Chentilicio

De Biquipedia
Ir ta: navego, busca

Os chentilicios son os nombres que denotan as presonas y os obchectos en relación con os suyo puesto de procedencia (país, rechión, comarca, ciudat, lugar...). Gosan tener valor tanto d'adchectivo como de sustantivo. A formación d'o chentilicio puede estar regular u irregular. A formación regular d'un chentilicio se puet fer por derivación con sufixos a partir d'o toponimo, por eixemplo aragonés a partir d'Aragón. En as luengas neolatinas son comuns os sufixos derivatos d'os latins -ENSE, -ANU y -INU pa fer chentilicios.

A vegatas os chentilicios derivan d'un etnonimo sin relación con un toponimo orichinal, y lo podemos trobar con os hongaros que dioron nombre a Hongría. Atro eixemplo clasico en ye a denominación d'os alemans en idiomas eslavos, Němci, Niemcy, ecetra, que significa "os mudos", que dimpués ha chenerato exotoponimos como Niemcy u Německo pa dicir Alemanya.

En as luengas que se parlan en Espanya ye posible de trobar uns chentilicios artificials producto d'a reintroducción de chentilicios clasicos en ambients eruditos castellanoparlants que pretendeban glorificar un pasato. En Aragón tenemos o caso de bilbilitano sustituindo a calatayubí. Con o tiempo o chentilicio artificial plega a sustituir a lo chentilicio tradicional.

[editar] Os chentilicios en l'aragonés

Gnome-searchtool.svg
Ta más detalles, veyer l'articlo Chentilicio en l'aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Os chentilicios regulars se fan adhibindo a lo nombre d'o puesto un sufixo, que puet estar:

  • Sufixo -és, derivato patrimonial d'o sufixo latín -ense: aragonés, benasqués, chaqués.
  • Sufixo -ense, sufixo latín que ha arribato en l'aragonés por vía culta: biesquense, ayerbense, borabense, montisonense y que a vegatas sustituye a la voz patrimonial, como s'ha desvenito con Puertolense, que sustituye a Portolés.
  • Sufixo -ín(o): chistabín.
  • Sufixo -án(o): zaragozano, fovano, belsetán.
  • Sufixo -uto: panticuto, sallenuto.
  • Sufixo -ero: canfranero, santacruzero.
  • Sufixo -í: Dende antigo l'aragonés ha tenito una tendencia a asimilar-lo a l'anterior en -ín, y d'astí o nombre marroquino d'una moneda u o zoonimo "chabalín".
  • Sufixo -enyo, derivato d'o latín -ignum, en castellán se troba més a sobén en chentilicios relativos a toponimos musulmans: Madrileño, Albaceteño, Rifeño, Kabileño, no ye claro si ye chenuíno en aragonés, pero en aragonés bi ha parabras con ixe mesmo sufixo que no son chentilicios: "Cerenyo" y "Murenyo".
  • Sufixo -enco: se fa servir poco como chentilicio, entre os pocos casos pirinenco.
  • Sufixo -aco: s'aplica a etnonimos que vienen de luengas on bi ha o fonema k pa fer o chentilicio: polaco, pazinaco, cazaco, cosaco, ecetra...

Bi ha chentilicios que se relacionan con etnonimos anteriors a la formación d'o toponimo que representan como gascón (habitant de Gascunya), u que tienen una explicación polemica como espanyol. En toponimos rematatos en -a como Navarra se puet fer o chentilicio con a terminación -o, -os, -a, -as, ("navarro", "navarros").

Bi ha chentilicios irregulars que se fan a partir de radices diferents como cheso, montisonense (que se remonta a Mont de Sión y compite con a variant popular monzonero, derivata de Monzón), y anglés (que se remonta a Anglia y no a Anglaterra). Si no existe o chentilicio se fa con a preposición "de" y o nombre d'o puesto, por eixemplo una muller de Liechtenstein.

O eclix que ha sufrito l'aragonés por bells sieglos y o proceso actual de desaparición d'a luenga fa que s'haigan perdito chentilicios con sufixo como portolés (reducito a un apellito muito común) y chentilicios irregulars como Peitavín.

[editar] Os chentilicios en castellán d'Aragón

Bi ha chentilicios usuals en castellán d'Aragón que pueden remontar-se a una etapa en a que se charraba aragonés u que son perfectament adaptables a l'aragonés.

Ferramientas personals
Espacios de nombres

Variants
Accions
Navego
Ferramientas
En atras luengas