1954

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | >
<< | < | 1950. | 1951. | 1952. | 1953. | 1954. | 1955. | 1956. | 1957. | 1958. | > | >>

1954 u drugim kalendarima

Gregorijanski	1954 MCMLIV
Ab urbe condita	2707
Islamski	1373 – 1374
Iranski	1332 – 1333
Hebrejski	5714 – 5715
Bizantski	7462 – 7463
Koptski	1670 – 1671
Hindu kalendari
- Vikram Samvat	2009 – 2010
- Shaka Samvat	1876 – 1877
- Kali Yuga	5055 – 5056
Kineski
- Kontinualno	4590 – 4591
- 60 godina	Yang Drvo Konj (od kineske N. g.)
Holocenski kalendar	11954
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1954 (MCMLIV) bila je redovna godina koja počinje u petak, po gregorijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj

• 1.1. - Prvi broj časopisa "Zmaj".
• januar - U časopisu "Nova misao" izlazi Đilasova "Anatomija jednog morala".
• 4.1. - Đilasov članak u "Borbi" poziva na liberalizaciju stroge partijske discipline i protivi se insistiranju na dogmi "nalik crkvenoj".
• 7.1. - Poslednji Đilasov članak u "Borbi", list se tri dana kasnije ograđuje od niza njegovih članaka, objavljivanih od oktobra.
• 12.1. - Preko 200 ljudi poginulo od lavina u Austriji.
• 16-17.1. - Na Trećem, vanrednom, plenumu CK SKJ, nakon niza članaka u "Borbi" i "Novoj misli", Milovan Đilas optužen za "revizionizam" i da je dao "osnovu" za likvidaciju SKJ - isključen iz Centralnog komiteta i udaljen sa svih funkcija, kažnjen "poslednjom opomenom" (svojevoljno izašao iz partije u aprilu); sledi čistka onih povezanih sa Đilasom (npr. Vladimir Dedijer, koji ga je jedini branio na plenumu).
• 21.1. - Porinut USS Nautilus (SSN-571), prva podmornica sa nuklearnim pogonom (u službi američke mornarice od 30. 9.).
• 25.1. - Ernest Hemingway sa ženom doživeo dve avionske nesreće u dva dana, novine izveštavale o njegovoj smrti.

Februar/Veljača

• 13.2. - Dodeljena prva NIN-ova nagrada: Dobrica Ćosić, "Koreni".
• 19.2. - Krimska oblast prebačena iz Ruske SFSR u ukrajinsku SSR.
• 24.2. - Zvanični početak rada Kluba studenata tehnike (KST) u Beogradu.
• 25.2. - Pukovnik Gamal Abdel Naser novi predsednik vlade Egipta.

Mart/Ožujak

• 1.3. - Detonacija hidrogenske bombe na atolu Bikini (Castle Bravo) snage 15 megatona, daleko više od predviđene - najjača bomba koju su SAD ikad detonirale.
  • Portorikanski nacionalisti otvorili vatru u Predstavničkom domu američkog Kongresa i ranili petoro ljudi.
• 13.3. - Počinje Bitka kod Dijen Bijen Fua u Vijetnamu, koja se ubrzo pretvara u opsadu francuskih snaga.
• 29.3. - IV plenum CK SKJ, Rankovićevo izlaganje o dezorijentaciji u sprovođenju odluka VI kongresa SKJ, komunisti imaju pravo i dužnost da utiču na dalji razvitak u svim oblastima.

April/Travanj

• 7.4. - Američki predsednik Dwight D. Eisenhower izlaže "domino teoriju" o opasnosti napredovanja komunizma u Aziji.
• 12.4. - Bill Haley & His Comets snimili Rock Around The Clock, koja će naredne godine postati izuzetno popularna.
• 12-18.4. - Predsednik Tito u poseti Turskoj - razgovara se o vojnom paktu.
• 22.4. - Senator Joseph McCarthy započinje saslušanja kojim ispituje "popustljivost" kopnene vojske SAD prema komunizmu (početak gubitka podrške za senatora).

Maj/Svibanj

• 1.5. - U Južnoj Koreji osnovana Crkva ujedinjenja.
• 4.5. - General Alfredo Stroessner izveo vojni udar u Paragvaju - u avgustu postaje predsednik i to ostaje do 1989.
• 7.5. - Odlučujući poraz Francuza u dvomesečnoj bitci/opsadi kod Dijen Bijen Fua vodi do samostalnosti Francuske Indokine.
• 11.5. - Bugarski graničari ranili dete-čobanče na jugoslovenskoj granici.
• 16.5. - Fudbalska utakmica Jugoslavija - Engleska u Beogradu, 1:0 za Jugoslaviju pred 60.000 gledalaca.
• 17.5. - Predmet Brown v. Board of Education - Vrhovni sud SAD presudio da je segregacija (odvojenost crnaca i belaca) u školama neustavna.
• 29.5. - Prvi sastanak Bilderberške grupe.
• maj - Tito u intervjuu: zainteresovan za direktnu vojnu asocijaciju sa vodećim silama NATO-a i indirektnu saradnju sa NATO-om preko Ankarskog sporazuma.

Jun/Juni/Lipanj

• 2-6.6. - Predsednik Tito u poseti Grčkoj.
• 14.6. - Otvoren muzej SPC u Beogradu.
• 15.6. - U Baselu osnovana UEFA.
• 16.6. - 4.7. - Svetski kup u fudbalu, u Švajcarskoj - Zapadna Nemačka prva, Mađarska druga, Jugoslavija ispala u četvrtfinalu od šampiona.
• 26.6. - U ruskom gradu Obninsk priključena na mrežu prva nuklearna elektrana na svetu.
• 27.6. - U Gvatemali pučem, organizovanim od CIA-e, oboren predsednik Jacobo Árbenz Guzmán - sledi višedecenijska nestabilnost i građanski rat.
• jun - CK KP Sovjetskog Saveza predlaže sređivanje odnosa, priznaje da u Jugoslaviji postoji socijalizam.

Jul/Juli/Srpanj

• 4.7. - Ukidanjem restrikcija na trgovinu mesom, konačno ukinuto racionisanje hrane u Velikoj Britaniji, posle 14 godina.
• 18.7. - Nesreća u rudniku "Ugljevik", okno u selu Mezgraja - bujica vode ubila 16 rudara.
• 21.7. - Završena Ženevska konferencija, kraj Prvog indokineskog rata; Vijetnam privremeno podeljen duž 17. paralele: Demokratska Republika Vijetnam (sever ) pod vladavinom Vietminh-a i Država Vijetnam (jug ) sa premijerom Ngo Dinh Diem-om.
• 30.7. - Počelo punjenje Jablaničkog jezera.
• 31.7. - Italijanska ekspedicija je prva koja se popela na himalajski vrh K2.
• jul - Mitropolit crnogorsko-primorski Arsenije Bradvarević osuđen na 11,5 godina zatvora (protivio se državnom Udruženju sveštenika).

Avgust/August/Kolovoz

• 9.8. - Jugoslavija, Grčka i Turska na Bledu potpisale Ugovor o savezu, političkoj saradnji i uzajamnoj pomoći, osnovu tzv. Balkanskog saveza; ugovor sklopljen na 20 godina predviđa vojnu pomoć zemlji koja bude napadnuta.
• 24.8. - Brazilski predsednik Getulio Vargas izvršio samoubistvo, nakon što je optužen za umešanost u pokušaj ubistva njegovog političkog protivnika.

+ Zabranjena Komunistička partija SAD.

Septembar/Rujan

• 5.9. - U Torinu završen evropski šampionat u vodenim sportovima, jugoslovenski vaterpolisti srebrni (između Mađarske i SSSR), Esa Ligorio osvojila bronzu u 400m slobodno.
• 6.9. - U Manili potpisan antikomunistički Ugovor o kolektivnoj odbrani jugoistočne Azije, čime nastaje organizacija SEATO (Southeast Asia Treaty Organization, ugašena 1977).
• 9.9. - Zemljotresom razoren grad Orléansville (današnji Chlef) u francuskom Alžiru, 1500 poginulih.
• 14.9. - Zamenik državnog podsekretara SAD, Robert D. Murphy, u poseti Beogradu.
• 25.9. - Mao Ce Tung postao je prvi predsjednik Narodne Republike Kine.
• 26.9. - Tajfun potopio japanski feribot Tōya Maru, 1159 mrtvih.
• 28.9. - Jugoslavija i Italija prihvatile teritorijalni kompromis u vezi Trsta.

Oktobar/Listopad

† STT

• 1.10. - Jugoslavija i SSSR potpisale prvi trgovački ugovor od 1948.
• 4.10. - U SAD je premijerno prikazan mjuzikl "Amerikanac u Parizu" redatelja Vincentea Minnellija, a prema glazbi Georgea Gershwina. Film je dobio šest Oscara.
• 5.10. - Potpisan Memorandum o saglasnosti između vlada Italije, V. Britanije, SAD i FNRJ o Slobodnoj Teritoriji Trsta (Londonski memorandum) - Jugoslaviji pripada Zona B i delić zone A, Italiji veći deo zone A i sam grad; puna prava nacionalnim manjinama i slobodna luka u Trstu.
• 11.10. - Việt Minh preuzeo civilnu vlast u Severnom Vijetnamu.

+ Uragan Hazel ubio 1000 ljudi na Haitiju, kasnije još 95 u SAD.

• 18.10. - Texas Instruments i I.D.E.A. predstavili prvi tranzistorski radio, Regency TR-1.
• 23.10. - Pariskim sporazumima ustanovljena Zapadnoevropska unija, predviđen kraj okupacije Nemačke, koja postaje partner u Hladnom ratu.
• 25.10. - Jugoslovenske snage ušle u pojas Zone A S.T. Trst.

+ Od klizišta u Salernu, Italija, poginulo 300 ljudi.

• 26.10. - Italija preuzima grad Trst i ostatak Zone A, dok se britanske i američke snage povlače.

+ Pripadnik Muslimanskog bratstva, Mahmoud Abdul Latif, pokušao da ubije egipatskog premijera Nasera.

• 30.10. - Alžirski rat za nezavisnost: počeo ustanak u Alžiru protiv francuske vlasti.

Novembar/Studeni

• 3.11. - U Japanu prikazan prvi film o godzili.
• 6.11. - Sovjetska vlada objavila spremnost za poboljšanje odnosa sa Jugoslavijom.
• 14.11. - Zbačen egipatski predsednik Muhammad Naguib, zamenjuje ga Naser.
• 23.11. - Dow Jones Industrial Average zatvoren na 382.74 poena - prvi put prevaziđen vrhunac iz 1929, srušen Velikom ekonomskom krizom.
• 30.11. - Žena u Sylacauga-i, Alabama, lakše povređena od meteora.

Decembar/Prosinac

• 2.12. - Američki Senat izrekao javni prijekor senatoru Džozefu Makartiju zbog njegovog svirepog ponašanja tokom istražnog postupka protiv hiljada ljudi koji su bili osumnjičeni da su komunisti.
• 8.12. - Novosadski dogovor: srpski i hrvatski pisci i lingvisti postigli sporazum o srpskohrvatskom književnom jeziku, koji je potpisalo 25 uglednih stručnih jezikoslovaca. Zaključeno je da je narodni jezik Srba, Hrvata i Crnogoraca jedan jezik s dva izgovora, da su oba pisma, ćirilica i latinica, ravnopravna i da jezik ima zajednički pravopis.
• 15.12. - Surinam ima unutrašnju samoupravu pod holandskom vlašću.
• 17.12. - Osnovano Akademsko kulturno-umetničko društvo "Španac".
• 23.12. - U SAD izvedena prva transplantacija bubrega.
• 30.12. - U Ankari potpisan ugovor o prijateljstvu Jugoslavije i Afganistana.

• decembar 1954 - februar 1955. - Titovo putovanje: Indija, Burma, Egipat.

Tokom/tijekom godine

• U Srbiji početak rada elektrana HE Ovčar banja, HE Međuvršje i Vlasinskih HE (trećina energije proizvedene u Srbiji u to vreme).
• Izgrađeno Groblje oslobodilaca Beograda (1249 pripadnika NOVJ i 793 Crvenoarmejaca).
• Jugoslavija dobila 45 miliona dolara ekonomske pomoći od SAD i 15 miliona od V.Britanije i Francuske.
• Preduzeća u Jugoslaviji moraju dati vladi 50 % rezervi stečenih prethodne godine, pre svega za razvoj poljoprivrede, kao i fabrike celuloze, rudnik bakra, železaru i fabriku đubriva.
• Veslač Perica Vlašić osvojio Diamond Challenge Sculls u Engleskoj.

1954. u temama

Rukovodstvo FNRJ:

• • Predsednik Republike i Predsednik Saveznog izvršnog veća: Josip Broz Tito
  • Predsednik Savezne skupštine: Milovan Đilas pa Moša Pijade

Rođenja

• 2.1. - Jasna Ornela Bery, bosanskohercegovačka glumica
• 6.1. - Riccardo Bosazzi “Ricky”, hrvatski pjevač
• 9.1. - Mirza Delibašić, bosanska košarkaška zvijezda († 2001)
• 29.1. - Oprah Winfrey, američka TV-voditeljica i poduzetnica
• 30.1. - Husein Hasanefendić, hrvatski glazbenik i tekstopisac, predsjednik Hrvatske Glazbene Unije

• 3.2. - Milena Dragićević Šešić, prof. FDU u Beogradu
• 11.2. - Zlata Petković, srpska glumica
• 12.2. - Miljenka Androić, hrvatska glumica
• 17.2. - Rene Russo, glumica
• 18.2. - John Travolta, američki glumac i producent
• 19.2. - Sócrates, brazilski fudbaler (u. 2011.)
• 28.2. - Enver Petrovci, glumac

• 3.3. - Jelica Sretenović, glumica
• 6.3. - Harald Anton Schumacher, njemački nogometaš (--)
• 15.3. - Milka Tica, hrvatska književnica
• 20.3. - Ljubo Jurčić, hrvatski ekonomist i političar

• 7.4. - Hazim Akmadžić, bosanskohercegovački književnik
• 7.4. - Jackie Chan, kineski glumac, režiser i pjevač
• 8.4. - John Schneider, američki glumac
• 16.4. - Zdravko Anić, hrvatski slikar
• 21.4. - Maja Odžaklijevska, pevačica
• 23.4. - Michael Moore, američki redatelj i producent
• 29.4. - Jerry Seinfeld, američki stand-up komičar i glumac

• 12.5. - Loris Voltolini, hrvatski dirigent
• 23.5. - Rada Stijović, srpski lingvista
• 26.5. - Alan Hollinghurst, engleski pisac
• 30.5. - Siniša Kovačević, srpski književnik i scenarista

• 17.7. - Angela Merkel, nemački fizičar i političar
• 28.7. - Hugo Chávez, venecuelski političar i državnik

• 5.8. - Dragan Lakićević, književnik i urednik SKZ
• 16.8. - James Cameron, kanadski filmski redatelj i producent
• 21.8. - Željko Vidaković, hrvatski rukometaš
• 29.8. - Željko Ivanković, bosanski književnik i prevodilac
• 30.8. - Aleksandar Lukašenko, bjeloruski političar i državnik

• 14.9. - Michael Patrick King, američki producent, reditelj i scenarista
• 23.9. - George C. Wolfe, američki pisac i reditelj

• 1.10. - Ljubomir Travica, odbojkaš i selektor
• 3.10. - Al Sharpton, američki svećenik i aktivist
• 5.10. - Bob Geldof, irski muzičar
• 11.10. - Vojislav Šešelj, srpski političar
• 23.10. - Ang Lee, filmski režiser porijeklom iz Tajvana

• 1.11. - Jasmin Stavros, hrvatski pjevač
• 12.11. - Frano Lasić, hrvatski pjevač i glumac
• 14.11. - Condoleezza Rice, američka političarka i ministrica vanjskih poslova
• 24.11. - Emir Kusturica, bosanskohercegovački režiser

• 2.12. - Dan Butler, američki glumac
• 22.12. - Vinko Coce, hrvatski pjevač
• 24.12. - Božidar Alić, hrvatski glumac
• 28.12. - Denzel Washington, američki glumac

•  ? - Sanja Pilić, hrvatska književnica
•  ? - Jurislav Stublić, hrvatski pjevač i glazbenik

Smrti

• 29.1. - Edhem Mulabdić, bosanskohercegovački književnik

• 4.3. - Branislav Petronijević, filozof i paleontolog (* 1875)

• 24.5. - Vladimir Becić, hrvatski slikar (* 1886.)

• 5.6. - Vladimir Farmakovski, srpski inženjer ruskog porekla

• 7.6. - Alan Turing, engleski matematičar
• 18.6. - Risto Ratković, književnik i kritičar (* 1903)

• 13.7. - Frida Kahlo, meksička slikarka
• 14.7. - Jacinto Benavente, španski pisac, nobelovac

• 3.11. - Henri Matisse, francuski slikar (* 1869.)
• 29.11. - Enrico Fermi, italijanski fizičar

• 4.12. - Ivo Parać, hrvatski skladatelj i zborovođa (* 1890.)

Nobelova nagrada za 1954. godinu

• Fizika: Max Born i Walther Bothe
• Kemija: Linus Pauling
• Fiziologija i medicina: John Franklin Enders, Thomas Huckle Weller i Frederick Chapman Robbins
• Književnost: Ernest Hemingway
• Mir: UNHCR - Ured visokog povjereništva UN-a za izbjeglice

Spoljne veze

• Milovan Djilas: 30 Years Later, Slobodan Stanković, Open Society Archives - Radio Free Europe

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1954