Litwa

Lietuvos Respublika Republika Litewska
Flaga Litwy Herb Litwy
Hymn: Tautiška Giesmė (Pieśń narodowa)
Konstytucja	Konstytucja Litwy
Język urzędowy	litewski
Język używany	litewski, polski, rosyjski
Stolica	Wilno
Ustrój polityczny	republika parlamentarna
Typ państwa	demokracja
Głowa państwa	prezydent Dalia Grybauskaitė
Marszałek Sejmu	Irena Degutienė
Szef rządu	premier Andrius Kubilius
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	122. na świecie 65 200 km² 1,35%
Liczba ludności (2011)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narodowości	130. na świecie ▼3 053 800 46,8 osób/km² Litwini: 84,6% Polacy: 6,3% Rosjanie: 5,1%
PKB (2010)  • całkowite   • na osobę	▼35,734 mld. USD ▼10 765 USD
PKB (PPP) (2010)  • całkowite   • na osobę	▼56,422 mld. USD ▲16 998 USD
Jednostka monetarna	1 lit = 100 centów (LTL)
Pierwsza wzmianka	14 lutego 1009
Koronacja Mendoga	6 lipca 1253
Unia krewska z Polską	14 sierpnia 1385
Unia lubelska	1569
Rozbiory	1772, 1793, 1795
Ogłoszenie niepodległości	16 lutego 1918
Włączenie do ZSRR	15 czerwca 1940
Odzyskanie niepodległości	11 marca 1990
Wstąpienie do UE	1 maja 2004
Religia dominująca	katolicyzm
Strefa czasowa	UTC +2 – zima UTC +3 – lato
Kod ISO 3166	LT
Domena internetowa	.lt
Kod samochodowy	LT
Kod samolotowy	LY
Kod telefoniczny	+370
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Republika Litewska w Wikicytatach

Prezydent Litwy Dalia Grybauskaitė

Wilno, Sejm litewski

Litwa, Republika Litewska (lit. Lietuva, Lietuvos Respublika) – państwo w Europie, jeden z krajów bałtyckich, członek Unii Europejskiej i NATO; graniczy od zachodu z Rosją (obwodem kaliningradzkim), od południowego zachodu z Polską, od wschodu z Białorusią, od północy z Łotwą.

Pierwsza wzmianka o Litwie pochodzi z 14 lutego 1009, jednak państwo litewskie powstało dopiero w wieku XIII. W XIV wieku ówczesne Wielkie Księstwo Litewskie było największym państwem w Europie, w 1385 weszło w związki z Polską, które przerodziły się w 1569 w trwałą unię realną (unia lubelska). W latach 1795–1918 Litwa znajdowała się pod władzą rosyjską. W 1918 powstała niepodległa Republika Litewska, w 1940 przekształcona w Litewską Socjalistyczną Republikę Radziecką. 11 marca 1990 Litwa ogłosiła deklarację niepodległości.

Ustrój polityczny

Oficjalna nazwa Litwy to Republika Litewska (RL) (lit. Lietuvos Respublika (LR)).

Obowiązuje Konstytucja Republiki Litewskiej która weszła w życie 6 listopada 1992 roku. Zaaprobowana w referendum z 25 października 1992 roku. Litwa jest demokracją semiprezydencką, w której konstytucja gwarantuje trójpodział władz. Władza ustawodawcza spoczywa w rękach jednoizbowego parlamentu (Seimas), władza wykonawcza – prezydenta i rządu, a władzę sądowniczą sprawują niezawisłe sądy (m.in. Sąd Najwyższy, Sąd Konstytucyjny oraz Sąd Apelacyjny).

Parlament

Tak jak w pozostałych krajach bałtyckich parlament jest jednoizbowy. Zasiada w nim 141 posłów wybieranych na 4-letnią kadencję. Wybory do parlamentu odbywają się systemem mieszanym, gdzie każdy obywatel ma 2 głosy: jeden oddaje na kandydata ze swojego okręgu (obowiązuje system większościowy), drugi na kandydata z listy ogólnokrajowej (system proporcjonalny).

• w wyborach parlamentarnych obowiązuje 5-procentowy próg wyborczy oraz frekwencja 25%
• czynne prawo wyborcze od 18 lat
• bierne prawo wyborcze od 25 lat

Sejm Republiki Litewskiej (lit. Seimas) ma dominującą pozycję w systemie politycznym kraju:

• zarządza wybory prezydenta, ale może zdjąć go także z urzędu, niezależnie od opinii Sądu Konstytucyjnego, większością kwalifikowaną 3/5 – taki impeachment miał miejsce w 2004 roku wobec prezydenta Rolandasa Paksasa, którego zastąpił poprzedni prezydent Adamkus (wybrany oczywiście w wyborach)
• ma zapisaną w konstytucji wyłączność ustawodawczą (w przeciwieństwie do Rosji, sąsiada Litwy, gdzie prezydent ma prawo do wydawania dyrektyw z mocą ustaw)
• zatwierdza nowy rząd i przez całą kadencję sprawuje nad nim kontrolę (także nad poszczególnymi ministrami) przez tajne, podwójnie głosowane votum nieufności, votum zaufania przy powołaniu nowego gabinetu lub gdy zmieniła się połowa składu obecnego, stworzenie stanowiska lidera opozycji i powszechną praktykę zapytań poselskich
• powołuje Kontrolerów Państwowych, którzy sprawdzają prawidłowość zarządzania majątkiem państwowym i prawidłowość wykonywania założeń budżetu (brak przedstawienia ustawy budżetowej przez rząd nie jest równoznaczne z jego dymisją jak w Polsce)
• głosuje wniosek o zmianę konstytucji (oprócz art.1 i 14 które mogą być zmienione tylko drogą referendum) dwukrotnym głosowaniem 2/3 większości bezwzględnej
• większością 3/5 może pozbawić mandatu deputowanego (w Polsce zniesienie mandatu jest niemożliwe, można jedynie uchylić immunitet)

Prezydent

• Wybierany w wyborach powszechnych, 4-przymiotnikowych na 5-letnią kadencję, którą powtórzyć może tylko raz.
• By zostać prezydentem Litwy trzeba mieć ukończone 40 lat i co najmniej od 3 lat mieszkać na terytorium państwa, będąc jego pełnoprawnym obywatelem. Ten przepis konstytucyjny, podobnie jak kilka innych, ma chronić przed wpływami polskiej i rosyjskiej mniejszości na politykę.
• Prezydent oprócz wspomnianej wcześniej odpowiedzialności przed sejmem, ma także obowiązek składania corocznego orędzia o stanie państwa
• Zarządza nowe wybory do parlamentu z powodu braku votum zaufania dla rządu, samorozwiązania Seimas
• ma prawo veta wobec ustaw sejmowych
• współtworzy politykę zagraniczną Litwy (we współpracy z rządem)
• jest arbitrem
• nadaje odznaczenia
• może wystąpić z wnioskiem o odebranie mandatu posłowi
• kształtuje wizerunek państwa, jest jego reprezentantem
• mianuje premiera, dowódcę wojska, sędziów SK, dyplomatów itd.
• ma prawo łaski
• posiada inicjatywę ustawodawczą

Rząd

Rząd kształtowany jest przez kandydata na premiera wskazanego przez Prezydenta i musi uzyskać votum zaufania sejmu. Składa się z premiera i ministrów (nie ma wiceministrów ani wicepremiera) i obraduje na posiedzeniach

• głównym zadaniem rządu jest opracowanie i realizowanie budżetu państwa (co sprawdzają specjalni kontrolerzy)

• ma inicjatywę ustawodawczą

• odpowiada kolegialnie i indywidualnie (ministrowie) przed parlamentem

Współczesna scena polityczna

10 października 2004 roku odbyła się pierwsza tura kolejnych wyborów do parlamentu litewskiego (Seimas). Według nieoficjalnych danych w wyborach parlamentarnych w okręgu wielomandatowym (70 miejsc w parlamencie) głosy rozłożyły się następująco:

• Partia Pracy 28,6% (22 miejsca)
• Koalicja A. Brazauskasa i A. Paulauskasa 20,7% (16 miejsc)
• Związek Ojczyzny 14,6% (11 miejsc)
• Koalicja R. Paksasa 11,4% (9 miejsc)
• Związek Liberałów i Centrystów 9,1% (7 miejsc)
• Związek Rolników i Nowej Demokracji 6,6% (5 miejsc)

Akcja Wyborcza Polaków na Litwie uzyskała 3,79% i nie przekroczyła pięcioprocentowego progu wyborczego.

W okręgach jednomandatowych (71 miejsc w parlamencie) w pierwszej turze zostało wyłonionych 5 parlamentarzystów (3 miejsca – Koalicja A. Brazauskasa i A. Paulauskasa, 1 miejsce – Partia Pracy, 1 miejsce – Akcja Wyborcza Polaków na Litwie).

Frekwencja wyborcza wyniosła 46%.

Druga tura, która ostatecznie uformowała sejm Republiki Litewskiej, odbyła się 24 października 2004 roku.

Podstawy prawne funkcjonowania systemu partyjnego Litwy Sytuację prawną partii politycznych na Litwie możemy określić jako negatywną, co nie wpływa korzystnie na ich działanie. Jest to spowodowane tym iż przepisy o partiach w ustawach i konstytucji, zawierają w sobie dużo sprzeczności. Funkcjonowanie partii jest szczegółowo regulowane przez szereg ustaw takich jak: ustawa o partiach politycznych i organizacjach politycznych, o finansowaniu partii politycznych, o kontroli finansowania partii politycznych. Partia może zostać utworzona jedynie na podstawie prawa litewskiego. Aby mogła powstać potrzebnych jest co najmniej 400 członków, którzy wybierają przewodniczącego i tworzą program partii. Członkiem partii może zostać jedynie obywatel posiadający prawa wyborcze. Każda partia musi być obowiązkowo zarejestrowana w Ministerstwie Sprawiedliwości. Finansowanie partii litewskich niesie ze sobą dużo sprzeczności. Ustawa o finansowaniu partii politycznych mówi, że partie mogą być finansowane jedynie przez Litwinów, natomiast ustawa o kontroli finansowania stanowi, że osoby litewskiego pochodzenia mogą finansować kampanię. Jednak nigdzie ustawy te nie definiują bycia Litwinem. Podstawowe znaczenie dla działalności partii politycznych na Litwie ma art. 35 Konstytucji Litwy, który mówi że „Obywatelom gwarantuje się prawo do swobodnego zrzeszania się w stowarzyszenia, partie polityczne i zrzeszenia, o ile ich cele i działalność nie są sprzeczne z Konstytucją i innymi ustawami.” Jeżeli działalność jednej z partii jest sprzeczna Ministerstwo Sprawiedliwości może czasowo zawiesić działalność partii. System partyjny Litwy w ostatnich latach kształtował się jako umiarkowanie wielopartyjny z jedną partią dominującą. Głównymi ugrupowaniami do 2000 r. byli na przemian socjaldemokraci i konserwatyści. Po wyborach z 2004 r. możemy mówić o układzie umiarkowanie wielopartyjnym z równowagą pomiędzy partiami politycznymi. Wybory te wygrała Partia Pracy uzyskując poparcie 28,6%. Do parlamentu dostały się także takie partie jak: Koalicja Pracując na rzecz Litwy, Unia Ojczyźniana, Koalicja Rolandasa Paksasa, Unia Liberalno-Centrowa, Unia Partii Chłopskiej i Nowej Demokracji. Progu wyborczego wynoszącego 5% nie przekroczyły m.in.: Akcja wyborcza Polaków na Litwie, Chrześcijańska Konserwatywna Unia Społeczna.

Przestrzeganie praw i swobód

W raporcie "Freedom in the World 2005", ogłoszonym przez Freedom House, Litwa znalazła się w kategorii państw "Wolne" ze wskaźnikiem 2,0 w 7-stopniowej skali. raport

Wolność prasy i mediów: w raporcie "Freedom of the Press 2004" Litwa znalazła się w kategorii państw "Wolne" na 33 miejscu na 193 (razem z Cyprem i Japonią, tuż przed Francją i Polską) ze wskaźnikiem 18 w 100-stopniowej skali. raport

Podział administracyjny

Terytorium Litwy dzieli się na 10 okręgów (apskritis, l.mn. apskritys) podzielonych na 60 rejonów (savivaldybė, l.mn. savivaldybės).

	Herb	Okręg (apskritis)	Stolica	Powierzchnia (w km²)	Populacja
1		kłajpedzki	Kłajpeda	5209	386 100
2		kowieński	Kowno	8060	702 100
3		mariampolski	Mariampol	4463	188 800
4		olicki	Olita	5425	188 000
5		poniewieski	Poniewież	7881	300 300
6		szawelski	Szawle	8540	370 400
7		tauroski	Taurogi	4411	134 300
8		telszański	Telsze	4350	180 000
9		uciański	Uciana	7201	186 400
10		wileński	Wilno	9760	850 700

Geografia

Wilno

Mariampol

Uciana

Kłajpeda

Kowno

Taurogi

Butynga

Poniewież

Szawle

Ż M U D Ź

A U K S Z T O T A

P O L S K A

B I A Ł O R U Ś

Ł O T W A

obwód kaliningradzki

(R O S J A)

Położenie

Litwa jest krajem położonym pod względem geograficznym w Europie Środkowej (natomiast przez ONZ jest zaliczana do państw Europy Północnej), na południowo-wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Na terenie Litwy znajduje się geometryczny środek Europy, umiejscowiony 26 kilometrów na północ od Wilna. Ustalili to naukowcy z Francuskiego Instytutu Geograficznego w 1989 roku. Posiadaniem geograficznego środka Europy na własnym terenie chwalą się też inne państwa europejskie, m.in. Polska.

• Najwyższy punkt: Góra Auksztocka (Wysoka Góra) 293,84 m n.p.m.
• Najniższy punkt: Morze Bałtyckie 0 m

Granice

• Całkowita granica
  • nie wliczając wód terytorialnych: 1732 km
  • wliczając wody terytorialne: 1761 km
• Długość wybrzeża: 90 km
• Całkowita granica lądowa: 1642 km
  • Długość granic z sąsiadującymi państwami:
    • Białoruś: 677 km
    • Łotwa: 576 km
    • Polska: 104 km
    • Rosja: 273 km

Warunki naturalne

Ukształtowanie powierzchni nizinne, o rzeźbie polodowcowej, średnia wysokość 99 m n.p.m., najwyższe wzniesienie Aukštojo kalnas (Wysoka Góra) 293,84 m n.p.m., na Wyżynie Miednickiej. Wybrzeże morskie jest przeważnie niskie i wyrównane, wnętrze kraju zaś nizinne z licznymi formami polodowcowymi. Większa część powierzchni Litwy znalazła się w zasięgu zlodowacenia wałdajskiego. Przeważają równiny moreny dennej, pojeziorno-lodowcowe i sandrowe z wydmami śródlądowymi. W zachodniej części Wysoczyzna Żmudzka (wysokość do 234 m), na południowym wschodzie (na pograniczu z Białorusią) Pojezierze Litewskie (Wileńskie) rozdzielone dolinami Niemna i jego dopływu Wilii na 3 oddzielne wzniesienia, Sudawskie, Dzukijskie i Auksztockie. Wąski pas pobrzeża nad Zalewem Kurońskim, odgrodzony od Morza Bałtyckiego Mierzeją Kurońską z wielkimi wałami wydm, na południu delta Niemna.

Litwa posiada niewiele własnych bogactw naturalnych – jest zasobna głównie w złoża torfu, żwiru, dolomitu, anhydrytu i bursztynu. Przeważają gleby ubogie darniowo-bielicowe (ok. 1/2 pow. kraju), darniowo-glejowe i bielicowo-bagienne (rędziny 7% i mady 1%). Litwa leży w strefie lasów mieszanych, na ubogich glebach piaszczystych rosną bory sosnowe z sosną zwyczajną, a na glebach żyźniejszych lasy świerkowe ze świerkiem pospolitym z udziałem drzew liściastych lub dąbrowy z dębem szypułkowym, a na południu lasy dębowo-grabowe. Lesistość kraju wynosi 26%, pastwiska zajmują 17% powierzchni. Liczne torfowiska (ponad 6 tys.) zajmują ok. 5% powierzchni kraju, szczególnie rozległe na Wysoczyźnie Żmudzkiej.

Klimat Litwy

Klimat umiarkowany ciepły, przejściowy między morskim nad wybrzeżem bałtyckim i o wzrastających ku wschodowi cechach kontynentalnych, występują charakterystyczne silne wiatry i szybkie zmiany pogody. Średnia temperatura w styczniu od –7 °C na wschodzie do 0 °C na wybrzeżu, w lipcu ok. 17-18 °C. Najniższą temperaturę: –42,9 °C, odnotowano 1 lutego 1956 w mieście Uciana, najwyższą: 37,5 °C, odnotowano 30 lipca 1994 roku w miejscowości Jeziorosy. Opady głównie latem, średnio roczne wynoszą ok. 600–800 mm i więcej, szczególnie w zachodniej części Wysoczyzny Żmudzkiej.

Rekordy temperatur

Rekordy temperatur w poszczególnych miesiącach (°C)

Miesiąc

Sty

Lut

Mar

Kwi

Maj

Cze

Lip

Sie

Wrz

Paź

Lis

Gru

Najwyższe temp.

+12,6

+16,5

+21,8

+28,8

+34

+35

+37,5

+36

+32

+26

+18

+15,6

Najniższe temp.

-40,5

-42,9

-37,5

-23,0

-6,8

-2,8

+0,9

-2,9

-6,3

-19,5

-23

-34

Rzeki i jeziora

Rozwinięta gęsta sieć rzek (na 1 km² przypada 0,4 km rzeki) typu równinnego, wolno płynące, meandrujące o szerokich dolinach. Zasilane są przede wszystkim wodami ze stopionych śniegów, co jest przyczyną gwałtownego wzbierania stanów wód na wiosnę i występowaniem licznych powodzi. Największe rzeki to: Niemen – o długości całkowitej 937 km, natomiast w granicach Litwy 469 km, którego dorzecze zajmuje prawie 70% powierzchni terytorium Litwy – wraz z dopływami: Wilią, Niewiażą, Dubissą oraz górny bieg Windawy. Najdłuższą rzeką płynącą w całości na terytorium Litwy jest rzeka Święta, o długości 246 km. Na Litwie znajduje się łącznie ok. 6 tys. jezior, które zajmują ok. 914 km², czyli 1,4% powierzchni kraju. Najwięcej jezior znajduje się na Nizinie Wilejsko-Żejmiańskiej, głównie pochodzenia polodowcowego. Największe jezioro to Dryświaty (przy granicy z Białorusią), najgłębsze Tauroginie (maksymalna głębokość 60,5 m), najdłuższe (typu rynnowego) to Oświe (inna nazwa Jezioro Dubińskie) o długości 30 km.

Najdłuższe rzeki na Litwie

Według FAO na Litwie są 733 rzeki liczące ponad 10 km długości, które zajmują łącznie 32 601 ha (326,01 km²).

nazwa polska	nazwa litewska	długość całkowita, w km	na obszarze Litwy, w km	powierzchnia dorzecza, w km²
Niemen	Nemunas	937	475	98 200
Wilia	Neris	510	234	25 100
Windawa	Venta	346	161	11 800
Szeszupa	Šešupė	298	209	6100
Musza-Lelupaa	Mūša-Lielupė	284	146	5 300b
Świętac	Šventoji	246	246	6900
Niewiaża	Nevėžis	209	209	6100
Mereczanka	Merkys	203	190	4400
Minia	Minija	202	202	3000
a Od źródeł Muszy do ujścia Lelupy b Powierzchnia tylko dla samej rzeki Muszy c Najdłuższa rzeka płynąca w całości na terytorium Litwy

Największe jeziora na Litwie

Według Statistikos Departamentas na Litwie jest 2830 jezior o powierzchni większej niż 0,5 ha, jeziora w sumie zajmują powierzchnię 880 km². Według FAO na Litwie jest 2827 jezior o łącznej powierzchni 87 359 ha (873,59 km²) z czego 1589 jest większych od 0,5 ha, zajmujących łącznie 24 434 ha (244,34 km²).

nazwa polska	nazwa litewska	powierzchnia, w hektarach	głębokość, w metrach
Dryświaty	Drūkšiai, Drūkšių ežeras	4479,0	33,3
Dzisna	Dysnai, Dysnų ežeras	2439,4	6,0
Duś	Dusia, Dusios ežeras	2334,2	31.7
Sarty	Sartai, Sartų ežeras	1331,6	22,0
Łodzie	Luodis, Luodžio ežeras	1320,0	16,5
Metele	Metelys, Metelio ežeras	1292,0	15,0
Płotele	Plateliai, Platelių ežeras	1209,6	46,6
Awiłajtis	Avilys, Avilių ežeras	1209,0	13,5
Rakiewo	Rėkyva, Rėkyvos ežeras	1150,9	7,0
Ałowsza	Alaušas, Alaušo ežeras	1054,0	42,0

Obszary chronione

Na Litwie jest 5 parków narodowych – Auksztocki PN, Dzukijski PN, Żmudzki PN, Trocki Historyczny PN oraz PN Mierzei Kurońskiej, a także 30 rezerwatów przyrody (parków regionalnych, m.in. łabędzie pod ochroną na jeziorze Żuwinty).

Jako pierwszy założony został 29 marca 1974 roku Auksztocki Park Narodowy, noszący przed odzyskaniem przez Litwę niepodległości nazwę Parku Narodowego Litewskiej SRR. Jego powierzchnia wynosi ok. 30 tys. ha, ponad 60% obszaru parku zajmują lasy.

Obszary chronione na Litwie zajmują 11,5% powierzchni kraju. Działalność rekreacyjna i gospodarcza na obszarach chronionych jest regulowana. Na Litwie pod ochroną jest 386 zabytków przyrody (drzewa, źródła, kamienie itp.)

Krainy geograficzne

• Pobrzeże Żmudzkie (Pajūrio žemuma)
• Wysoczyzna Zachodniokurlandzka (Vakarų Kuršo aukštuma)
• Pojezierze Żmudzkie zwane też Wysoczyzną Żmudzką (Žemaičių aukštuma)
• Równina Zachodniożmudzka (Vakarų Žemaičių lyguma)
• Wysoczyzna Zachodniożmudzka (Vakarų Žemaičių plynaukštė)
• Wysoczyzna Środkowożmudzka (Žemaičių aukštuma)
• Wysoczyzna Wschodniożmudzka (Rytų Žemaičių plynaukštė)
• Równina Środkowej Windawy (Ventos vidurupio žemuma)
• Nizina Semigalska zwana też Niziną Zemgalską (Žiemgalos lyguma)
• Równina Muszy i Niemenka (Mūšos-Nemunėlio žemuma)
• Nizina Środkowolitewska (Vidurio-Lietuvos žemuma, Lietuvos vidurio žemuma)
• Równina Niewiaży (Nevėžio žemuma)
• Równina Dolnoniemeńska (Nemuno žemupio lyguma)
• Pojezierze Suwalskie (Sūduvos aukštuma)
• Pojezierze Dzukijskie (Dzūkų aukštuma)
• Pojezierze Auksztockie (Aukštaičių aukštuma)
• Nizina Dajnawska (Dainavos lyguma)
• Nizina Wilejsko-Żejmiańska (Žeimenos lyguma)
• Równina Dzisny (Dysnos lyguma)
• Pojezierze Święciańskie (Švenčionių aukštuma)
• Garb Oszmiański (Ašmenos aukštuma)
• Wysoczyzna Miednicka (Medininkų aukštuma)
• Wysoczyzna Zachodnioauksztocka kraina istniejąca w oficjalnym polskim nazewnictwie geograficznym Litwy, nie funkcjonująca natomiast w literaturze litewskiej.
• Pojezierze Wileńskie kraina geograficzna nieistniejąca w litewskim podziale fizycznogeograficznym, na którą składają się dwie krainy: Dzūkų aukštuma i Aukštaičių aukštuma
• Nizina Południowo-Zachodnia (Pietryčių lyguma) kraina geograficzna nieistniejąca w polskim podziale fizycznogeograficznym, na którą składają się głównie Nizina Dajnawska i Nizina Wilejsko-Żejmiańska.

Demografia Litwy

Zmiana liczby ludności Litwy w latach 1996-2007 (w tysiącach)
1996	3601,6	2002	3469,1
1997	3575,1	2003	3454,2
1998	3549,3	2004	3435,6
1999	3524,2	2005	3414,3
2000	3499,5	2006	3394,1
2001	3481,3	2007	3375,5
Liczba ludności Litwy w latach 1996-2006 (w tysiącach)
Statystyki demograficzne (2010) Liczba ludności 3 545 319 Ludność według wieku 0-14 lat 14,2% mężczyźni: 258 423 kobiety: 245 115 15-64 lat 69,6% mężczyźni: 1 214 743 kobiety: 1 261 413 ponad 64 lata 16,2% mężczyźni: 198 714 kobiety: 376 771 Średnia wieku całej populacji 39,7 lat mężczyźni 37,1 lat kobiety 42,3 lat Przyrost naturalny -0,28% Współczynnik urodzeń 9,21 urodzeń/1000 mieszkańców Współczynnik zgonów 11,25 zgonów/1000 mieszkańców Współczynnik migracji -0,72 migrantów/1000 mieszkańców Ludność według płci przy narodzeniu 1,06 mężczyzn/kobiet poniżej 15 lat 1,06 mężczyzn/kobiet 15-64 lat 0,96 mężczyzn/kobiet powyżej 64 lat 0,53 mężczyzn/kobiet w całej populacji 0,89 mężczyzn/kobiet Umieralność noworodków w całej populacji 6,37 śmiertelnych/1000 żywych płci męskiej 7,61 śmiertelnych/1000 żywych płci żeńskiej 5,06 śmiertelnych/1000 żywych Oczekiwana długość życia w całej populacji 75,12 lat mężczyzn 70,23 lat kobiet 80,29 lat Rozrodczość 1,24 urodzeń/kobietę Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS 0,1% (2007) Liczba osób żyjących z HIV/AIDS 2 200 (2007) Liczba zmarłych na HIV/AIDS poniżej 200 (2007)

Według spisu powszechnego przeprowadzonego w 2001 roku, Litwa liczyła 3 483 972 mieszkańców, z czego mężczyzn 1 629 148 (46,76%) a kobiet 1 854 824 (53,24%), stopień urbanizacji społeczeństwa wynosił 66,94%. W czasie wcześniejszego spisu powszechnego, przeprowadzonego w 1989 roku, liczbę mieszkańców oszacowano na 3 674 800. Litewski Departament Statystyki (Statistikos Departamentas) szacuje liczbę mieszkańców w pierwszym kwartale 2007 roku na 3 384 800, a w 2011 - 3 210 810 . Odnotowywany ujemny przyrost naturalny, i w związku z tym systematyczny spadek liczby ludności, począwszy od 1991 roku, jest spowodowany przede wszystkim zmniejszaniem się liczby urodzeń, a w ostatnim czasie – po przystąpieniu Litwy do Unii Europejskiej w 2004 roku – także masową emigracją zarobkową. I tak w 1990 roku odnotowano 56 868 żywych urodzeń i 39 760 zgonów, natomiast w 2001 roku już tylko 31 546 żywych urodzeń i 40 399 zgonów.

Narodowości i grupy etniczne

Litwa jest najbardziej jednolitym narodowościowo państwem spośród wszystkich państw bałtyckich, największą grupą etniczną są Litwini (2864 tys. osób), którzy stanowią 84,6% ogółu mieszkańców. Znaczące mniejszości narodowe to Polacy liczący ok. 212,1 tys. osób (6,3%) i Rosjanie liczący 173,3 tys. osób (5,1%).

Polacy są największą mniejszością narodową, skupioną przede wszystkim na Wileńszczyźnie, w południowo-wschodniej części Litwy (Polacy na Litwie), administracyjnie jest to okręg wileński (26%), w poszczególnych rejonach jak wileńskim (61%) czy solecznickim (80%) Polacy są większością.

Rosjanie są skoncentrowani głównie w dwóch miastach, gdzie stanowią znaczące mniejszości, w Wilnie (14%) i w Kłajpedzie (28%) oraz rejonie miejskim Wisaginia, gdzie stanowią większość (55%).

Według spisu powszechnego z 2001 roku społeczeństwo państwa litewskiego składało się z następujących narodowości i grup etnicznych:

• Litwini: 2 907 293 (83,45%)
• Polacy: 234 989 (6,74%)
• Rosjanie: 219 789 (6,31%)
• Białorusini: 42 866 (1,23%)
• Ukraińcy: 22 488 (0,65%)
• Żydzi: 4007 (0,12%)
• Niemcy: 3243 (0,09%)
• Tatarzy: 3235 (0,09%)
• Łotysze: 2955 (0,08%)
• Romowie: 2571 (0,07%)
• Ormianie: 1477 (0,04%)
• Inni: 6138 (0,18%)
• Niezidentyfikowani: 32 921 (0,94%)

Języki

Językiem urzędowym na Litwie jest bałtycki język litewski, będący językiem etnicznej większości litewskiej. Język litewski jest obok języka łotewskiego jedynym istniejącym przedstawicielem bałtyckiej grupy językowej. Ponadto w użyciu są języki mniejszości narodowych, głównie słowiańskie, takie jak polski, białoruski i rosyjski.

W rejonach zamieszkanych przez duże skupiska mniejszości narodowych do końca 2010 roku ustawa o mniejszościach narodowych pozwalała na używanie języka mniejszości w urzędach i na tablicach informacyjnych. Ustawa ta wygasła 1 stycznia 2010 roku, a nowa nie została przyjęta, w efekcie czego, władze litewskie naruszają europejskie i dwustronne umowy w tej sprawie utrudniając korzystanie mniejszościom z praw językowych.

Podział ludności według języka w roku 2001

Język	% mówiących
Litewski	82%
Rosyjski	8%
Polski	5.6%
inny	4.4%

Wyznania na Litwie

Religie (2000)

• Kościół katolicki (68,14%)
• Rosyjski Kościół Prawosławny (4,9%)
• Kościół Starowierczy (1,36%)
• Protestantyzm (1,28%):
  • Kościół Luterański (0,54%)
  • Kościół Reformowany (0,19%)
  • Kościół Nowoapostolski (0,15%)
  • Zielonoświątkowcy (0,05%)
  • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (0,04%)
  • Unia Baptystyczna (0,02%)
• Islam (0,14%)
• Judaizm (0,12%)
• Świadkowie Jehowy (0,08%)

Ateiści stanowia ok. (12%) populacji

Miasta Litwy

Na Litwie są 103 miasta (po litewsku – l.poj. miestas; l.mn. miestai). Miasto zostało zdefiniowane przez litewski parlament jako obszar o zwartej zabudowie, liczący powyżej 3000 mieszkańców, gdzie dwie trzecie ludności znajduje zatrudnienie poza rolnictwem. Miejscowości, które liczą poniżej 3000 mieszkańców, ale posiadają historyczne prawa miejskie, również posiadają status miasta. Najstarszym litewskim miastem jest Kłajpeda, która otrzymała prawa miejskie w 1257 roku. Większość litewskich miast to miasta małe, tylko 6 liczy więcej niż 50 tys. mieszkańców, a tylko 2 więcej niż 200 tys., z kolei aż 65 ma mniej niż 10 tys. mieszkańców. Największym miastem i stolicą zarazem jest Wilno, liczące ponad 500 tys. mieszkańców. Według spisu ludności z 2001 roku w miastach żyło ok. 66,7% mieszkańców Litwy.

Poniższa tabela przedstawia 10 największych miast Litwy:

	Herb	Miasto	Nazwa litewska	Liczba mieszkańców (2008)	Powierzchnia (km²)
1		Wilno	Vilnius	560 200	401
2		Kowno	Kaunas	355 550	157
3		Kłajpeda	Klaipėda	184 684	98
4		Szawle	Šiauliai	127 043	81
5		Poniewież	Panevėžys	113 668	52
6		Olita	Alytus	68 315	40
7		Mariampol	Marijampolė	47 014	21
8		Możejki	Mažeikiai	40 572	14
9		Janów	Jonava	34 436	40
10		Uciana	Utena	32 569	15

Historia Litwy

Najstarsze znaleziska archeologiczne na Litwie pochodzą z XI tysiąclecia p.n.e. i reprezentują kulturę magdaleńską, Bromme, Lyngby, ahrensburską i świderską.

Na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. ze wschodu przybyli Indoeuropejczycy. Niektórzy badacze przyjmują, że właśnie wśród nich należy doszukiwać się przodków Bałtów, a więc także Litwinów. Wiele wskazuje również na to, że Bałtowie mogli przybyć na te tereny w czasie drugiej wielkiej migracji Indoeuropejczyków (ok. XII wiek p.n.e.).

Pierwsze wystąpienie nazwy "Litwa" (1009)

Pierwsza strona litewskiej gazety "Lietuvos aidas" z 1918 przedstawiająca tekst deklaracji niepodległości Litwy

Jan Matejko, Chrzest Litwy, 1889

Pierwsza wzmianka o Litwie pochodzi z 1009 roku. Do końca XIII wieku tereny Litwy zamieszkiwały liczne plemiona, które nie tworzyły zwartego organizmu państwowego. Dopiero od XIII wieku związkom plemiennym zaczęli przewodzić książęta (kunigasi) spośród których największe znaczenie mieli Ryngoldowiczowie, których najwybitniejszym przedstawicielem był Mendog (Mindaugas). Ok. 1235 roku, pod wpływem zagrożenia, najpierw ze strony zakonu kawalerów mieczowych (od 1202), a następnie zakonu krzyżackiego (od 1237 roku), Mendog zjednoczył litewskie plemiona i skupił władze w jednym ręku. W 1251 roku pod naciskiem zakonów, Mendog przyjął chrzest, a w 1253 otrzymał od papieża koronę i koronował się w Nowogródku. Panowanie Mendoga zakończyło się gwałtownie w 1263 roku zabójstwem władcy. Po śmierci władcy Litwini odrzucili chrześcijaństwo, państwo stało się ponownie celem krucjat. Pomimo długotrwałych wojen z zakonami rycerskimi, Wielkie Księstwo Litewskie rozrastało się szybko, Litwini podbili ziemie słowiańskie stanowiące tereny obecnej Białorusi, Ukrainy i fragmenty Polski oraz Rosji. Wielkie Księstwo Litewskie stało się największym państwem w Europie.

Litwini (Bałtowie) stanowili bardzo małą liczebnie grupę ludności na tle wszystkich mieszkańców swojego państwa. W związku z liczebną przewagą Słowian Wielkie Księstwo Litewskie przyjęło, zamiast litewskiego, jako urzędowy, język staroruski, a od XVII wieku polski.

Następcą Mendoga został w 1315 Giedymin, który władał krajem ponad 20 lat. Skuteczne rządy doprowadziły do umocnienia państwa i poprawy stosunków z Królestwem Polskim. Synowie Giedymina, Olgierd i Kiejstut, sprawowali rządy od 1344. Po śmierci Kiejstuta (1377) władzę objął syn Olgierda, Jagiełło. Wchodząc w sojusz z Polską, Jagiełło w 1386 przyjął chrzest, poślubił Jadwigę Andegaweńską i został koronowany na króla Polski.

Zmiany terytorium Litwy od XII w

15 lipca 1410 roku pod Grunwaldem miała miejsce jedna z największych bitew europejskiego średniowiecza, w wyniku której rozgromiona została doszczętnie prawie cała armia krzyżacka, wspierana przez znamienitych rycerzy z całej Europy. Jest to jedno z największych zwycięstw militarnych w historii Polski i Litwy.

2 października 1413 została zawarta Unia horodelska, która wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie, wspólne sejmy i zjazdy polsko-litewskie, urzędy wojewodów i kasztelanów na Litwie, a litewską szlachtę katolicką zrównała w prawach z polskimi rodami. Po tej unii Litwa staje się niezależnym politycznie państwem, na czele którego zasiada wielki książę. Pierwszym wielkim księciem był Witold (Vytautas), a każdy następny miał być wybierany w porozumieniu Litwinów z Polakami.

Rzeczpospolita w 1600

W 1569 Korona Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły unię lubelską powołując do życia Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Od zawarcia unii lubelskiej każdy nowo koronowany król Polski automatycznie zostawał władcą Litwy i nigdy nie był podnoszony na Wielkie Księstwo Litewskie.

XVII i XVIII wiek upłynęły Litwie pod znakiem wojen, w wyniku których Litwa stopniowo traciła swoje terytoria (wojna polsko-rosyjska 1654-1667, powstanie Chmielnickiego, najazd Szwedów). Kolejne wieki nie przyniosły Litwie dobrych czasów. Klęski żywiołowe, głód, zarazy, wojny domowe, wojna północna między Szwecją i Rosją, pustoszyły terytorium Litwy. Po ziemie osłabionej Rzeczypospolitej Obojga Narodów sięgnęli wreszcie sąsiedzi. W 1772 roku miał miejsce pierwszy rozbiór, w 1793 i 1795 kolejne dwa, po upadku powstania kościuszkowskiego, Litwa została ostatecznie podzielona pomiędzy Rosję (Auksztota i Żmudź) i Prusy (Suwalszczyzna).

Do powstania listopadowego Litwa przyłączyła się dopiero w marcu 1831 roku. Po upadku powstania, na Litwę spadły srogie kary, m.in. zlikwidowanie Uniwersytetu Wileńskiego, zamknięcie wielu klasztorów rzymskokatolickich i szkół, zsyłki ludności w głąb Rosji.

Powstanie styczniowe (1863) przyczyniło się do nasilenia represji wobec mieszkańców, zaczęto rusyfikować wsie i miasta. W 1883 roku zaczęto wydawać pierwsze litewskie czasopismo "Aušra" (jutrzenka), potem kolejne: "Šviesa” (światło), „Varpas" (dzwon) i „Ūkininkas" (rolnik). Po upadku powstania styczniowego rozpoczął się okres litewskiego odrodzenia narodowego i wzrastania antagonizmu polsko-litewskiego.

Z wybuchem I wojny światowej wiązano nadzieje, na odzyskanie niepodległości. We wrześniu 1917 roku w Wilnie wybrano Radę Litewską tzw. Tarybę. 16 lutego 1918 roku Taryba ogłosiła niepodległość i powstanie niepodległego Królestwa Litwy, w rzeczywistości częściowo uzależnionego od Niemiec, dzień ten jest obchodzony jako Dzień Odzyskania Niepodległości.

Taryba powołała rząd, przeciw któremu wystąpiła Komunistyczna Partia Litwy, tworząc Litewsko-Białoruską Republikę Socjalistyczną. Wojska Taryby, wspierane przez armię niemiecką, przystąpiły do kontrofensywy, a Wilno w walce z Armią Czerwoną zajęło Wojsko Polskie wiosną 1919 roku. Ostatecznie władzę nad Litwą przejęła Taryba. W związku z ofensywą Tuchaczewskiego latem 1920 roku Rosjanie zajęli Wilno, które przekazali Litwinom.

     Litwa Środkowa

Jesienią 1920 roku polski gen. Lucjan Żeligowski, z polecenia naczelnego wodza, Józefa Piłsudskiego, wraz z dywizją litewsko-białoruską, złożoną z Polaków pochodzących z Wileńszczyzny, zorganizował tzw. bunt Żeligowskiego, wkraczając na tereny przekazane przez Sowietów Litwie i zajmując Wilno. Generał Żeligowski stworzył wówczas Litwę Środkową. Dnia 20 lutego 1922 roku Sejm Wileński uchwalił deklarację o połączeniu Litwy Środkowej z Polską.

Godło Litewskiej SRR

23 sierpnia 1939 roku III Rzesza i Związek Radziecki zawarły tajny układ (pakt Ribbentrop-Mołotow), który umieszczał Litwę w niemieckiej strefie wpływów. Ponieważ armie niemieckie znacznie przekroczyły na wschodzie ustaloną linię podziału Polski na Wiśle i Sanie, w ramach rekompensaty Hitler oddał Litwę w rosyjską strefę wpływów Związkowi Radzieckiemu. Dokonując licznych prowokacji granicznych 1940 ZSRR wysunął wobec Litwinów ultimatum, żądając utworzenia baz sowieckich na terytorium republiki. 15 czerwca 1940 150 tysięczna armia radziecka rozpoczęła okupację Litwy.

Okupacja niemiecka dała Litwinom pewną swobodę, Litwini służyli m.in. w formacjach wojskowych związanych z armią niemiecką (Hilfspolizei-Bataillonen, Schutzmannschaft). W latach 1941–1944 litewski Ypatingasis būrys (YB) i niemieckie Schutzstaffel (SS) zamordowały w Ponarach około 100 tys. polskich obywateli, głównie polskich Żydów i Polaków. W 1944 Armia Czerwona wyparła Wehrmacht; przywrócono Litewską SRR, z którą do 1952 walczyły litewskie oddziały partyzanckie. Rządy Stalina przyczyniły się do kolejnych represji i wysiedleń na masową skalę.

Były prezydent Litwy Algirdas Brazauskas

Pod koniec lat 80. rozpoczął się nowy okres odrodzenia narodowego na Litwie. 11 marca 1990 roku Litwa ogłosiła deklarację niepodległości, na co stanowczo zareagował Związek Radziecki wprowadzając na ulice Wilna czołgi. W 1992 odbyły się pierwsze wolne wybory do Sejmu Republiki Litewskiej.

W 1991 Litwa została członkiem ONZ, w 2004 członkiem NATO i Unii Europejskiej.

Na 2009 rok przypadły zakrojone na bardzo dużą skalę obchody Tysiąclecia Litwy.

Gospodarka

Na początku ery radzieckiej Litwa przeszła okres intensywnej rozbudowy przemysłu ciężkiego oraz integracji gospodarczej ze Związkiem Radzieckim, jednakże zaawansowanie technologiczne, dbałość o ochronę środowiska, jakość służby zdrowia i sprawy socjalne pozostawały daleko w tyle za standardami państw zachodnich. Poziom urbanizacji wzrósł z 39% w 1959 do 68% w 1989. W latach 1949–1952 Sowieci znieśli własność prywatną w rolnictwie, wprowadzając kolektywizację i własność państwową. Produkcja spadła i nie osiągnęła poziomu przedwojennego aż do wczesnych lat 60. Intensyfikacja produkcji rolnej poprzez jej mechanizację i wzrost użycia środków chemicznych, ostatecznie podwoiła produkcję rolniczą, jednakże stworzyła dodatkowe problemy ekologiczne.

Dynamika wzrostu PKB Litwy w latach 1996-2006

Po uzyskaniu niepodległości Litwa znajdowała się w okresie kryzysu gospodarczego, spowodowanego zmianą systemu zarządzania. W pierwszych latach po proklamacji niepodległości, sprywatyzowano część własności państwowej, m.in. zlikwidowano wszystkie kołchozy i sowchozy, oraz wprowadzono liberalizację cen. Nastąpił spadek produktu krajowego brutto o ok. 70%, a produkcji przemysłowej i rolniczej o ponad 1/2 w stosunku do 1989. Byłym właścicielom zwrócono do 1993 ok. 700 tys. ha (60% ziem uprawnych). Po kryzysie gospodarczym z lat 1991–1994 nastąpił początek stabilizacji i wzrostu gospodarczego (w 1996 5,1% wzrostu PKB w 1997 8,5%, w 1998 7,5%). Do końca 1995 roku sprywatyzowano 80% majątku państwowego. Jednakże w sierpniu roku 1998, kryzys finansowy w Rosji i załamanie się rosyjskiego rubla miało fatalny wpływ na litewską gospodarkę, wciąż uzależnioną od handlu z Rosją, i spowodowało kryzys fiskalny w roku następnym. PKB kraju zmniejszyło się w 1999 roku o 1,5%. Zmusiło to rząd litewski do znacznych cięć w wydatkach budżetowych i przeorientowania handlu na zachód.

Deklaracja amerykańskiego departamentu stanu, z 1940 r., nieuznająca włączenia Litwy, Łotwy i Estonii do ZSRR i stwierdzająca okupację tych krajów przez obce, sowieckie, wojska. USA i większość krajów zachodnich nigdy nie uznały włączenia krajów bałtyckich do ZSRR.

Przemysł

Przemysł litewski cierpi na brak własnych surowców mineralnych, gospodarka paliwowo-energetyczna jest oparta na surowcach importowanych, uzależniona od importu ropy naftowej i gazu ziemnego z Rosji. Głównym bogactwem naturalnym jest torf i surowce budowlane, drewno oraz niewielkie ilości ropy naftowej. Lasy natomiast dostarczają surowca dla przemysłu drzewnego i papierniczego. Produkcja energii elektrycznej w 2005 roku wyniosła 13,48 mld kWh, z czego zapotrzebowanie kraju wyniosło 9,296 mld kWh. Od 1984 do 2009 roku czynna była Ignalińska Elektrownia Atomowa, dostarczająca ok. 80% produkcji energii elektrycznej kraju (zamknięta 31 grudnia 2009), elektrownie cieplne – ok. 12%, elektrownie wodne – ok. 3%.

Główne gałęzie przemysłu przetwórczego: to przemysł spożywczy, lekki (włókienniczy, dziewiarski), hutniczy, elektryczny, maszynowy i elektrotechniczny, materiałów budowlanych, chemiczny, drzewny, petrochemiczny – zakłady rafineryjno-petrochemiczne w Możejkach "Mažeikių Nafta". Rozwinięte rzemiosło (wyroby z bursztynu, ceramika).

Rolnictwo

Rolnictwo wyspecjalizowało się głównie w produkcji mleka i mięsa. W kraju przeważają małe i bardzo małe gospodarstwa rolne, istnieje ok. 240 tys. gospodarstw rolnych o przeciętnej wielkości 6 hektarów. Grunty orne zajmują 45% powierzchni kraju, łąki i pastwiska 9%, lasy ok. 32%. Uprawia się głównie zboża (jęczmień, pszenica, żyto i kukurydza), buraki pastewne, buraki cukrowe, ziemniaki i len, hoduje się bydło i trzodę chlewną; rybołówstwo.

Handel zagraniczny

Bilans handlowy Litwy jest ujemny, w 2007 roku wartość eksportu wynosiła 17,09 mld dol. a importu 22,64 mld dol. Eksportuje się głównie: surowce mineralne, tekstylia, maszyny i urządzenia elektryczne, chemikalia, żywiec i produkty zwierzęce, środki transportu, żywność, cement, energię elektryczną i nawozy sztuczne, importuje się: ropę naftową, maszyny, wyroby włókiennicze i chemikalia, artykuły przemysłu lekkiego, artykuły żywnościowe. Główni partnerzy handlowi: Rosja, Niemcy, Polska, Łotwa, Estonia.

Transport i łączność

Dominuje transport kolejowy i samochodowy, całkowita długość linii kolejowych w kraju to 1,771 tys. km (2006). Przez terytorium Litwy przechodzą połączenia: Moskwa–Wilno–Kaliningrad, Petersburg–Wilno–Grodno (na Białoruś i do Polski), Ryga–Szawle–Kaliningrad. Długość dróg kołowych: 79,497 tys. km, w tym autostrad 417 km. Transport wodny odbywa się na Niemnie i Wilii oraz na Jeziorach Trockich (łączna długość 425 km w 2005). Największym i najważniejszym portem morskim jest Kłajpeda. Sieć gazociągów o łącznej długości 1695 km (2007) łączy Daszawę–Iwacewicze z Wilnem i Rygą oraz z Kownem, Jeziorosami i Szawlami. Od 1979 działa rurociąg naftowy z Nowopołocka na Białorusi do rafinerii w Możejkach. Międzynarodowe porty lotnicze: Wilno, Kowno i Połąga. Sieć telefoniczna słabo rozwinięta, obecnie jest modernizowana, 792 400 abonentów telefonii stacjonarnej (2006); w użytkowaniu 4,718 mln telefonów komórkowych (2006).

Litwa w rankingach

• Produkt krajowy brutto (2007)

• PKB: 59,59 mld USD
• PKB na jednego mieszkańca (2007 r.): 16 700 USD (wg parytetu siły nabywczej) (Polska 15 800 USD)
• Wzrost PKB: 8%.
• Struktura PKB: udział rolnictwa wynosi 5,2%, przemysłu 34,2%, usług 60,6%.

• Wskaźnik Jakości Życia 2004 (Quality of Life Index, The Economist): 63 miejsce na 111 (Rosja 105., Polska 48., Białoruś 100., Łotwa 66.). Ranking

• Wskaźnik Wolności Gospodarczej 2005 (Index of Economic Freedom, Heritage Foundation i The Wall Street Journal): podobnie jak większość "starej" UE, Litwa została zakwalifikowana do grupy państw o "w zasadzie wolnej gospodarce" i zajęła 23. miejsce. Rosja 124., Polska 41., Białoruś 143., Łotwa 28, Estonia 4. Ranking (od s. 9), mapa wolności gospodarczej.

• Wskaźnik Konkurencyjności Gospodarki: 36. miejsce w rankingu 104 państw (Rosja 70., Polska 60., Estonia 20). Światowe Forum Ekonomiczne: Światowy Raport Konkurencyjności 2004-2005

• Wskaźnik Percepcji Korupcji 2004 (Corruption Perceptions Index 2004, Transparency International): 44. miejsce na 146, razem z Kuwejtem i RPA (Rosja 90., Polska 67., Białoruś 74., Łotwa 57., Estonia 31.) Ranking.

• Wskaźnik rozwoju społecznego 2004 (Human Development Index), stosowany przez Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych: Litwa zajęła 41. miejsce (na 177) w grupie krajów wysoko rozwiniętych. Sąsiedzi Litwy zajęli lokaty: Rosja 57., Polska 37., Białoruś 62., Łotwa 50.

• Wzrost produkcji przemysłowej w 2007: 5,5%

• Inflacja (2007): 5,4%

• Stopa bezrobocia (2007): Wg oficjalnego dziennika statystycznego 3,2%. Uwzględniając niezarejestrowanych bezrobotnych 5,7%

• Wartość inwestycji (2007): 24% PKB

Nauka i edukacja

Do końca lat 80. system oświaty był ściśle zintegrowany z systemem oświaty ZSRR. W 1990 roku zaczęto wprowadzać nowy, państwowy system oświaty. Obowiązkiem szkolnym objęte są dzieci od 7. (lub wcześniej) do 16. roku życia. Edukacja na szczeblu podstawowym i średnim jest bezpłatna. W roku szkolnym 2005/06 99,5% uczniów uczęszczało do placówek publicznych finansowanych z budżetów administracji centralnej i terenowej. Na oświatę przeznacza się ok. 6% PKB.

Na początku 2005 r. w wieku objętym obowiązkowym kształceniem było 464 379 dzieci i młodzieży. Urzędowym językiem nauczania jest język litewski. Mniejszości narodowe (jak Polacy, Rosjanie i Białorusini) mogą uczyć dzieci swego ojczystego języka i kultury narodowej oraz rozwijać swą kulturę. W roku szkolnym 2005/06 kształcenie w innym języku niż litewski prowadzono w szeregu szkół, do których uczęszczało 44 832 uczniów (8,4% uczniów). Szkoły dla mniejszości narodowych realizują wspólną podstawę programową kształcenia ogólnego zatwierdzoną przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, ale mogą wprowadzać do programu dodatkowe elementy etniczno-kulturowe.

Uniwersytet Wileński

System szkolnictwa wyższego obejmuje uczelnie akademickie i zawodowe. Uczelnie akademickie, uniwersytety i akademie, prowadzą studia akademickie na trzech poziomach: licencjackim, magisterskim i doktoranckim.

Na Litwie działają 3 uniwersytety: najstarszy i największy w Wilnie (założony w 1579, Uniwersytet Wileński), w Kownie (założony w 1922) i w Kłajpedzie (założony w 1991) oraz 2 politechniki: w Wilnie (założona w 1969) i w Kownie (założona w 1950), oprócz tego również 5 wyższych szkół zawodowych.

Najwyższą instytucją naukową na Litwie jest Litewska Akademia Nauk w Wilnie, założona 1941 roku. Jest ona korporacją uczonych, a zarazem pełni funkcję centralnego organu państwowego do kierowania nauką, ponadto organizuje i prowadzi badania w sieci własnych placówek naukowych.

Kultura i święta

Regiony etnograficzne Litwy

Regiony etnograficzne

Litwa to nieduży kraj, dlatego regiony etnograficzne są dosyć podobne, mimo tego łatwo można odróżnić pięć:

• Auksztota (Aukštaitija)
• Dzukia (Dzūkija)
• Kraj Kłajpedzki (Klaipėdos kraštas)
• Suwalszczyzna (Suvalkija)
• Żmudź (Žemaitija)

Święta na Litwie

Święta państwowe

Źródło: Kodeks pracy Republiki Litewskiej (Lietuvos Respublikos darbokodeksas)

• 1 stycznia: Nowy Rok (Naujieji metai)
• 16 lutego: Dzień odbudowania Państwa Litewskiego (Lietuvos valstybės atkūrimo diena)
• 11 marca: Dzień odzyskania niepodległości Litwy (Lietuvos nepriklausomybės atkūrimo diena)
• niedziela i poniedziałek: Wielkanoc chrześcijańska (Velykos)
• 1 maja: Międzynarodowy Dzień Pracy (Tarptautinė darbo diena)
• 3 maja: Rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja (poczynając od 2007)
• pierwsza niedziela maja: Dzień Matki (Motinos diena)
• 24 czerwca: Noc Świętojańska (Rasos lub inaczej Joninės), Narodzenie Jana Chrzciciela
• 6 lipca: Dzień Państwowy – Dzień Koronacji Króla Litwy Mendoga (Valstybės (Lietuvos karaliaus Mindaugo karūnavimo) diena)
• 15 sierpnia: Zielna (Žolinės), Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (Švč. Mergelės Marijos ėmimo į dangų diena)
• 1 listopada: Dzień Wszystkich Świętych (Visų Šventųjų diena)
• 25-26 grudnia: Boże Narodzenie (Kalėdos)

Święta narodowe i religijne

Litwa jest jedynym krajem katolickim spośród byłych republik ZSRR.

• 6 stycznia: Trzech Króli (Trys karaliai)
• 25 stycznia: Środek zimy (Pusiaužiemis)
• 2 lutego: Gromnice (Grabnyčios), Dzień Perkuna (Perkūno diena), Ofiarowanie Pańskie („Kristaus Paaukojimo šventė")
• pomiędzy 5 lutego i 6 marca: Zapusty (Užgavėnės)
• następny dzień po Zapustach: Popielec (Pelenų diena)
• 1 kwietnia: Dzień kłamcy czyli Prima Aprilis (Melagio diena)
• od Zapustów do Wielkanocy: wielki post (Gavėnia)
• tydzień przed Wielkanocą: Niedziela palmowa (Verbų sekmadienis)
• 23 kwietnia: Jurginės, Dzień pastucha (Ganiklio diena)
• 8 maja: Św. Stanisława (Šv. Stanislovas), Cybulinis (Cibulinis)
• 13 maja: Dzień Miłości (Meilės diena), Święto bogini Miłdy (deivės Mildos verte)
• 6 tygodni po Wielkanocy: Szesztines (Šeštinės) czyli Wniebowstąpienie Pańskie (Kristaus dangun įžengimo šventė)
• 7 tygodni po Wielkanocy: Zielone Świątki (Sekminės)
• 8 września: Szilines (Šilinės) czyli Narodzenie Najświętszej Marii Panny (Švč. Mergelės Marijos gimimo diena)
• od końca listopada do Wigilii: Adwent (Adventas)
• 24 grudnia: Wigilia Bożego Narodzenia (Kūčios)

Inne (nie tradycyjne) święta obchodzone na Litwie

• 14 lutego: Walentynki
• 31 października: Halloween

Galeria fotografii

• 

  Wilno

• 

  Kowno

• 

  Kłajpeda

• 
• 

  Wilno Ostra Brama

• 

  Zamek w Trokach

• 

  Krajobraz Litwy

• 

  Wilno

Zobacz też

• kuchnia litewska
• szlacheckie rody Litwy
• władcy Litwy
• konflikt polsko-litewski
• Litwini w znaczeniu historycznym
• stosunki polsko-litewskie
• Ambasada Litwy w Polsce

Linki zewnętrzne

• Litwa widziana z motolotnii – fotografie Mariusa Jovaišy (ang.)
• Kalendarz roczny (lit.)
• Strona o Litwie prowadzona przez lituanistę
• Litwa w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V (Kutowa Wola – Malczyce) z 1884 r.

• Litwa w katalogu Open Directory Project