Singgapura
Ang Singgapura maoy usa ka dakbayang-estado nga nahimutang sa habagatang tumoy sa Lawis sa Malaca, sa Habagatang-sidlakang Asya. Usa ka nasod nga 137 ka kilometro (85 ka milya) amihanan ka layo sa ekwador, natung-an siya sa Johor (usa ka kagamhananan o state sa Malasya) ug sa Kapupud-ang Riau (gipanag-iya sa Indonesya). Sa iyang gidak-on nga 704.0 km² (272 milyas kuwadrados), kini ang kinagamyang nasod sa Habagatang-sidlakang Asya.
Giisip kini nga usa ka global city kay usa kini sa mga sentro sa kalibotanong pamatigayon. Ang Singgapura ika-upat sa mga banggiitang sentro sa panguwartahan (finance) sa kalibotan, ug ang Dunggoanan sa Singgapura maoy ika-lima sa kinabisian nga mga dunggoanang pangkalibotan. Kini usa usab ka 'global city' nga ginaagian sa mga transaksiyon diha sa kalibotanong panguwartahan ug pamatigayon.
Ang Singgapura nagdako daan tungod sa imigrasiyon. Busa, ang mga mulupyo dinhi nagkadaiya sa ilang mga grupo etniko. Pagkakaron aduna nay 5 ka milyon ka tawo dinhi, nga mabahin sa mga Intsik, Malayo, Bombay, lain pang mga Asyanhon, ug mga Puti. Kapin-kulang sa 42% sa mga mulupyo mga nanarbaho ug nagtungha dinhi, ug usa ka katunga sa nanarbaho sa sektor sa kaalagaran (service sector) ang langyaw. Ang Singgapura dayon ang ikaduhang kinadaskang nasod sa tibuok kalibotan, sunod lang sa Monako.
Mga sulod |
[usba] Gigikanan sa ngalan
Ang pangkaron nga tawag (Singgapura) naggikan sa Malayo nga gihulam sa pinulongang Sanskrit nga सिंहपुर, "Siyudad sa Leon". Kini gipangalan dayon dinhi sa maong lugara sa nagtukod, si Sang Nila Utama, nga nakakita kuno og mananap nga giisip niyang leon. Maoy hinungdan nga gitawag usab siyag "Lion City". Apan sa pagdukiduki sa mga istorista, wala tingali nga leon sa maong lugara. Tingali usa ka tigre ang maong daang nakit-ang mananap.
Ang ngalang Singgapura gihatag panahon sa imperyo sa Sri Vijaya. Ang karaang ngalan sa Singgapura maoy Temasek (Habanes, "lungsod sa dagat").
[usba] Kasaysayan
[usba] = Daang kasaysayan
Ang unang gisulat mahitungod sa Singgapura gikan pa sa ika-duhang siglo sa anaa si Kristo. Nahimo kini nga lungsod ubos sa kagamhanang Sri Vijaya didto sa silingang pulo sa Sumatra, isip Temasek. Sukad ika-16 nga siglo hangtod sayong ika-19 nga siglo, ang Singgapura mipaubos sa Sultanato sa Johor. Niatong 1613 gisunog sa mga Portuges ang lungsod.
[usba] Imperyalismo sa mga Britaniko
Niadtong ika-28 sa Enero 1819, midunggo si Thomas Stamford Raffles sa British East India Company dinhi sa pulo sa Singgapura. Sa usa ka kasabotan niadtong ika-6 sa Pebrero, misugot si Sultan Hussein Shah nga magpalambo ang East India Company dinhi sa habagatang bahin sa pulo, isip panimuyoan sa mga Britaniko.
Gikuha na dayon niadtong ikaduha sa Agosto 1824 sa East India Company ang tibuok pulo, pinaagi sa usa ka kasabotan sa naasoyng sultan nga gipasiugda ni John Crawfurd, nga Ikaduhang Mulupyo sa Singgapura. Nahimo siya unya nga apil sa kolonya nga Straits Settlements (uban sa Melaka, Malaya, ug Sarawak).
Adunay mga 130,263 ka Pilipino ang nanrabaho o namuyo dinhi.
 |
Kini nga artikulo bahin sa usa ka nasod usa ka saha. Makatabang ka sa Wikipedya pinaagi sa pagpuno niini. |
[usba] panlabas na Links
