Svalbard

Svalbard
Flaga Svalbardu Herb Svalbardu
Język urzędowy	norweski
Stolica	Longyearbyen
Status terytorium	terytorium zależne
Zależne od	Norwegii
Głowa terytorium	król Harald V
Gubernator	gubernator Odd Olsen Ingerø
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	62 049 km² 0
Liczba ludności (2011)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	231. na świecie 2394 0,039 osób/km²
Jednostka monetarna	korona norweska (NOK)
Rok utworzenia	na podstawie porozumień międzynarodowych 1920
Strefa czasowa	UTC +1 – zima UTC+2 – lato
Kod ISO 3166	SJ/SJM/744
Domena internetowa	.sj
Kod telefoniczny	+47
¹ Dane szacunkowe podane za CIA The World Factbook [2]

Zdjęcie satelitarne archipelagu

Svalbard – norweska prowincja w Arktyce obejmująca swym zasięgiem archipelag Svalbard (którego największą wyspą jest Spitsbergen dawniej zwany Spitsbergen Zachodni – Vestspitsbergen) wraz z kilkoma wyspami nie wchodzącymi w skład archipelagu (m. in. Wyspa Niedźwiedzia – Bjørnøya) w granicach 71° – 81° N i 10° – 35° E, 800 km na północ od Norwegii i 1100 km od Bieguna Północnego. Norwegia sprawuje pełne zwierzchnictwo nad tym obszarem na mocy Traktatu Spitsbergeńskiego z 1920 r.

Stolicą i siedzibą gubernatora prowincji Svalbard jest Longyearbyen. Najwyższą władzą na Svalbardzie jest gubernator (Sysselmannen), który zapewniając norweską zwierzchność posiada władzę administracyjną, sądową oraz nad porządkiem publicznym na całym archipelagu. Jest też odpowiedzialny za ochronę środowiska.

Historia

Wyspy te znane były prawdopodobnie Wikingom, a ponownie odkryte zostały w 1596 roku przez holenderskiego odkrywcę Willema Barentsa. Były znaczącym ośrodkiem wielorybnictwa i myślistwa rosyjskiego (Pomorcy) i norweskiego. Między latami 1669 a 1778 wyprawy na Svalbard odbywali holenderscy rybacy, którzy założyli osadę Smeerenburg. Od końca XVIII wieku wyspy wykorzystywane były jako baza ekspedycji na biegun północny. Początek XX wieku przyniósł odkrycie znaczących złóż węgla. Na mocy umów międzynarodowych (Traktat Spitsbergeński) z 1920 wyspy te są pod zwierzchnictwem Norwegii. Umowy te zagwarantowały jednocześnie prawo do eksploatacji występujących tu kopalin, łowiectwa i prowadzenia badań naukowych państwom-sygnatariuszom, w tym Polsce. Obecnie eksploatację węgla prowadzi Norwegia (Longyearbyen, Sveagruva) i Rosja (Barentsburg). Polska jako kraj, który ratyfikował traktat, ma dokładnie takie same prawa użytkowania, eksploatacji surowców i budowania osiedli, jak Norwegia, a polscy obywatele mają prawo osiedlać się, kupować domy i przebywać bez wizy na czas nieokreślony od 1931 roku, gdy Polska podpisała traktat. Do obowiązków Norwegii należy pilnowanie porządku i ochrona środowiska. Obecnie Polska korzysta głównie z prawa do prowadzenia badań naukowych.

Geografia

Svalbard jest pod względem powierzchni zbliżony wielkością do Litwy, zajmuje powierzchnię 62 049 km² i obejmuje następujące wyspy:

Spitsbergen Zachodni (37 673 km²)

Ziemia Północno-Wschodnia (Nordaustlandet, 14 443 km²)

Wyspa Edge'a (Edgeøya, 5 074 km²),

Wyspa Barentsa (Barentsøya, 1 250 km²)

Wyspa Biała (Kvitøya, 682 km²)

Ziemia Księcia Karola (Prins Karl Forland, 615 km²)

Wyspa Królewska (Kongsøya, 191 km²)

Wyspa Niedźwiedzia (Bjørnøya, 178 km²)

Wyspa Szwedzka (Svenskøya, 137 km²)

Wyspa Wilhelma (Wilhelmøya, 120 km²)

Wyspa Nadziei (Hopen), Wyspa Niska (Lågøya), Wyspa Wielka (Storøya), Abeløya i kilkaset mniejszych.

Wyspa Królewska, Wyspa Szwedzka i Abeløya wspólnie tworzą Ziemię Króla Karola (Kongs Karl Land).

Wszystkie wyspy, poza Wyspą Niedźwiedzią, wchodzą w skład archipelagu Spitsbergen. Najwyższy szczyt archipelagu to Newtontoppen, mający 1713 m n.p.m. Ok. 60% powierzchni pokrywają lodowce, głównie na zimniejszym wschodzie. Na Svalbardzie występują dni polarne od 20 kwietnia do 26 sierpnia, a noce polarne od 26 października do 15 lutego. Występują tam także zorze polarne.

Fiordy

W głąb wysp archipelagu, zwłaszcza Spitsbergenu Zachodniego, wcina się wiele fiordów, najdłuższe lub najbardziej znane to:

• Wijdefjorden, 108 km
• Isfjorden (Svalbard), 107 km
• Van Mijenfjorden, 83 km
• Woodfjorden, 64 km
• Wahlenbergfjorden, 46 km

Osiedla ludzkie

Osiedla na Svalbardzie

Lotnisko w Longyearbyen, drogowskaz z odległościami do wybranych miast świata

 

Norweskie

• Longyearbyen 1,8 tys.
• Isfjord Radio
• Ny-Ålesund (stacja naukowa)
• Sveagruva (kopalnia)
• Bjørnøya (Wyspa Niedźwiedzia) (stacja meteorologiczna)
• Hopen (stacja meteorologiczna)

Rosyjskie

• Barentsburg (Баренцбург) ok. 800
• Grumant (Грумант) – opuszczone
• Pyramiden (Пирамида) – opuszczone w roku 2000

Polskie

• Polska Stacja Polarna Hornsund
• Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
• Stacja Polarna UMCS – Calypsobyen
• Stacja Polarna UAM – Petuniabukta
• Stacja Polarna im. S. Baranowskiego Uniwersytetu Wrocławskiego

Klimat

Najniższa średnia temperatura występuje w lutym i wynosi -20 °C, najwyższa średnia temperatura wynosi +4,4 °C i występuje w lipcu. Temperatury w zimie wahają się zwykle między -25° a +5 °C, w lecie między +2° a +18 °C. Najniższa dotychczas zanotowana temperatura to −46,3 °C (1978), a najwyższa to +24,5 °C (1986). Zimy pomimo tego położenia geograficznego nie są bardzo zimne, gdyż dociera tu ciepły Prąd Zatokowy. W związku z tym także cieplejsza jest część zachodnia archipelagu. Na Svalbardzie wieją silne wiatry.

Fauna

Fauna Svalbardu

Niedźwiedź polarny (Ursus maritimus), Hornsund

 

Zwierzęta lądowe

Na Svalbardzie żyją niedźwiedzie polarne, których jest około 3 tys., renifery i lisy polarne. Żyjące tu renifery uznaje się za odrębny podgatunek – renifer spitsbergeński (Rangifer tarandus spitzbergensis).

Zwierzęta wodne

• białucha,
• mors,
• foka pospolita,
• foka obrączkowana,
• foka wąsata,
• foka grenlandzka,

sporadycznie spotyka się:

• delfiny, (kilka gatunków),
• płetwale karłowate,
• orki,
• kaszaloty.

Ptaki

• alki: nurzyk, nurzyk polarny, nurnik, alczyk (ok. miliona par), maskonur,
• mewy: mewa blada, mewa trójpalczasta, mewa srebrzysta, mewa modrodzioba, mewa siodłata,
• wydrzyki: wydrzyk tęposterny, wydrzyk ostrosterny , wydrzyk długosterny, wydrzyk wielki,
• kaczki: edredon, turkan (edredon okazały), lodówka,
• nur rdzawoszyi,
• gęsi: gęś krótkodzioba, bernikla białolica,
• rybitwa popielata,
• fulmar,
• płatkonóg szydłodzioby,
• biegus morski,
• śnieguła,
• pardwa mszarna.

Wiele z tych ptaków występuje (często w koloniach) na tzw. Nurzykowym Klifie.

Flora

Mak svalbardzki – kwiat-symbol Svalbardu, Ziemia Północno-Wschodnia

Roślinność jest typowa dla tundry. Rośnie tu 130 rodzajów kwiatów, które spotkać można także w Skandynawii. Można spotkać skalnice, pięciorniki, dębiki ośmiopłatkowe, brodawniki i wełnianki.

Demografia

Svalbard zamieszkuje ok. 2,8 tys. osób (2003 CIA), przede wszystkim Norwegów, Rosjan i Ukraińców, związanych głównie z eksploatacją złóż węgla kamiennego. Przyrost naturalny na wyspie wynosi 0%. W 1990 roku liczba ludności wynosiła 3544, w 2005 roku 2400, przy czym w 1990 roku Norwegów było 1125, w 2005 roku 1645, podczas gdy Rosjan w 1990 roku 2407, a w 2005 roku 747. Svalbard jest jednym z najdalej wysuniętych na północ osiedli ludzkich. Ludność stała mieszka jedynie na Spitsbergenie. Większość ludności przebywa tam jedynie na kilkuletnich kontraktach. Większość ludności wyspy posługuje się językiem norweskim, drugim językiem jest język rosyjski. Język polski używany jest w polskich stacjach badawczych. Od osiedli ludzkich nie wolno oddalać się bez broni z uwagi na obecność niedźwiedzi. Prawie wszyscy mieszkańcy archipelagu mają broń i samochody.

Religia

• Luteranizm: 80%
• Zielonoświątkowcy: 2,7%
• Islam: 1%
• Katolicyzm: 0,9%
• Świadkowie Jehowy: 0,5%
• Buddyzm: 0,2%

Polityka

Svalbard nie posiada własnego parlamentu. Zarządzany jest przez norweskiego gubernatora, który jest jednocześnie szefem policji i innych służb.

Gospodarka

Miejscowa ludność zajmuje się wydobywaniem surowców naturalnych, połowem ryb, badaniami naukowymi i obsługą wyrzutni rakiet pomiarowych. Planowane jest także wydobywanie ropy naftowej. 60% ludności norweskiej zatrudnia państwowa firma wydobywcza Store Norske Spitsbergen Kulkompani A/S. Coraz większe znaczenie zaczyna mieć turystyka. Na Svalbardzie znajdują się biblioteka, szpital, szkoła, mały uniwersytet, który oferuje tylko kierunki uzupełniające dla chemików i biologów w specjalizacji arktycznej, cztery lotniska (w tym jedno międzynarodowe), porty, banki, bankomaty, sklepy, kluby, restauracje, poczta, centrum konferencyjne, kościół luterański, w Barentsburgu znajduje się konsulat rosyjski. Rząd norweski stara się zwiększać liczbę ludności. Podatki na Svalbardzie należą do najniższych na świecie, Norwegia nie ma prawa pobierać podatków, a pobierane podatki przeznaczane są na potrzeby miejscowej ludności.

Turystyka

W roku 2008 na Svalbard z Oslo dwa razy w tygodniu latał samolot linii Norwegian; obecnie trzy razy dziennie samolot SAS z Oslo i Tromsø. Z północnej Norwegii pływają statki pasażerskie. W Longyearbyen są trzy hotele, w tym jeden czterogwiazdowy i jeden trzygwiazdowy, są także trzy domy turysty i camping. Najwięcej turystów jest w lecie, a także pracującej sezonowo młodzieży, która obsługuje ruch turystyczny.

Transport

Głównymi środkami transportu są statki w lecie i skutery śnieżne w zimie, ponadto śmigłowce, samoloty (między Longyearbyen Ny Ålesundem i Sveą), a także samochody w obrębie osiedli (Longyearbyen, Barentsburg, Ny Ålesund, Svea). Norweska osada Longyearbyen oddalona jest o około 55 km od rosyjskiego Barentsburga, planowana jest budowa drogi łączącej obie osady. Wokół Longyearbyen, który jest głównym ośrodkiem życia, gospodarki i kultury, istnieje sieć dróg mająca około 40 km. Polska stacja badawcza Hornsund oddalona jest w linii prostej o około 100 km od Longyearbyen.

Media

Na Svalbardzie działa telewizja Longyearbyen TV i ukazuje się gazeta Svalbardposten, która jest najdalej na północ ukazującą się gazetą. Dostępny jest także drogą satelitarną i kablem podmorskim (światłowód) Internet. W Longyearbyen rozmieszczone są kamery internetowe transmitujące całą dobę obraz z osiedla.

Życie kulturalne

Na Svalbardzie od 2004 roku co roku pod koniec października odbywa się kilkudniowy festiwal Dark Season Blues Spitsbergen. Jest jedno muzeum, poświęcone Svalbardowi, i dwie galerie sztuki.

Krajobrazy Svalbardu

Nad górami Spitsbergenu

 

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia z Spitsbergenu/Svalbardu
• Mapy i fotografie Svalbardu (ang.)
• Polska Stacja Polarna Hornsund
• Toruńska Stacja Polarna
• Stacja Polarna im. Stanisława Baranowskiego – Uniwersytet Wrocławski
• TopoSvalbard – Interaktywna mapa (norw. • ang.)