u zonskom finalu Davis Cupa 4:0; poslednji meč nije odigran jer su gledaoci napravili nerede, uvređeni češkom zamenom povređenog tenisera.
• 18.7. - Brod SS Exodus sa 4500 Jevreja stigao iz Francuske do blizu Palestine, ali Britanske vlasti ne dozvoljavaju iskrcavanje.
• 26.7. - Predsednik SAD Hari Truman potpisao Zakon o nacionalnoj sigurnosti (1947): departmani vojske i mornarice konsolidovani u Departman odbrane, stvoreni CIA, Veće nacionalne sigurnosti i Združeni načelnici štabova (stupilo na snagu 18.9.).

Avgust/August/Kolovoz

• 30.7. - 1.8. - Bledski sporazumi Tito — Dimitrov - priprema carinske unije, zamišljena Balkanska federacija, oproštene bugarske reparacije (ionako skoro simbolične).
• 7.8. - Na arhipelagu Tuamotu završeno 101-dnevno putovanje Thor Heyerdahl-ovog splava Kon-Tiki istočnim Pacifikom.
• 8.8. - Počelo prokopavanje kanala Dunav-Tisa-Dunav.
• 12.8. - Završen "Nagodetov proces", suđenje grupi slovenačkih intelektualaca - trojica osuđena na smrt (Črtomir Nagode, Boris Furlan i Ljubo Sirc [zadnjoj dvojici promenjeno u zatvor]).
• 15.8. - Indija i Pakistan nezavisni od britanske vlasti (Pakistan slavi 14.8.) - počinje krvava Podela Indije.
• 22.8. - Delegacija američkih protestantskih sveštenika tvrdi da u Jugoslaviji vlada sloboda religije.
• 24.8. - Rulja u istarskom Lanišću ubila sveštenika Mira Bušelića i teško povredila monsinjora Jakoba Ukmara.
• 27.8. - Sledovanje hleba u Francuskoj smanjeno na 200 grama, neredi u nekim gradovima.
• 31.8. - Proizveden prvi domaći penicilin u zemunskoj "Galenici".

+ Izbori u Mađarskoj, komunisti prvi, ali sa samo 22,3 % glasova.

Septembar/Rujan

• 15.9.-16.9. - Stupa na snagu mirovni ugovor sa Italijom, savezničke snage napuštaju Pulu, povučena linije Tršćanske zone, neredi u Trstu, Jugoslavija preuzima bivše italijanske teritorije.
• 22-27.9. - Osnivački sastanak Informbiroa u Šklarskoj Porembi kod Vroclava, Poljska. Prisutno devet partija, doneta Deklaracija koja ističe da je u toku borba između imperijalističkog (SAD) i antiimperijalističkog (SSSR) tabora. Za sedište organizacije određen Beograd.
• 25.9. - Na Međunarodnom sudu za ratne zločine japanski car Hirohito oslobođen je svake krivnje za rat.
• 30.9. - U Beogradu osnovan Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata (SUBNOR).
• septembar - Jugoslavija odbila Maršalov plan.

+ Drugi kongres Narodnog fronta Jugoslavije, Tito: postojanje predratnih buržujskih stranaka neopravdano.

Oktobar/Listopad

• 1.10. - SAD priznale bugarsku vladu i uspostavile diplomatske odnose, samo 8 dana nakon pogubljenja Nikole Petkova.
• 2.10. - Osnovana Baletska škola "Lujo Davičo" u Beogradu.
• 3.10. - Zbog incidenta od 24.8., u Pazinu osuđen sveštenik Stepan Ček na šest godina i msr. Jakob Ukmar na mesec dana (već odležao) zbog "provokacije". Ubice sveštenika osuđene na tri odn. pet meseci.
• 5.10. - U Varšavi formalno osnovan Informbiro, sa sedištem u Beogradu i zadatkom "razmene iskustava i, u slučaju potrebe, koordinacije delatnosti komunističkih partija na osnovu uzajamne saglasnosti".
• 7.10. - Dragoljub Jovanović, lider Zemljoradničke stranke i bivši saveznik KPJ, osuđen na devet godina zatvora; istovremeno i HSS-ovac Franjo Gaži na pet godina (političke krivice).
• 11.10. - Jugoslavija prekinula odnose sa Čileom, nakon što su odatle proterana dvojica jugoslovenskih zvaničnika kao "deo opšte-hemisferske komunističke mreže".
• 14.10. - Čak Jeger prvi put ikad probio zvučni zid, raketnim avionom Bell X-1.
• 21.10. - Rezolucija 109 Generalne skupštine Ujedinjenih nacija: pozivaju se Albanija, Bugarska i Jugoslavija da ne pomažu gerilu u Grčkoj, osniva se Specijalna komisija sa sedištem u Solunu (radi od decembra).

+ Počinje Indo-pakistanski rat 1947 u Kašmiru - prvi od četiri rata između dve nacije (do 1999).

• 27.10. - Crveni strah: Počinje saslušavanje osoba iz filmske industrije pred Parlamentarnim komitetom za neameričke aktivnosti povodom veza sa KP SAD - Holivudska desetorica odbijaju saradnju (vidi 25.11.).
• 28.10. - Osnovan Gradski zavod za zdravstvenu zaštitu u Beogradu.
• 30.10. - Ustanovljen Generalni sporazum o carinama i trgovini (GATT), prethodnik Svetske trgovinske organizacije.

Novembar/Studeni

• 2.11. - Howard Hughes prvi i jedini put poleteo svojim džinovskim avionom Hughes H-4 Hercules (Spruce Goose - "Smrčeva guska").
• 10.11. - Hapšenje četvorice radnika čeličane u Marseju dovodi do komunističkih nereda koji se šire i na Pariz.
• 15.11. - Parlament u Mađarskoj prinuđen da preda ovlašćenja vladi.
• 16.11. - Puštena u saobraćaj pruga Šamac-Sarajevo (gradili je omladinci iz Jugoslavije i još 42 zemlje).

+ Britanci počinju povlačenje vojske iz Palestine.

• 20.11. - Robert Schuman postao novi francuski premijer, prinuđen je da pozove rezerviste za smirivanje rudara.
• 25.11. - Waldorfska izjava kojom se vodeći holivudski studiji, okupljeni u Filmsko udruženje Amerike, obavezuju da više neće angažirati ljevičare iz tzv. Holivudske desetorice; taj datum predstavlja početak Holivudske crne liste.

+ Parlament Novog Zelanda ratifikovao Westminsterski statut, koji ovom dominionu daje suverenost.

• 27.11. - U Evksinogradu kod Varne Ugovor o prijateljstvu, saradnji i uzajamnoj pomoći Jugoslavije i Bugarske (tekst sastavljen još 1.8.).

+ Policija u Parizu zauzela uredništva komunističkih listova.

• 28.11. (29.11.?) - Prva izvedba Hristićevog baleta "Ohridska legenda" u Narodnom pozorištu u Beogradu.
• 28.11. - Potpisan jugoslovensko-italijanski trgovinski ugovor.
• 29.11. - Generalna skupština UN predlaže podelu Palestine na arapsku i jevrejsku državu i izdvojeni Jerusalim (u odnosu oko 43:56:1 %) - Arapi odbacuju plan, Jugoslavija uzdržana.
• 30.11. - Počinje građanski rat u mandatnoj Palestini (koji sledećeg maja prelazi u Arapsko-izraelski rat 1948).

Decembar/Prosinac

• 3.12. - U Francuskoj, ekspresni voz Paris-Tourcoing izbačen iz šina uz 21-og poginulog - optuženi komunistički štrajkači koji su mislili da voz prevozi vojsku; sutradan preduzete vanredne mere u zemlji.
• 4.12. - Bugarska ima novi ustav, tzv. Dimitrovljev.
• 9.12. - Francuski sindikati opozvali generalni štrajk i nastavili pregovore sa vladom.
• 14.12. - Osnovano Udruženje bibliotekara Srbije.
• 22.12. - Bardeen, Brattain i Shockley predstavili prvi praktičan elektronski tranzistor.
• 24.12. - Probni let MiG-15.
• 24.12. - Uredbom o zabrani privatnih akcionarskih društava ugašeno preduzeće "Aeroput".
• 30.12. - Rumunski kralj Mihai I abdicira pod pritiskom komunističke vlade, koja proglašava narodnu republiku.
• decembar - Državni ugovor Albanije i Bugarske - znaci nezavisnosti Albanije (Envera Hodže) od Jugoslavije.

+ Ugovor o uzajamnoj pomoći Jugoslavije i Mađarske (istog meseca i sa Rumunijom).

+ Grčki građanski rat: Grčki komunisti formirali Privremenu demokratsku vladu, na čelu Markos Vafijadis.

Tokom godine

• U Beogradu: rekonstrukcija Terazija, gradnja Filmskog grada, ILR u Železniku, Pionirska pruga u Košutnjaku (takođe i u zagrebačkom Maksimiru).
• U Beogradu sedišta Informbiroa i Panslovenskog pokreta.
• Sjedinjene Države ne dozvoljavaju putovanje svojih građana u Jugoslaviju, zbog teškoća svojih diplomatskih službenika da zaštite američke građane u toj zemlji (jedina zemlja pod takvom zabranom 1947.).
• Otkriveni prvi Svici sa Mrtvog mora.
• Dizajniran "Kalašnjikov" AK-47.
• Svetozar Gligorić osvojio panslovenski šahovski turnir u Varšavi.

1947. u temama

Rukovodstvo FNRJ:

• • Predsednik Prezidijuma Narodne Skupštine: Ivan Ribar
  • Predsednik Vlade: Josip Broz Tito (takođe i Generalni sekretar KPJ)
  • Predsednik Narodne skupštine: Vladimir Simić

• Nove države (Slobodni Teritorij Trsta je 1954 faktički podeljen između Italije i Jugoslavije):

S.T. Trsta

Pakistan

Indija

Rođenja

• 6.1. - Nebojša Đukelić, filmski kritičar i reditelj, novinar († 1996)
• 8.1. - David Bowie, britanski rock muzičar i glumac
• 10.1. - Slobodanka Šobota, akademski slikar († 2004)
• 18.1. - Tomislav Marijan Bilosnić, hrvatski književnik
• 25.1. - Milan Marinković Cile, srpski slikar

• 2.2. - Farrah Fawcett, američka glumica († 2009.)
• 3.2. - Paul Auster, američki književnik i režiser
• 8.2. - Ljubiša Ristić, pozorišni reditelj i kritičar
• 9.2. - Carla del Ponte, glavna tužiteljica Haaškog suda
• 11.2. - Irinej Bulović, episkop bački
• 13.2. - Bogdan Tanjević, košarkaš i trener
• 19.2. - Jackie Curtis, američka glumica i spisateljica
• 27.2. - Ejub Štitkovac, novinar, književnik, publicista († 2006)
• 28.2. - Miroljub Labus, srpski ekonomista, profesor i političar

• 7.3. - Želimir Puljić, hrvatski biskup
• 14.3. - Dževdet Sarač, bosanskohercegovački književnik
• 14.3. - Billy Crystal, američki glumac i komičar
• 20.3. - John Boswell, američki istoričar
• 25.3. - Elton John, britanski muzičar

• 11.4. - Vuk Obradović, najmlađi general JNA, srpski političar († 2008)
• 18.4. - Kathy Acker, američka spisateljica
• 22.4. - Goran Paskaljević, filmski reditelj
• 25.4. - Zoran Bogavac, novinar i publicista († 2006)
• 27.4. - Irfan Horozović, bosankohercegovački dramatičar

• 1.5. - Enes Kišević, bosanskohercegovački književnik i glumac
• 5.5. - Vojkan Borisavljević, kompozitor, aranžer, dirigent, muzički urednik i producent
• 19.5. - Džemaludin Alić, bosanski književnik

• 5.6. - Borka Pavićević, dramaturg, direktor Centra za kulturnu dekontaminaciju
• 9.6. - Gordana Jevtović-Minov, operska pevačica-sopran († 2007)
• 14.6. - Ljubiša Pavković, harmonikaš
• 17.6. - Blaž Kraljević, komandant HOS-a u BiH, general Armije RBiH († 1992)
• 18.6. - Vesna Pećanac, glumica

• 8.7. - Mehmed Alagić, general Armije RBiH († 2003)
• 20.7. - Carlos Santana, meksički rock glazbenik
• 24.7. - Predrag Ejdus, glumac
• 27.7. - Boris Bradić, hrvatski rukometaš
• 30.7. - Arnold Schwarzenegger, austrijsko-američki glumac i političar (--)

• 14.8. - Enes Duraković, bosanskohercegovački književni historičar i esejist
• 23.8. - Goran Sultanović, glumac
• 24.8. - Paulo Coelho, brazilski književnik

• 15.9. - Jovo Toševski, prof. Medicinskog fakulteta u Kg.
• 19.9. - Mate Granić, hrvatski političar

• 9.10. - Jovan Zivlak, književnik i izdavač
• 21.10. - Darinka Jevrić, književnica († 2007)
• 26.10. - Hilari Klinton, američka političarka
• 31.10. - Herman van Rompuy, belgijski političar i prvi predsjednik Evropske Unije

• 8.11. - Nakib Abdagić, bosanskohercegovački književnik i glumac

• 7.12. - Oliver Dragojević, hrvatski pjevač
• 10.12. - Dragomir Brajković, književnik, novinar i urednik Radio Beograda († 2009)
• 14.12. - Svetlana Bojković, srpska glumica
• 15.12. - Mihajlo Miša Blam, džez-muzičar i kompozitor
• 22.12. - Meddžida Kreso, bosanskohercegovačka političarka

•  ? - Stjepan Tomaš, hrvatski književnik

Smrti

• 30.1. - Dubravko Dujšin, hrvatski glumac (* 1894.)
• 25.1. - Al Capone, kriminalac (* 1899)
• 5.2. - Hans Fallada, njemački književnik (* 1873.)

• 7.4. - Henry Ford, osnivač proizvođača automobila Ford Motor Company (* 1863.)
• 24.4. - Willa Cather, američka spisateljica

• 5.8. - Bogdan Gavrilović, srpski matematičar, raniji predsednik akademije (* 1864)
• 24.8. - Miroslav Bulešić, hrvatski svećenik i mučenik (* 1920.)

• 4.10. - Max Planck, njemački fizičar (* 1858.)

• 1.12. - Aleister Crowley, okultista, mistik... (* 1875)
• 28.12. - Vittorio Emanuele III, italijanski kralj (* 1869)

Nobelova nagrada za 1947. godinu

• Fizika: Edward Victor Appleton
• Kemija: Robert Robinson
• Fiziologija i medicina: Carl Ferdinand Cori, Gerty Theresa Cori i Bernardo Alberto Houssay
• Književnost: André Gide
• Mir: Friends Service Council (FCS)i American Friends Service Comittee (AFSC)

Literatura

• Collier's Year Book za 1947. (Microsoft Encarta 2004)
• Return to Diversity, A Political History of East Central Europe Since World War II, Joseph Rothschild & Nancy M. Wingfield

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1947