1968

Ovo je članak o godini 1968.

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1930-e | 1940-e | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | 1990-e | >
<< | < | 1964. | 1965. | 1966. | 1967. | 1968. | 1969. | 1970. | 1971. | 1972. | > | >>

1968 u drugim kalendarima

Gregorijanski	1968 MCMLXVIII
Ab urbe condita	2721
Islamski	1387 – 1388
Iranski	1346 – 1347
Hebrejski	5728 – 5729
Bizantski	7476 – 7477
Koptski	1684 – 1685
Hindu kalendari
- Vikram Samvat	2023 – 2024
- Shaka Samvat	1890 – 1891
- Kali Yuga	5069 – 5070
Kineski
- Kontinualno	4604 – 4605
- 60 godina	Yang Zemlja Majmun (od kineske N. g.)
Holocenski kalendar	11968
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1968 (MCMLXVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u ponedjeljak.

Događaji

Januar/Siječanj

• 1.1. - Politikin zabavnik prelazi na format časopisa.
• 5.1. - U Čehoslovačkoj je Aleksandar Dubček naslijedio Antonina Novotnyja na mjestu prvog tajnika Centralnog komiteta KP Čehoslovačke - to se smatra početkom Praškog proleća.
• 7-10.1. - Tito u poseti Kabulu, Afganistan.
• 21.1. - Turska je kao prva članica NATO-a službeno priznala grčki vojni režim.
• 30.1. - Vijetnamski rat: počela Ofanziva Tet, politički uspeh vijetnamskih komunista.
• 31.1. - Jugoslavija i SR Nemačka obnovili diplomatske odnose (prekinute 1957 zbog priznanja DR Nemačke).

Februar/Veljača

• 6.2. - Otvorene X. Zimske olimpijske igre u Grenoblu (Francuska).
• februar - XVII sjednica CK SK BiH definira Muslimane kao poseban narod.

+ Rehabilitovani Albanci osuđeni na Prizrenskom procesu 1956.

Mart/Ožujak

• 8.3. - "Martovski događaji" u Poljskoj - studenti demonstriraju u Varšavi zbog zabrane jednog Mickiewicz-evog komada, policija ih rastura, ali okupljanja tokom meseca bilo i u drugim gradovima.
• 16.3. - Jedna američka jedinica u sklopu američkih trupa u Vijetnamu napala je južnovijetnamsko selo My Lai i pobila 507 stanovnika, među njima i 246 dojenčadi i djece.
• 27.3. - Poginuo Jurij Gagarin.
• 31.3. - Američki predsjednik Lyndon B. Johnson iznenada odustao od kandidature za novi mandat.

April/Travanj

• 3.4. - Iz protesta protiv političkih i društvenih odnosa u Zapadnoj Njemačkoj četiri radikalna člana APO-a (izvanparlamentarne opozicije), među kojima i Andreas Baader i Gudrun Ensslin zapalili su u Frankfurtu na Majni dvije robne kuće.
• 4.4. - Ubijen Martin Luther King hicem iz snajpera na balkonu hotelske sobe u Memphisu, u saveznoj državi Tennessee.
• 5.4. - U Čehoslovačkoj je program demokratizacije svih društvenih prodručja potaknuo tzv. "Praško proljeće".
• 9-11.4. - Konferencija progresivnih pokreta i organizacija mediteranskih zemalja (učestvuju i SKJ i SSRNJ).
• 11.4. - Pokušaj ubistva Rudi Dutschke-a, studentskog vođe u Zapadnoj Nemačkoj - studenti će blokirati distribuciju tabloida Bild-Zeitung, kojeg su smatrali neprijateljskim prema njima.
• 22.4. - XIV sednica Predsedništva i Izvršnog komiteta CK SK Srbije - "pokrajina Kosovo i Metohija treba više da bude kategorija federacije i da se jasnije izrazi kao sastavni deo federalizma".
• proleće - Predloženo da se naziv pokrajine skrati u Kosovo, koristi oznaka "Albanac" a ne "Šiptar", zvanični albanski jezik na Kosovu isti kao u Albaniji, tj. južni dijalekt.
• april - Mehmet Hoxha na sednici SSRN Srbije: ako 370.000 Crnogoraca može imati republiku, može i 1,2 miliona Albanaca na Kosovu.

Maj/Svibanj

• 2.5. - Sastanak Tito-Čaušesku u Beogradu, reafirmisana vera u nemešanje u unutrašnje stvari drugih država (u vezi sovjetskih pritisaka na Čehoslovačku).
• 3.5. - Maj 1968. u Francuskoj: Sukob policije i studenata u Parizu, početak jednomesečnih demonstracija.
• 12-15.5. - Jugoslovenski ministar spoljnih poslova Marko Nikezić u Pragu, podržava čehoslovačku politiku.
• 29-30.5. - XIV sednica CK SK Srbije. Dobrica Ćosić na sednici CK SK Srbije izjavio da se na Kosovu vrši teror nad Srbima i da kosovske vlasti ništa ne čine da bi to sprečile, kritikuje položaj Srbije u SFRJ; Istoričar Jovan Marjanović kritikuje stvaranje "veštačkih nacija" (Muslimani); CK se ogradio od ovih stavova, ovaj događaj označio je početak Ćosićevog disidentstva. On i Marjanović će biti isključeni iz CK.
• 30.5. - Velike demonstracije u Parizu, raspušten parlament - raspisivanjem novih izbora završena pretnja revolucije u Francuskoj.

+ U Nemačkoj doneseni Vanredni zakoni (Notstandgesetze), čime su okončana specijalna ovlašćenja Savezničkih sila iz 1949 (nemirni studenti se protivili njihovom donošenju).

• proleće - Jaka prolećna suša u Jugoslaviji i okolnim zemljama - smanjeni prinosi u poljoprivredi.

Jun/Juni/Lipanj

• 2.6. - Uveče čarka između brigadista i studenata u blizini Studentskog grada u Beogradu, milicija interveniše.
• 3.6. - Studentske demonstracije 1968. u Jugoslaviji: Studenti krenuli u stari deo Beograda, milicija ih presreće kod nadvožnjaka i prebija; Rezolucija studentskih demonstracija: protiv socijalne nejednakosti, nezaposlenosti, birokratije i lošeg stanja na univerzitetu.
• 4.6. - Studenti u grupicama dolaze do svojih fakulteta širom Beograda, počinje štrajk, središte je na Filozofskom fakultetu. Među opštim zahtevima su: nezadovoljstvo zbog nejednakosti, nezaposlenosti, ometanja demokratije i samoupravljanja, zahtevaju se demokratizacija i slobode . Univerzitet preimenovan u "Crveni univerzitet Karl Marks". Stevo Žigon igra monolog iz drame "Dantonova smrt".

+ Predsedništvo konferencije Saveza studenata Jugoslavije podržava većinu zahteva studenata i osuđuje brutalnost milicije i pisanje štampe (studente podržavaju i Predsedništvo i IK CK SK Srbije ali zahtevi "samo demokratskim putem").

King i R. Kenedi

• 5.6. - Atentat na Roberta Kenedija, američkog senatora i kandidata na stranačkim izborima za predsedničku trku (umro rano sledećeg dana).
• 9.6. - Tito u TV obraćanju daje za pravo studentima, kraj protesta; Donesene "Smernice" Predsedništva i IK CK SKJ o najvažnijim zadacima SK u razvijanju sistema društveno-ekonomskih i političkih odnosa (bez efekta).
• 5-10.6. - U Italiji Evropsko prvenstvo u fudbalu: 1. Italija, 2. Jugoslavija 3. Engleska.
• 23 i 30.6. - Parlamentarni izbori u Francuskoj - degolistička Unija demokrata za Republiku odnela ubedljivu pobedu.
• jun - Šesti kongres jugoslovenskih sindikata u Beogradu.

Jul/Juli/Srpanj

• 13.7. - Eksplozija bombe u beogradskom bioskopu "20. oktobar" - poginuo radnik Sava Čučurević, studentkinja Magdalena Novaković ostala bez obe noge, ukupno 76 povređenih (Miljenko Hrkač osuđen i streljan 1978).
• 26.7. - Velika Britanija zabranila je ulazak u zemlju članovima scientološke sekte osnovane u SAD.

Avgust/August/Kolovoz

• 3.8. - Sastanak u Bratislavi lidera Čehoslovačke i ostalih zemalja Varšavskog pakta.
• 9-11.8. - Tito u poseti Pragu.
• 15.8. - Rumunski lideri u poseti Pragu.
• 20.8. - Pred ponoć trupe Varšavskog pakta (sem Rumunije) ušle u Čehoslovačku (Jugoslavija osuđuje intervenciju, podignuta borbena gotovost).
• 29.8. - U Oslu su se vjenčali prijestolonasljednik Harald od Norveške i Sonja Haraldsen. Kako bi ostvario ženidbu s građankom, princ je zaprijetio odricanjem od prijestolja.
• 31.8.-1.9. - Dva snažna potresa u istočnom Iranu, više hiljada mrtvih.

Septembar/Rujan

• 12.9. - Albanija napušta Varšavski pakt.
• 25.9. - Eksplozija bombe u garderobi beogradske Glavne železničke stanice, više povređenih (takođe osuđen Miljenko Hrkač).
• 26.9. - Portugalskog diktatora António de Oliveira Salazara, koji je vladao od 1933. godine, naslijedio je Marcelo Jose das Veves Alves Caetano.
• 26.9. - Takozvana Brežnjevljeva doktrina dopušta državama Varšavskog pakta ograničen suverenitet.

Oktobar/Listopad

• 1.10. - Železnička pruga Sarajevo-Ploče (dogodine elektrificirana).
• 2.10. - Masakr u Tlatelolku - masakr studenata i drugih protestanata u Meksiko Sitiju.
• 12.10. - 27.10. - XIX Olimpijske igre u Meksiku. Prije svega zbog nadmorske visine na kojima su se odvijale (2240 metara), postignuta su čak 34 svjetska rekorda. Učinak Jugoslavije: tri zlatne medalje (Miroslav Cerar, Đurđica Bjedov i vaterpolisti), tri srebrne (Đurđica Bjedov, rvač Stevan Horvat i košarkaši) i dve bronzane (bokser Zvonimir Vujin i rvač Branislav Simić).
• 20.10. - Jacqueline, udovica ubijenoga americkog predsjednika J. F. Kennedyja, udala se za grčkog multimilijardera i brodovlasnika Aristoteles Onassisa.
• 28.10. - Trgovinski sporazum izmedu Švicarske i SAD iz 1936. otkazan je i dopunjen novim odredbama GATT-a (opći carinski i trgovinski sporazum).
• 29.10. - Na dražbi u pariškom hotelu Drouot za 885 njemačkih maraka prodan je pramen kose Napoleona Bonapartea koji mu je 1815. na Elbi odrezao sluga.
• oktobar - Američki državani podsekretar Nicholas Katzenbach posetio Beograd - zabrinutost zbog sovjetskih pretnji.

Novembar/Studeni

Richard Nixon

• 3.11. - Razoran zemljotres pogodio Bar u Crnoj Gori.
• 5.11. - U SAD je republikanski kandidat Richard Milhous Nixon pobijedio na predsjedničkim izborima. Na izborima za predstavnički dom i senat većinu su osvojili demokrati. Nixon je uspio približiti SAD Kini i SSSR-u te okončati vijetnamski rat.
• 7.11. - Jugoslavija druga na 18. šahovskoj olimpijadi u švajcarskom Luganu (SSSR prvi).
• 12.11. - Osnovan Fakultet političkih nauka u Beogradu.
• 25.11. - Plovidbu završava znameniti britanski putnički brod "Queen Elizabeth" da bi 1970. bio otegljen u Hong Kong i poslužio kao ploveće sveučilište, ali ne zadugo, jer je već 9. siječnja 1972. izgorio.
• novembar - Šesti kongres SK Srbije, partija ima novo rukovodstvo - Marko Nikezić predsednik (ranije savezni sekretar ino. poslova), Latinka Perović sekretarica. Početak "liberalne" ere u SKSr. - naglašava se industrijski razvoj, modernizacija, tržište, nemešanje u poslove drugih republika.
• 27.11. - U Prištini održane demonstracije na kojima su studenti albanske nacionalnosti tražili da Kosovo postane republika u okviru SFRJ; demonstracije i u Uroševcu, Gnjilanu, Podujevu, kao i zapadnoj Makedoniji; razbijaju se izlozi i prevrću automobili, poginuo jedan demonstrant povređeno 10 pripadnika snaga reda.
• 28.11. - Tenkovi i jedinice JNA sprečavaju demonstracije za albanski Dan zastave.

Decembar/Prosinac

• 2.12. - CK SKJ podržao PK SK Kosova i Metohije i CK SK Srbije, uključujući aktivnosti protiv izgreda u novembru.
• 11.12. - Novoizabrani američki predsjednik Richard Milhous Nixon predstavio je u Washingtonu svoju buduću vladu u kojoj je Ministarstvo vanjskih poslova preuzeo William Rogers, a Ministarstvo obrane Melvin Laird.
• 26.12. - Amandmani VII-XIX na Ustav SFRJ - dalje sužavanje saveznih ovlašćenja; Autonomne Pokrajine (sada "Socijalističke A. P.") su konstitutivni elementi federacije i imaju svoj Vrhovni sud i ustavne zakone. Naziv "Kosovo i Metohija" je promenjen u "Kosovo".

Tokom godine

• "Zagrebačka Biblija" prvi hrvatski prijevod Biblije tiskan u Hrvatskoj.
• Srpski patrijarh German izabran za jednog od šestorice predsednika Svetskog saveta crkava.
• Romani: "Memoari Pere bogalja" Slobodana Selenića i "Kad su cvetale tikve" Dragoslava Mihailovića (predstava po ovom drugom u JDP će biti zabranjena).
• Atelje 212 gostuje u Njujorku (produkciju "Ko se boji Virdžinije Vulf" neki ocenili zanimljivijom od američkog originala).
• Jamajka prva put uspostavila diplomatske odnose sa jednom istočnoevropskom zemljom - sa Jugoslavijom.

1968. u temama

• Lideri SFRJ:
  • Predsednik Republike: Josip Broz Tito
  • Predsednik Saveznog izvršnog veća: Mika Špiljak
  • Predsednik Savezne skupštine: Milentije Popović

• Nove države:

Nauru

Mauricijus

Svazilend

Ekvatorijalna Gvineja

• Televizija. TV serije: "Gorski car", "Kod Londona", "Maksim našeg doba", "Samci", "Spavajte mirno", "Parničari" (1967-68), "Prvoklasni haos", "Sačulatac" (1968-69), "Naše priredbe" (?), "TV Bukvar" ("Kika Bibić", 1968-69), "Zanati", "Dvogled" (1968-78) (TV Beograd); "Dnevnik Očenašeka", "Maratonci" (TV Zagreb).

Rođenja

• 1.1. - Davor Šuker, hrvatski nogometaš
• 2.1. - Cuba Gooding Jr., američki glumac
• 18.1. - Dragana Mirković, srpska pjevačica
• 2.2. - Bojan Zulfikarpašić, francusko-srpski džez pijanista
• 3.2. - Vlade Divac, srpski košarkaš
• 7.2. - Mark Tewksbury, kanadski plivač
• 12.2. - Dijana Čuljak, novinarka
• 21.3. - Jaye Davidson, britanski glumac
• 19.4. - Ashley Judd, američka glumica
• 29. travnja - Kolinda Grabar-Kitarović, hrvatska političarka i diplomatkinja
• 8.5. - Nevzet Nanić, komandir voda za specijalna dejstva "Gazije"; brat komandira Izeta Nanića
• 8.5. - Ivan Mikulić, hrvatski pjevač
• 16.5. - Maja Blagdan, hrvatska pjevačica
• 23.4. - Timothy McVeigh, terorist odgovoran za bombaški napad na Oklahoma City
• 23.5. - Guinevere Turner, američka glumica i rediteljka
• 24.5. - Suada Dilberović, prva žrtva opsade Sarajeva († 1992)
• 28.5. - Kylie Minogue, australska pjevačica
• 5.6. - Michael MacLennan, kanadski scenarista i producent
• 20.6. - Peter Paige, američki glumac i reditelj
• 5.7. - Alen Vitasović, hrvatski glazbenik
• 8.7. - Thom Fitzgerald, američko-kanadski reditelj i scenarista
• 13.7. - Robert Gant, američki glumac
• 9.8. - Gillian Anderson, američka glumica
• 9.8. - Eric Bana, australski glumac
• 13.8. - Zlatan Stipišić - Gibonni, hrvatski glazbenik
• 16.8. - Slaviša Jokanović, srpski fudbaler
• 13.9. - Medina Džanbegović, bosanska pjesnikinja
• 18.9. - Toni Kukoč, hrvatski košarkaš
• 19.9. - Damir Urban, hrvatski pjevač
• 25.9. - Will Smith, američki pjevač i glumac
• 28.9. - Mika Häkkinen, finski vozač Formule 1
• 8.10. - Zvonimir Boban, hrvatski nogometaš
• 25.10. - Vesna Tominac Matačić, hrvatska glumica
• 26.10. - Robert Jarni, hrvatski nogometaš
• 6.11. - Igor Miklja, srpski novinar
• 18.11. - Owen Wilson, američki glumac
• 2.12. - Lucy Liu, američka glumica
•  ? - Joško Tomičić, hrvatski pjevač († 2000.)

Smrti

• 9. siječnja - Anka Jelačić, hrvatska operna pjevačica (* 1909.)
• 10. januar - Vuka Kostić, srpska glumica (* 1891)
• 8. februar - Magdalena Maga Magazinović, prva žena novinar u Srbiji (* 1882)
• 27. ožujka - Jurij Gagarin, ruski astronaut (* 1934.)
• 22.4. - Milorad Panić-Surep, srpski pisac (* 1912)
• 29. travnja - Lav Mirski, hrvatski dirignet (* 1893.)
• 27. maj - Todor Manojlović, književnik, knj. kritičar i prevodilac (* 1883)
• 28. svibnja - Kees Van Dongen, francuski slikar nizozemskog podrijekla (* 1877.)
• 1. lipnja - Helen Keller, američka književnica i aktivistica (* 1880.)
• 11. jun - Ivan Ribar, političar, predsednik Skupštine Kraljevine SHS i Prezidijuma FNRJ (* 1881)
• 14. lipnja - Salvatore Quasimodo, talijanski pjesnik i prevoditelj (*1901.)
• 16. jun - Vera Đukić, srpska glumica (* 1928)
• 25. lipnja - Ante Šercer, hrvatski liječnik (*1896.)
• 28. srpnja - Otto Hahn, njemački fizičar (*1879.)
• 25. rujna - Cornell Woolrich, američki pisac
• 6. oktobar - Branko Lazarević, književnik i knj. kritičar (* 1883)
• 22. listopada - Vladimir Turina, hrvatski arhitekt (*1913.)
• 4. travnja - Martin Luther King (*1929.)
• 12. prosinca - Tallulah Bankhead, američka glumica

Nobelova nagrada za 1968. godinu

• Fizika: Luis W. Alvarez
• Kemija: Lars Onsager
• Fiziologija i medicina: Robert W. Holley, Har Gobind Khorana i Marshall W. Nirenberg
• Književnost: Yasunari Kawabata
• Mir: René Cassin

Spoljne veze

• Grlom u jagode 1968, YouTube
• Yugoslav Foreign Policy to be Decentralized, Slobodan Stanković, Open Society Archives - Radio Free Europe
• Yugoslav Theoreticians Discuss a Multi-Party Communist System, Slobodan Stanković, OSA-RFE
• Following Student Unrest in Yugoslavia, S. Stanković, OSA-RFE
• Yugoslav Trade Unions Fight for More Independence, Zdenko Antić, OSA-RFE
• Is Yugoslavia's Military Alliance with Greece and Turkey Still Legally Valid?, S. Stanković, OSA-RFE
• Tito and Colleagues Sharply Condemning Russian Invasion of Czechoslovakia, S. Stanković, OSA-RFE
• Leading Marxist Philosophers Protest Against the Invasion of Czechoslovakia, Z. Antić, OSA-RFE
• The Serbian Party in Extremis (?), S. Stanković, OSA-RFE
• More Liberals Proposed For the New Yugoslav Party Leadership, Z. Antić, OSA-RFE
• Yugoslav Press Discussing Polish Events, OSA-RFE
• Hungary, Rumania and Czechoslovakia Discussed by Yugoslav Press, S. Stanković, OSA-RFE
• Yugoslavia Still Opposing Budapest Conference, S. Stanković, OSA-RFE
• The Western CPs and the Prague Spring: The Impact of an Invasion (1978), Kevin Devlin, OSA-RFE
• A Yugoslav Poem Against the Berlin Wall, S. Stanković, OSA-RFE
• Macedonian Central Committee Discusses National Minority Problems, Z. Antić, OSA-RFE
• Serbian and Kosovar Officials Examine Kosovo's Problems, OSA-RFE
• Belgrade Paper Decrying Polish Anti-Yugoslav Propaganda in Czechoslovakia, S. Stanković, OSA-RFE
• Zagree Weekly Attacks Gomulka; Borba Claims Gomulka's Pro-Soviet Line Disliked by People, S. Stanković, OSA-RFE
• Yugoslav Press Continuing Anti-Invasion Campaign; Polish Leaders Charged with Inconsistency, OSA-RFE
• "Praxis" People Accused of Being American Agents, S. Stanković, OSA-RFE
• Croat Party Functionary Attacks Cardinal Seper over Church Activities, S. Stanković, OSA-RFE
• the "2000 Words" Open New Era in Czechoslovakia Belgrade Daily Says, S. Stanković, OSA-RFE
• Conditions for Stalin's Personality Cult Were Created in Lenin's Lifetime, Yugoslav Professor Claims, S. Stanković, OSA-RFE
• Twenty Years of the Yugoslav Party's Withering Away, S. Stanković, OSA-RFE

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1968