1983

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | 1990-e | 2000-e | 2010-e | >
<< | < | 1979. | 1980. | 1981. | 1982. | 1983. | 1984. | 1985. | 1986. | 1987. | > | >>

Ovo je članak o godini 1983.

1983 u drugim kalendarima

Gregorijanski	1983 MCMLXXXIII
Ab urbe condita	2736
Islamski	1403 – 1404
Iranski	1361 – 1362
Hebrejski	5743 – 5744
Bizantski	7491 – 7492
Koptski	1699 – 1700
Hindu kalendari
- Vikram Samvat	2038 – 2039
- Shaka Samvat	1905 – 1906
- Kali Yuga	5084 – 5085
Kineski
- Kontinualno	4619 – 4620
- 60 godina	Yin Voda Svinja (od kineske N. g.)
Holocenski kalendar	11983
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1983 bila je redovna godina koja počinje u subotu (link pokazuje kalendar).

Događaji

Januar/Siječanj

• 1.1. - Početak emitovanja programa klasične muzike Stereorama na Radio Beogradu.
• 3.1. - Počinje erupcija Kilauee na Havajima, koja (2010.) još uvek traje.
• 16.1. - Umro Vladimir Bakarić, član predsedništava SFRJ (potpredsednik) i CK SKJ (u državnom predsedništvu ga zamenjuje Mika Špiljak).
• 17.1. - U Cirihu počinju pregovori Jugoslavije i 50-tak zapadnih banaka o paketu pomoći kako bi zemlja mogla otplaćivati dugove (18 mlrd. dolara).

+ Zemljotres u Grčkoj (ostrvo Kefalonija), osetio se u i u Italiji i Jugoslaviji.

• 19.1. - Nacistički ratni zločinac Klaus Barbie uhapšen u Boliviji.

+ Ustavni sud prigovorio Saveznoj skupštini zbog zakona kojim se putovanje u inostranstvo uslovljava depozitom od 5000 dinara (uvedeno prošlog oktobra).

+ Predstavnici 15 stranih vlada preporučili srednjoročni kredit od 1,3 milijarde dolara Jugoslaviji; 90-dnevna suspenzija vraćanja glavnice bankama.

• 20.1. - Vlada SFRJ optužuje Albaniju za "flagrantno" mešanje u unutrašnje stvari (povodom Kosova) i "pretnju silom".

+ U Beču dogovoreno da se iranska nafta za svetsko tržište prerađuje u Jugoslaviji. (šta je bilo s tim?)

• 22.1. - Björn Borg nakon pet uzastopnih pobjeda na Wimbledonu objavljuje povlačenje iz tenisa.
• 26.1. - Izdana verzija programa Lotus 1-2-3 za PC.

+ Janko Smole, zadužen za inostrane jugoslovenske finansije, tvrdi da će biti isplaćeno 4,5 milijardi dolara dugova koji prispevaju ove godine i bez reprograma.

• januar - Zabrana predstave "Golubnjača" Jovana Radulovića u Novom Sadu izaziva raspravu u zemlji

Februar/Veljača

• 2.2. - Zagrebački nadbiskup Franjo Kuharić proizveden u kardinala.
• 3.2. - SIV najavio povećanje cena transporta i poljoprivrednih proizvoda do 33% (kraj polugodišnjeg zamrzavanja cena).
• 7.2. - Iran napada jugoistok Iraka.
• 9.2. - Krenula TE Gacko u Hercegovini (nominalna snaga 300 MW).
• 12.2. - U Beogradu uvedeni bonovi za ulje, prašak za veš i kafu - Ustavni sud kaže da je to nelegalno (neke gradske opštine ih uvele 31.1., bonovi za benzin uvedeni u celoj zemlji prošlog oktobra).
• 15.2. - Grupa od 23 Albanca osuđena na jednu do 14 godina zatvora zbog zavere za "republiku Kosovo".
• 17.2. - Intervju šefa SKJ Mitje Ribičiča - potrebna strana pomoć, strožija kontrola nad štampom.
• 18.2. - Opljačkane prodavnice u Titogradu, gde se prvi put posle mesec dana pojavio prašak za veš, izveštavaju beogradske novine.
• 23.2. - U Briselu ratifikovan trgovački i ekonomski sporazum Evropske ekonomske zajednice i SFRJ (parafiran 1980, stupa na snagu 1.4.).
• 26.2. - Neke američke grupe za praćenje ljudskih prava (među kojima i Helsinki Watch) kritikuju izveštaj administracije o stanju ljudskih prava u svetu u vezi 12 zemalja, među kojima je i Jugoslavija (u smislu prikrivanja).
• 28.2. - Posljednja epizoda TV-serije M*A*S*H postaje najgledanija emisija u historiji američke televizije.

+ Kiro Hadži-Vasilev, lider SK iz Makedonije, kritikuje "intelektualce" koji kroz štampu "provociraju" partijsku vladavinu i traže višepartijski sistem.

Mart/Ožujak

• 5.3. - Laburistički vođa Bob Hawke postaje premijer Australije.
• 7.3. - Banka za međunarodna poravnanja (BIS) pristala dati pozajmicu od 500 miliona dolara SFRJ (300 miliona odmah, ostatak dobila 14.9. - kratkoročni kredit, za predah).
• 7-12.3. - VII Konferencija Pokreta nesvrstanih u New Delhi-ju.
• 9.3. - Ubistvo Galipa Balkara: atentat jermenskih terorista na turskog ambasadora Galipa Balkara u Beogradu (podlegao dva dana kasnije). Građani pojurili za njima, poginuo student Željko Milivojević.
• 21.3. - Sovjetski premijer Nikolaj Tihonov stigao u petodnevnu posetu Jugoslaviji - dogovorena privredna saradnja, uvećanje uvoza nafte za 20%, 5,35 miliona tona ove godine.
• 23.3. - Američki predsjednik Ronald Reagan objavljuje Stratešku obrambenu inicijativu, odnosno proturaketni program nazvan "Ratovi zvijezda".
• 25.3. - Jugoslavija postigla sporazum sa komitetom banaka kreditora - paket od dve milijarde dolara (1,4 mlrd. reprograma i 600 miliona novog zajma), deo MMF-ovog paketa od pet milijardi (potpisano u septembru).

+ Prva izvedba opere "Karmen" u beogradskom Narodnom pozorištu.

• 27.3. - U Jugoslaviji uvedeno ljetno računanje vremena (od poslednje nedelje u martu do poslednje u septembru, od 1996 u oktobru).
• 29.3. - Dokument Savezne komisije za Program ekonomske stabilizacije ohrabruje mali biznis.
• mart - Dvojica funkcionera izdavačkog preduzeća "Otokar Keršovani" ostala bez posla, jer su objavili knjigu "Stvarno i moguće" Dobrice Ćosića, uprkos protivnom mišljenju hrvatskog CK, koji je knjigu opisao kao "nacionalističko i šovinističko delo"

+ Krajem meseca pesnik Gojko Đogo odlazi na odsluženje zatvorske kazne (zbog zbirke "Vunena vremena"), što izaziva niz protestnih večeri u Udruženju književnika Srbije.

+ Izveštaj radne grupe o odnosima u federaciji: republike se "autarkično ponašaju".

+ U Austriji od herpesa stradao 31 lipicaner.

+ U prvom kvartalu SFRJ smanjila trgovinski deficit za 43,7% u odnosu na isti period lane (iznosi 522 miliona dolara).

April/Travanj

• 8.4. - Tužilaštvo u Sarajevu saopštilo da je SDB uhapsila 11 ljudi zbog "krivičnog dela neprijateljske propagande". Uhapšeni su: Alija Izetbegović, Omer Behmen, Salih Behmen, Rušid Prgud, Mustafa Spahić, Melika Salihbegović, Đula Bičakčić, Edhem Bičakčić, Ismet Kusumagić, Hasan Čengić i Derviš Đurđević (pridružiće im se i pesnik Džemaludin Latić).
• 9.4. - Finale košarkaškog prvenstva Jugoslavije. KK Šibenka pobeđuje Bosnu slobodnim bacanjima Dražena Petrovića u poslednjim sekundama, ali je zbog prigovora Bosne naređeno igranje još jedne utakmice, na koju Šibenčani ne odlaze, tako da je "Bosna" proglašena za šampiona. U Šibeniku protestni miting 10.4..
• 12.4. - Mahmut Bakalli, nekadašnji lider kosovskog SK, isključen iz partije.
• 23.4. - Pesma Evrovizije u Minhenu, Daniel Popović je četvrti sa "Džuli".
• april - SIV objavio da će dozvoliti širi prostor za privatna preduzeća, radi smanjenja nezaposlenosti.

Maj/Svibanj

• 6.5. - Njemački časopis Stern objavljuje memoare Adolfa Hitlera za koje se kasnije ispostavilo da su krivotvoreni.
• 8.5. - Pravoslavni Uskrs, najkasniji mogući datum (25. april po julijanskom; dolazi do poklapanja Velikog petka i Đurđevdana, što će biti pomenuto u Kremanskom proročanstvu).

+ Stonoteniseri Zoran Kalinić i Dragutin Šurbek osvojili zlatnu medalju na svetskom prvenstvu u Tokiju (pobedili Kineze).

• 10.5. - U "Politici" na ostavku prinuđen Dragoljub Trailović, glavni urednik, i još dvojica, zbog "propusta u nekim člancima".
• 12.5. - Stane Dolanc, sav. sekr. unutrašnjih poslova, tvrdi da su "neprijateljski elementi" pojačali aktivnost.
• 15.5. - Rotacija: Mika Špiljak postaje predsjednik Predsjedništva SFRJ nakon Petra Stambolića.
• 16.5. - Smjenjen Joža Vlahović, glavni urednik "Danasa" (prigovarano zbog načina izveštavanja sa plenuma CK SKH).
• 25.5. - Ovogodišnja proslava Dana mladosti izaziva kritike intelektualaca ("kulturni primitivizam") ali i Socijalističkog saveza ("religija i misticizam" pod vidom pohvale Titu).
• maj - Hu Jaobang, gensek. KKP, u poseti Rumuniji i Jugoslaviji (11-15.5.).

Jun/Juni/Lipanj

• 5.6. - Mima Jaušovec izgubila u finalu Roland Garrosa od Kris Evert.
• 6 - 2.7. - Šesti sastanak Konferencije UN o trgovini i razvoju (UNCTAD) u Beogradu.
• 9.6. - Konzervativna premijerka Margaret Thatcher na parlamentarnim izborima u Ujedinjenom Kraljevstvu odnosi uvjerljivu pobjedu nad opozicijskim laburistima.

+ SFRJ: najavljeno postepeno ukidanje kontrole cena, uvedene prošle godine (uslov za strani kredit?).

• 13.6. - Pionir 10 je prvi ljudski objekt koji napušta Sunčev sistem.

+ Ivan Cvitković, izvršni sekretar predsedništva CK SK BiH tvrdi da studenti povratnici sa islamskih univerziteta propovedaju panislamizam i hoće "etnički čistu muslimansku BiH".

• 28.6. - Beogradska opština Stari Grad ukinula izdvačku kuću "Zapis", koja je objavila "Nož" Vuka Draškovića.
• jun - Sociolog Slobodan Inić tvrdi u "Književnim novinama" da je Staljin kruna "kvadrumvirata Marks-Engels-Lenjin-Staljin".

Jul/Juli/Srpanj

• 2/3.7. - Predsednica SIV-a Milka Planinc na noćnoj sednici predstavila stroge ekonomske mere kako bi se izbegao bankrot zemlje - "moraju se prihvatiti oštri uvjeti za paket podrške stabilizacionom programu"; "alternativa je bila proglasiti moratorijum s ozbiljnim posledicama".
• 11.7. - Komisija za međunarodne odnose CK SKJ poziva na rešenje pitanja autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve (zbog "unutrašnjih i spoljnih... negativnih posledica" nepriznavanja iste od strane SPC).
• 15.7. - Najavljeno još sedam vrsta poreza u SFRJ od 1.11., uz postojećih 14, očekuje se dodatni prihod od 400 miliona dolara.
• 22.7. - Tanjug: u prvoj polovini godine više nego prepolovljen jugoslovenski deficit u trgovini sa zapadom (sa 2,12 na 0,99 mlrd. dolara), zahvaljujući smanjenom uvozu i povećanom izvozu.
• 23.7. - Neredi zvani Crni jul u Šri Lanki označavaju početak građanskog rata u Šri Lanki.
• 26.7. - U SFRJ cene formalno "odleđene".
• 28.7. - U Zapadnoj Nemačkoj ubijen Stjepan Đureković, hrvatski emigrant.
• 31.7. - Šumski požar u blizini Dubrovnika.

Avgust/August/Kolovoz

• 20.8. - Osuđena grupa "muslimanskih nacionalista" uhapšenih u aprilu; Alija Izetbegović osuđen na 14 godina (kasnije skraćeno na 12, izašao 1988.).
• 22.8. - Nekoliko hiljada ljudi prisustvuje sahrani Aleksandra Rankovića u Beogradu (umro tri dana ranije u Dubrovniku), do 1966. smatranog Titovim zamenikom.

Septembar/Rujan

* Sveti Kristofer i Nevis

• 1.9. - Sovjetske zračne snage ruše južnokorejski avion Boeing 747 na letu 007, 269 mrtvih.
• 2.9. - Otkriven asteroid 22278 Protitch (nazvan po srpskom astronomu Protiću).
• 9.9. - Potpisan ugovor između Jugoslavije i zajmodavaca (zapadne vlade, oko 600 zapadnih komercijalnih banaka, Svetska banka, Banka za međunarodna poravnanja i MMF) o odlaganju otplate prispelih dugova i novom zajmu (vidi 25.3. gore).
• 10.9. - Zemljotres u kopaoničkom kraju, M 5.1.
• 16.9. - Američki potpredsednik Bush u poseti Jugoslaviji.
• 19.9. - Sveti Kristofer i Nevis stječe nezavisnost od Velike Britanije.
• 26.9. - Sovjetski pukovnik Stanislav Petrov ispravno protumačio alarm o lansiranju američkih raketa kao grešku (atmosfersku pojavu), tako da nije pokrenuta procedura za odgovor. šire
• 27.9. - Javnosti objavljen projekt GNU.
• 27.9. - Pavle Gaži, hrvatski sekretar unutarnjih poslova, dao ostavku "iz zdravstvenih razloga" (kasnije se govori o "političkim intrigama", u siječnju isključen iz partije).

Oktobar/Listopad

• 1.10. - Zemljotres na južnom Jadranu.
• 14.10. - Na sastanku Saveta federacije, partijski veteran Mijalko Todorović izjavio da "nema rešenja za ekonomsku krizu bez duboke demokratizacije političkog sistema"
• 23.10. - Bombaški napadi na kasarne američkih i francuskih snaga u Bejrutu - gine 241 američki vojnik, 58 francuskih padobranaca i 6 libanskih civila.
• 25.10. - Američka invazija na Grenadu.

Novembar/Studeni

• 2.11. - Operacija Able Archer 83 - američka vojna vježba koju su Sovjeti protumačili kao pripreme za skori početak trećeg svjetskog rata.
• 10.11. - Američki student Fred Cohen prikazao jedan od prvih kompjuterskih virusa.
• novembar, druga polovina - Zbog letošnje suše i hladnog vremena elektro-sistem na ivici raspada, npr. većem delu Beograda struja se isključuje po osam sati.

Decembar/Prosinac

• 2.12. - Premijera Džeksonovog spota Thriller.
• 13.12. - Potvrđeno da je ministar (savezni sekretar) za finansije Jože Florijančič dao ostavku (navodno protest zbog predloga budžeta za '84 i zakona o alokaciji strane valute).

+ Stane Dolanc, s.s. unutrašnjih poslova, izjavio u Skoplju da Državna bezbednost ne bi trebala da se ponaša kao "politička policija".

• 15.12. - Francuski predsednik Miteran stigao u trodnevnu posetu Jugoslaviji.
• 20.12. - 11. plenum CK SKJ, o Kosovu - oštre mere za probleme.
• 21.12. - Pobedom nad Bugarskom 3:2 u zadnjim trenucima meča u Splitu, Jugoslavija se kvalifikovala na Euro 84 (Mladen Delić: "Ljudi, je li to moguće!?").
• 25-27.12. - Savezna skupština usvojila novi budžet, kao i niz novih ekonomskih zakona i mera, zamrznute cene do 1.7.
• 29.12. - Premijera predstave "Kolubarska bitka" u JDP, Mihizova dramatizacija Ćosićevog "Vremena smrti".
• decembar - U jednoj novosadskoj srednjoj školi bojkotovali časove marksizma, zbog učenja napamet (đačka uzrečica "Mrzim ga kao marksizam").

Tokom godine

• Početak rada elektrana TE Nikola Tesla B i TE Kosovo B.
• Sarajevo se sprema za Zimske olimpijske igre 1984.
• Vojislav Koštunica i Kosta Čavoški: "Stranački pluralizam ili monizam" o dolasku komunista na vlast.
• Dobrica Ćosić: "Stvarno i moguće", zbirka eseja (po prvi put objavljena Ćosićeva pristupna beseda pred SANU 1977 i govor pred CK SKS iz 1968).
• Inflacija u Jugoslaviji 58,4%; strogim merama štednje smanjen trgovinski deficit, ostvaren suficit platnog bilansa.
• Održana vojna vežba "Sloga '83".
• U prvoj polovini godine 628 izbeglica iz sovjetskog bloka i Albanije u Jugoslaviji, od čega 365 Rumuna (rumunski organi u poteri čak prelazili na jugoslovensku stranu Dunava); takođe značajan broj Rumuna dolazi na rad u Jugoslaviju
• Zlatko Ugljen dobio Aga-kanovu nagradu za arhitekturu za Šerefudinovu Bijelu Džamiju u Visokom.
• Meteo-fenomen El Ninjo izaziva vremenske nepogode širom sveta.
• Mitar Mrkela prešao u Crvenu zvezdu iz OFK Beograda.

1983. u temama

• Televizija. TV serije: "Kiklop" (TV serija nakon filma a po romanu), "Lažeš, Melita", "Rade Končar", "Zamke" (TV Zagreb); "Ilinden" (TV Skopje); "Priče iz Nepričave", "Osvajanje sreće" (TV Beograd); "Dani AVNOJ-a" (TV Sarajevo); "Mrtvi se ne vraćaju" (TV Novi Sad).

Rođenja

• 25.1. - Ivana Brkljačić, hrvatska atletičarka
• 30.1. - Slavko Vraneš, crnogorski košarkaš
• 25.2. - Eduardo Alves da Silva, hrvatski nogometaš
• 27.2. - Duje Draganja, hrvatski plivač
• 12.4. - Jelena Dokić, australijska teniserka
• 17.5. - Danko Lazović, srpski fudbaler
• 8.6. - Kim Klajsters, belgijska teniserka
• 3.7. - Risto Lakić, crnogorski fudbaler
• 25.7. - Nenad Krstić, srpski košarkaš
• 28.7. - Vladimir Stojković, srpski golman
• 7.8. - Christian Chávez, meksički glumac i pevač
• 14.8. - Mila Kunis, američka glumica ukrajinskog porijekla
• 18.8. - Mika, britanski pevač
• 19.8. - Missy Higgins, australijska pevačica
• 26.8. - Yvonne Schnock, njemačka skijašica hrvatskog porijekla
• 31.8. - Milan Biševac, srpski fudbaler
• 13.9. - Marko Lomić, srpski fudbaler
• 14.9. - Amy Winehouse, engleska pjevačica († 2011.)
• 1.10. - Mirko Vučinić, crnogorski fudbaler
• 14.10. - Adnan Bogović, bh. nogometaš.
• 21.10. - Hrvoje Ćustić, hrvatski nogometaš († 2008.)
• 8.11. - Blanka Vlašić, atletičarka, svetska šampionka
• 11.11. - Miho Bošković, hrvatski vaterpolist

Smrti

• 15.1. - Branko Pivnički, operski pevač, direktor Beogradske opere (* 1917)
• 16.1. - Vladimir Bakarić, član predsedništava SFRJ i CK SKJ (* 1912)
• 19.1. - Aleksandar Kostić, književnik i lekar, prof. Medicinskog fak. u Bg. (* 1892 ili '93)
• 20.1. - Garrincha, brazilski nogometaš (* 1933.)
• 24.1. - George Cukor, američki reditelj (* 1899.)
• 25.2. - Tennessee Williams, američki književnik (* 1911.)
• 30.3. - Rodoljub Čolaković, revolucionar, političar, književnik (* 1900)
• 4.4. - Bernard Vukas, hrvatski nogometaš (* 1927.)
• 15.4. - Dragan Plamenac, hrvatski muzikolog i skladatelj (* 1895.)
• 8.6. - Miško Kranjec, slovenski pisac (* 1908)
• 1.7. - Buckminster Fuller, američki arhitekt, dizajner, filozof i pisac
• 10.7. - Natko Katičić, hrvatski pravnik
• 28.7. - Stjepan Đureković
• 29.7. - Luis Buñuel, španjolski filmski redatelj (* 1900.)
• 6.8. - Klaus Nomi, nemački pevač
• 10.8. - Vojislav Nanović, filmski reditelj (* 1922)
• 19.8. - Aleksandar Ranković, jugoslovenski političar, narodni heroj (*1909)
• 6.9. - Čedomir Brašanac, književnik (* 1927)
• 22.9. - Jovan Putnik, pozorišni reditelj i teatrolog (* 1914)
• 16.10. - Mihailo Petrov, srpski slikar i kritičar (* 1902)
• 19.10. - Maurice Bishop, grenadski političar i revolucionar (* 1944.)
• 13.12. - Mary Renault, engleska spisateljica

Nobelova nagrada za 1983. godinu

• Fizika: Subrahmanyan Chandrasekhar i William A. Fowler
• Kemija: Henry Taube
• Fiziologija i medicina: Barbara McClintock
• Književnost: William Golding
• Mir: Lech Wałęsa
• Ekonomija: Gerard Debreu

Literatura

• Collier's Year Book za 1983 (Microsoft Encarta 2004).

Spoljne veze

• ((en)) OSA,RFE/RL Background Reports, Page #19
• Yugoslavia in 1983, Slobodan Stanković, Open Society Archives - Radio Free Europe
• Further Attacks Against Yugoslavia's "Young Moslems", Slobodan Stanković, Open Society Archives - Radio Free Europe
• Emigration and Demography in Kosovo, Steve Reiguam, OSA-RFE
• The Danger of Increasing Serbian Nationalism, Zdenko Antić, OSA-RFE
• Serbian Nationalism Spreading, Z.Antić, OSA-RFE
• Yugoslav Sociologist Describes Causes of System's Crisis, S.Stanković, OSA-RFE
• Yugoslav Officials Criticize Tito's Personality Cult, Zdenko Antić, OSA-RFE
• Prominent Yugoslavia Party Veteran Harassed, Z.Antić, OSA-RFE
• Soviet Model of Socialism Criticized at Marxist Symposium in Yugoslavia, Z.Antić, OSA-RFE
• Threat of a "Big Stick" Regime in Yugoslavia, S.Stanković, OSA-RFE
• Assessment of the Yugoslav Ninth CC Plenum, S.Stanković, OSA-RFE
• Moscow Denies Churchill's "Deal" with Stalin Over Yugoslavia in 1944, S.Stanković, OSA-RFE
• The Yugoslavs Criticize Greece and Bulgaria Over Macedonia, S.Stanković, OSA-RFE
• Belgrade Versus Moscow: 35 Years after the Cominform Decision, S.Stanković, OSA-RFE
• Yugoslav Media on the 35th Anniversary of the Belgrade-Moscow Conflict, S.Stanković, OSA-RFE

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1983