1974

Sadržaj/Садржај 1 Događaji 1.1 Januar/Siječanj 1.2 Februar/Veljača 1.3 Mart/Ožujak 1.4 April/Travanj 1.5 Maj/Svibanj 1.6 Jun/Juni/Lipanj 1.7 Jul/Juli/Srpanj 1.8 Avgust/August/Kolovoz 1.9 Septembar/Rujan 1.10 Oktobar/Listopad 1.11 Novembar/Studeni 1.12 Decembar/Prosinac 1.13 Tokom godine 2 1974. u temama 3 Rođenja 4 Smrti 5 Nobelova nagrada za 1974. godinu 6 Reference 7 Spoljne veze

[uredi - уреди] Događaji

[uredi - уреди] Januar/Siječanj

• januar - EI Niš počela proizvodnju TV aparata u boji ("Spektar kolor specijal").
• 2.1. - Ričard Nikson potpisuje akt po kome se smanjuje maksimalna brzina u SAD-u na 55 milja na čas kako bi se sačuvao benzin tokom OPEC embarga
• ca. 6.1. - Igor Mandić i Mirko Božić napustili uredništvo zagrebačkog časopisa "Oko", protiveći se prenošenju sovjetskih stavova u diskusiji o konzumerizmu u Jugoslaviji^[1].

[uredi - уреди] Februar/Veljača

• 1.2. - U požaru u 25-katnoj uredskoj zgradi "Joelma" u Sao Paulu (Brazil) poginulo je 189 osoba
• 7.2. - Grenada stiče punu nezavisnost od Ujedinjenog Kraljevstva.

• 12.2. - Jugoslavija, Mađarska i Čehoslovačka potpisali sporazum o gradnji Jadranskog naftovoda.^[2]
• 13.2. - Aleksandar Solženjicin proteran iz SSSR i oduzeto mu državljanstvo.
• februar - Prebegli čehoslovački general Jan Šejna tvrdi da postoji "Plan Polarka", koji predviđa upad Varšavskog pakta u Jugoslaviju preko Austrije, u slučaju nereda posle Titove smrti.^[3][4]. Jugoslovenski mediji kasnije to uglavnom nazivaju lažima.
• 21.2. - Skupština SFRJ donijela novi Ustav koji je bio na snazi do raspada države. Narednih dana i novi ustavi republika i pokrajina (ove druge ranije imale statute). Savezna skupština dvodomna, sa delegatskim umesto poslaničkog sistema. Predsedništvo SFRJ ima 8 članova (po jedan iz 6 republika i 2 pokrajine) + Tito kao Predsednik Republike.
• 22.2. - Pakistan priznao nezavisnost Bangladeša (bivši Istočni Pakistan, nezavisnost proglašena 1971).
• 24.2. - Osnovan Mostarski teatar mladih.

[uredi - уреди] Mart/Ožujak

• 1-8.3. - Delegacija SKJ na čelu sa Kirom Gligorovim u zvaničnoj poseti Severnoj Koreji^[5].
• 2.3. - Poslednji "Ćira" na uskotračnoj pruzi Užice - Višegrad.
• 3.3. - U dotad najtežoj nesreći u istoriji civilnog vazduhoplovstva, poginulo je svih 346 osoba u turskom putničkom avionu DC-10, koji se srušio blizu Pariza.
• 8.3. - U Conakryju, Gvineja, zaključen ugovor o osnivanju Međunarodne boksitne asocijacije - Jugoslavija jedna od članica.
• 18.3. - Kraj Naftne krize započete 1973, većina OPEC-ovih zemalja prekida 5-mesečni embargo protiv SAD, Evrope i Japana.
• 21 - 30.3. - Grupa B svetskog šampionata u hokeju na ledu u Ljubljani, SAD prve, Jugoslavija druga.
• mart - maj - Izbori delegata za skupštine na raznim nivoima.

[uredi - уреди] April/Travanj

• 1.4. - Na Radio Beogradu II krenula dugogodišnja emisija "Gost Drugog programa".
• 7.4. - "Barski kongres" pro-ibeovske "Komunističke partije Jugoslavije" - milicija pohapsila učesnike (osuđeni u septembru).
• 22.4. - Završena "Beograđanka" ("Palata Beograd"), otvorena velika robna kuća.

+ Osnovana Akademija umetnosti u Novom Sadu.

• 25.4. - U Portugalu nenasilna "Revolucija karanfila" - okončano 48 godina diktature Salazara i Kaetana.
• 29.4. - Osnovan Univerzitet Crne Gore.

[uredi - уреди] Maj/Svibanj

• 15.5. - Konstituisanje nove, dvodomne, Savezne skupštine, Kiro Gligorov izabran za njenog predsednika.
• 16.5. - Josip Broz Tito proglašen za doživotnog predsednika Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
• 17.5. - Džemal Bijedić reizabran za saveznog premijera (Savezno izvršno veće).
• 18.5. - Indija detonira prvu nuklearnu bombu.
• 27 - 30.5. - Deseti kongres SKJ, Tito izabran za doživotnog predsednika SKJ ("bez ograničenja mandata"). Centralni komitet sa 166 članova, Predsedništvo CK (39 članova), 12-člani Izvršni komitet (sekretar Stane Dolanc). Srpskog kadra Mijalka Todorovića nema među najvišim partijskim funkcionerima^[3].
• 7.5. - Ostavku je podnio Willy Brandt na mjesto Njemačkog kancelara.

[uredi - уреди] Jun/Juni/Lipanj

• 7.6. - Puštena u rad zemaljska satelitska stanica u Prilikama kod Ivanjice.
• 13.6. - 7.7. - Svetsko prvenstvo u fudbalu, u Zapadnoj Nemačkoj. Domaćini u finalu porazili Holandiju 2-1. Jugoslavija prošla u drugi (takođe grupni) krug, gde je izgubila sve utakmice.
• 18.6. - Jugoslavija pobedila Zair sa 9-0 u prvom krugu takmičenja (štrajkovali?).
• 30.6. - Čuveni ruski baletski igrač Mihail Barišnjikov napustio, tokom turneje u Kanadi, ansambl baleta Boljšoj teatra i ostao da živi na Zapadu.

[uredi - уреди] Jul/Juli/Srpanj

• 15.7. - grupa grčkih oficira u kiparskoj Nacionalnoj gardi i pristalica pripajanja Kipra Grčkoj izvršila vojni udar zbacivši sa vlasti predsenika i arhiepiskopa Makariosa. Vlast je preuzeo Nikos Sampson, bivši lider stranke EOK, a arhiepiskop Makarije privremeno napustio Kipar.
• 19.7. - Španski diktator Fransisko Franko zbog bolesti je privremeno predao vlast princu Huanu Karlosu, koji je 1975, posle Frankove smrti, postao kralj Španije.
• 20.7. - turske snage izvršile desant na Kipar, zauzele luku Kireniju i krenule prema Nikoziji.
• 23.7. - grčka vojna vlada pozvala Konstantina Karamanlisa da se vrati iz izbeglištva u Parizu i formira Vladu. To je bio kraj sedmogodišnje vladavine vojne hunte u Grčkoj.
• 28.7. - Otvoren Njegošev mauzolej na Lovćenu, rad Ivana Meštrovića.

[uredi - уреди] Avgust/August/Kolovoz

• 8.8. - Richard Nixon objavio da podnosi ostavku, koja stupa na snagu 9.8..
• 30.8. - Željeznička katastrofa u Zagrebu, ekspresni vlak Beograd-Dortmund iskočio iz tračnica, poginulo 153 ljudi.

[uredi - уреди] Septembar/Rujan

• 10.9. - Portugal priznao nezavisnost Gvineje Bisau (proglašena prethodne godine).
• 12.9. - Derg (vojna hunta) zbacio Haila Selasija, cara Etiopije.

[uredi - уреди] Oktobar/Listopad

• 7.10. - Uhapšen disident Mihajlo Mihajlov, zbog pet članaka objavljenih u zapadnim novinama.
• 9.10. - Švicarska zrakoplovna tvrtka Swiss Air prevezla je na jug stotine tisuća lastavica kako bi ih spasila od nenadane rane hladnoće.
• 20.10. - Povodom 30-godišnjice oslobođenja, predsednik Tito odlikovao Beograd Ordenom narodnog heroja.
• 30.10. - Boks-meč The Rumble in the Jungle u Kinšasi, Zair - Muhammad Ali porazio George Foremana.
• oktobar - Osuđeni dr. Đuro Đurović i Zagorka Stojanović "četnički zaverenici"^[3].

[uredi - уреди] Novembar/Studeni

• 6.11. - Umro Dušan Vlačo (22), rekorder po dužini življenja sa presađenim srcem (operisao ga Majkl Debejki 18. septembra 1968).
• 12.11. - Južna Afrika suspendovana iz Generalne skupštine UN zbog politike aparthejda.
• 14.11. - Beograd zbog finansijskih teškoća odustao od organizacije Univerzijade, koja je trebalo da se održi septembra 1975 (biće održana u Rimu, a u Beogradu tek 2009, u međuvremenu u Zagrebu 1987).
• 18.11. - Prvi album Bijelog dugmeta - "Kad bi' bio bijelo dugme".
• 19.11. - Narodna skupština Srbije odobrila amandmane kojim je povećana kontrola nad univerzitetima i nastavnim osobljem (pogođeni profesori sa Filozofskog fakulteta)^[3].
• 21 - 23.11. - Deveti kongres Saveza socijalističke omladine Jugoslavije.
• 22.11. - Počelo suđenje 15-članoj "ustaškoj terorističkoj grupi" u Zadru^[3]..
• 24.11. - Otkriven skelet Lucy, australopiteka.
• 25.11. - U Velikoj Britaniji van zakona je stavljena teroristička Irska republikanska armija, četiri dana poslije podmetanja eksploziva u dva puba u Birminghamu i pogibije 21 osobe.
• 27.11. - Emitovana prva emisija Kocka, kocka, kockica.

[uredi - уреди] Decembar/Prosinac

• 28.12. - U Bangladešu je vlada uvela izvanredno stanje u zemlji koje je dopuštalo premijeru Mujibu Rahmanu gotovo neograničenu političku moć.
• 8.12. - Grčka: monarhija je odbijena na referendumu.
• 25.12. - Ciklon gotovo uništio australijski grad Darvin.

[uredi - уреди] Tokom godine

• Sukob između lidera SKJ i filozofa - "Praxis-ovaca" u Zagrebu i Beogradu (osam profesora sa Filozofskog fakulteta), naročito u prvih pet meseci godine^[3] Takođe i poslednja Korčulanska letnja škola.
• Američka firma Westinghouse odabrana za gradnju nuklearke u Krškom (projekat vredan 518 miliona dolara, najveći ikada finansiran američkim i evropskim novcem, tj. kreditima)^[3].
• Šah: Jugoslavija druga na turniru u Nici, Ljubomir Ljubojević osvojio turnir u Las Palmasu.

[uredi - уреди] 1974. u temama

Rukovodstvo SFRJ ^[3]:

• Predsedništvo SFRJ (od ove godine 9 članova umesto 23):
  • Josip Broz Tito (Predsednik Republike, ispred SKJ)
  • Edvard Kardelj (SR Slovenija)
  • Vladimir Bakarić (SR Hrvatska)
  • Petar Stambolić (SR Srbija - uža) - prvi potpredsednik
  • Stevan Doronjski (SAP Vojvodina)
  • Fadil Hodža (SAP Kosovo)
  • Cvijetin Mijatović (SR Bosna i Hercegovina)
  • Lazar Koliševski (SR Makedonija)
  • Vidoje Žarković (SR Crna Gora)
• Predsednik Skupštine SFRJ: Mijalko Todorović, pa Kiro Gligorov od 15.5.
• Predsednik SIV-a: Džemal Bijedić
  • važniji resori: Miloš Minić (ino-poslovi), gen. Franjo Herljević (unutarnji, njegovo imenovanje se tumači kao stavljanje civilne Službe bezbednosti pod vojnu kontrolu^[6]), gen. Nikola Ljubičić (narodna odbrana).
• Predsednik Saveznog ustavnog suda: Blažo Jovanović

---

Stekli nezavisnost (gerila u Gvineji Bisau proglasila nezavisnost 1973, priznata ove godine):

Grenada

Gvineja Bisau

• Televizija. TV serije: "Otpisani" (1974-75), "Dimitrije Tucović" (snim. 1973), "Tajne Jadrana 2", "Divlje godine" (TV Beograd); "U registraturi" (TV Zagreb).

[uredi - уреди] Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1974.

• 16.1. - Kate Moss, britanska manekenka
• 13.3. - Tomislav Bekić, hrvatski operni pjevač
• 26.4. - Ivana Miličević, američka glumica hrvatskih korijena
• 18.5. - Boris Milićević, srpski novinar i aktivista
• 28.5. - Bojana Maljević, srpska glumica
• 3.6. - Dejan Stojanović Kepa, srpski bubnjar
• 5.6. - Chad Allen, američki glumac
• 25.6. - Nisha Ganatra, kanadska glumica i rediteljka
• 8.7. - Goca Tržan, srpska pop pevačica
• 14.7. - Siniša Skelin, hrvatski veslač
• 24.7. - Haris Brkić, bosanskohercegovački košarkaš († 2000)
• 30.7. - Hilary Swank, američka glumica
• 10.8. - Goranka Tuhtan, hrvatska operna pjevačica
• 22.8. - Ivana Peters, srpska pop-rok pevačica
• 25.8. - Bojan Kostreš, srpski političar
• 25.8. - Eric Millegan, američki glumac
• 10.9. - Mirko Filipović, hrvatski bokser
• 29.10. - Albert Nađ, srpski fudbaler
• 5.11. - Dado Pršo, hrvatski nogometaš
• 11.11. - Leonardo DiCaprio, američki glumac
• 17.12. - Lajko Feliks, violinista
• 19.12. - Jasmila Žbanić, bosanskohercegovačka režiserka
• 29.12. - Lena Bogdanović, srpska glumica

[uredi - уреди] Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1974.

• 13.1. - Salvador Novo, meksički pisac
• 19.1. - Milivoje Pavlović, srpski filolog (* 1891)
• 31.1. - Semjuel Goldfiš, američki filmski producent.
• 13.2. - Petar Lubarda, slikar, srpski akademik (* 1907)
• 24.2. - Siniša Stanković, srpski biolog i državnik (* 1892)
• 25.2.? - Gabrijel Jurkić, hrvatski i BiH slikar (r. 1886.)
• 12.3. - Milan Bartoš, pravnik, ekspert za međunarodno pravo, akademik (* 1901)
• 14.3. - Mato Lovrak, hrvatski književnik (r. 1899.)
• 21.3. - Candy Darling, američka glumica (* 1944.)
• 2.4. - Georges Pompidou, francuski političar i državnik
• 11.4. - Abraham Robinson, američki matematičar
• 14.5. - Ljubo Babić, hrvatski slikar, povjesničar umjetnosti i likovni pedagog (r. 1890.)
• 24.5. - Duke Ellington, američki džez pijanista (* 1899)
• 25.5.? - Gabrijel Jurkić, bosanski slikar
• 9.6. - Katharine Cornell, američka glumica
• 18.6. - Georgij Žukov, sovjetski vojskovođa (* 1896)
• 1.7. - Huan Domingo Peron, argentinski general i političar.
• 11.7. - Pär Lagerkvist, švedski književnik (r. 1891.)
• 24.7. - Džems Čadvik, engleski fizičar. (r.1891).
• 29.7. - Erich Kästner, njemački književnik (r. 1899.)
• 24.8. - Velimir Živojinović Masuka, književnik (* 1886)
• 26.8. - Čarls Lindberg, američki avijatičar. Prvi čovek koji je preleteo Atlantik 1927. (r.1902)
• 14.9. - Milo Bošković, književnik (* 1937)
• 2.10. - Marko Vujačić, književnik i političar (* 1889)
• 13.10. - Ed Sullivan, američki TV-voditelj (r. 1901.)
• 24.10. - Bartol Perić, hrvatski slikar (r. 1899.)
• 13.11. - Vittorio De Sica, talijanski filmski redatelj i glumac (r. 1901.)
• 25.11. - U Tant, burmanski političar, ex gen-sek. UN (* 1909)
• 1.12. - Lajoš Zilahi, mađarski književnik (* 1891)
• 20.12. - Risto Stijović, vajar (* 1894)

[uredi - уреди] Nobelova nagrada za 1974. godinu

• Fizika: Martin Ryle i Antony Hewish
• Kemija: Paul J. Flory
• Fiziologija i medicina: Albert Claude, Christian de Duve i George E. Palade
• Književnost: Eyvind Johnson, Harry Martinson i Aleksandar Solženjicin
• Mir: Seán MacBride i Eisaku Sato
• Ekonomija: Gunnar Myrdal i Friedrich Hayek

[uredi - уреди] Reference

[uredi - уреди] Spoljne veze

• Oil Problems in Yugoslavia -- New Pipeline to Serve Eastern Europe, Slobodan Stanković, Open Society Archives - Radio Free Europe
• Foreign Investment in Yugoslavia Reviewed, S.Stanković, OSA-RFE
• Yugoslav Workers in the West Invest in Domestic Industry, Zdenko Antić, OSA-RFE
• New Yugoslav Constitution: General Appraisal of the Text, S.Stanković, OSA-RFE
• The Cyprus Crisis and the Balkan Pact, S.Stanković, OSA-RFE
• Yugoslav-North Korean Relations Improving, S.Stanković, OSA-RFE
• Mihajlo Mihajlov Arrested, Zdenko Antić, OSA-RFE
• After Sadat's Brioni Meeting with Tito, S.Stanković, OSA-RFE

---

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar