1905

28 stycznia – PPS ogłosiła strajk powszechny, co stało się początkiem rewolucji w Królestwie Polskim.
24 lutego – rewolucja 1905: w Warszawie miała miejsce pierwsza akcja zbrojna bojowców PPS.
26 lutego – w Królestwie Polskim rozpoczęła się fala strajków solidarnościowych z robotnikami rosyjskimi.
22 marca – założono Muzeum w Gliwicach.
26 marca – zamach bombowy bojowca PPS Stefana Aleksandra Okrzei na cyrkuł carskiej policji w Warszawie.
1 maja
- na terenie zaboru rosyjskiego zniesiono zakaz nabywania ziemi przez Polaków na ziemiach zabranych. Władze dopuściły w szkołach prywatnych nauczanie języka polskiego i litewskiego.
- w Królestwie Polskim w trakcie demonstracji 1-majowych doszło do starć pomiędzy robotnikami a oddziałami rosyjskimi.
22-24 czerwca – w Łodzi strajk włókniarzy przeobraził się w dwudniowe starcia, w efekcie których zginęło i zostało rannych około dwóch tysięcy osób.
3 lipca – od uderzenia pioruna spłonęła wieża kościoła św. Katarzyny w Gdańsku.
7 lipca – prezydentem Lwowa został Michał Michalski.
19 lipca – utworzona została Straż Ogniowa Ochotnicza w Sławkowie.
7 sierpnia – Austriacy przekazali Zamek Wawelski władzom cywilnym.
15 sierpnia – oddano do użytku Halę Targową w Chorzowie.
24 sierpnia – otwarto linię kolejową Strzyłki Topolnica-Sianki (dł. 54,41 km), należącą do Austriackich Kolei Państwowych.
23 września
- późniejszy prymas August Hlond otrzymał święcenia kapłańskie.
- w Stoczni Cesarskiej w Gdańsku zwodowano lekki krążownik SMS Danzig.
26 października – w Królestwie Polskim wybuchł strajk powszechny. W 45 miejscowościach uczestniczyło w nim około 800 tys. osób.
28 października – zawieszono bezterminowo działalność Uniwersytetu Warszawskiego.
31 października – w Sosnowcu proklamowano Republikę Zagłębiowską.
2 listopada – powstała Białogardzka Kolej Dojazdowa.
10 listopada – wprowadzono stan wojenny ukazem cara Mikołaja II Romanowa na całym terytorium Królestwa Polskiego.
12 listopada
- proklamowanie Republiki Sławkowskiej.
- pierwsze zawody lekkoatletyczne we Lwowie (100 m: J. Bizoń 13,0 s.; 400 m: M. Kawecki 1:01,0 s.)
10 grudnia – Henryk Sienkiewicz otrzymał nagrodę Nobla za całokształt pracy artystycznej.
26 grudnia – Organizacja Bojowa PPS dokonała napadu na kasę powiatową w Wysokiem Mazowieckiem, zdobywając pół miliona rubli.
27 grudnia – w Ostrowcu proklamowano Republikę Ostrowiecką.
28 grudnia – w Królestwie Polskim rozpoczął się strajk powszechny przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.

Podczas rewolucji w Rosji doszło do podziału Polskiej Partii Socjalistycznej na PPS Frakcja Rewolucyjna (Józef Piłsudski), której celem była przede wszystkim walka o niepodległość oraz PPS Lewica (Maria Koszutska), której celem była przede wszystkim walka o prawa robotników.
W wydarzeniach rewolucyjnych 1905 roku na ziemiach polskich wzięli czynny udział anarchiści.
Strajk generalny w Krakowie i w Podgórzu pod hasłami walki o reformę prawa wyborczego.
Lekkoatletyczne zawody międzyklubowe we Lwowie (K. Sołtyński, bieg na 1 milę – 5:20,0 s.)

[edytuj] Wydarzenia na świecie

2 stycznia
- w czasie toczącej się wojny rosyjsko-japońskiej Rosjanie skapitulowali w Port Artur (Lüshun) w Chinach. Wydarzenie zaskoczyło opinię światową.
- amerykański astronom Charles Dillon Perrine odkrył księżyc Jowisza Elarę.
22 stycznia – rewolucja w Rosji roku 1905: krwawa niedziela w Petersburgu zapoczątkowała rewolucję 1905. Wojsko na rozkaz cara otworzyło ogień do demonstrantów.
26 stycznia – w kopalni Premier Mine pod Pretorią w Republice Południowej Afryki został znaleziony największy i najczystszy ze znanych diamentów – Cullinan.
Styczeń – rewolucja w Rosji roku 1905: strajki do końca stycznia podjęło ponad 400 tys. robotników, szybko zaczęły protestować także centra przemysłowe w Królestwie Polskim i na Wybrzeżu Bałtyckim.
11 lutego – papież Pius X opublikował encyklikę Vehementer Nos.
19 lutego–10 marca – zwycięska dla wojsk japońskich bitwa pod Mukdenem (Shenyangiem) w Mandżurii) z wojskami rosyjskimi.
23 lutego – amerykański adwokat Paul P. Harris założył w Chicago organizację międzynarodową Rotary International.
24 lutego – zakończono drążenie najdłuższego wówczas kolejowego tunelu simplońskiego w Szwajcarii.
3 marca – rewolucja w Rosji roku 1905: car Mikołaj II Romanow zgodził się na powstanie parlamentu w Rosji – Dumy Państwowej.
4 marca – prezydent USA Theodore Roosevelt rozpoczął urzędowanie.
14 marca – założono angielski klub piłkarski Chelsea F.C.
17 marca – Albert Einstein opublikował pracę pod tytułem "O wytwarzaniu i transformacji światła", która wyjaśnia zjawisko fotoelektryczne używając pojęcia cząstek, nazwanych później fotonami.
31 marca – cesarz Niemiec Wilhelm II Hohenzollern domagał się uznania równości interesów kolonialnych Francji i Niemiec w Maroku, czym wywołał pierwszy kryzys marokański.
Marzec – rewolucja w Rosji roku 1905: zamknięto wszystkie wyższe uczelnie.
3 kwietnia – w Buenos Aires został założony klub sportowy Boca Juniors.
4 kwietnia – trzęsienie ziemi w Indiach w pobliżu miasta Kangara spowodowało śmierć ok. 20 tys. osób.
9 kwietnia – Juventus F.C. zdobył swoje pierwsze Mistrzostwo Włoch.
3 maja – założono niemiecki klub piłkarski Arminia Bielefeld.
13 maja – w Paryżu zadebiutowała Mata Hari.
15 maja – na powierzchni 0,4 km², która później stała się śródmieściem metropolii, założono miasto Las Vegas w USA.
27–28 maja – flota rosyjska została całkowicie rozbita pod Cuszimą (wojna rosyjsko-japońska 1904–1905).
7 czerwca – norweski parlament zadeklarował rozwiązanie unii państwowej ze Szwecją – Norwegia stała się niezależnym państwem.
9 czerwca – założono londyński klub piłkarski Charlton Athletic F.C.
15 czerwca – księżniczka angielska Margaret Connaught wyszła za mąż za księcia szwedzkiego Gustawa.
27 czerwca – rewolucja w Rosji roku 1905: doszło do buntu załogi na pancerniku rosyjskiej floty czarnomorskiej Potiomkin.
30 czerwca – Albert Einstein opublikował szczególną teorię względności, zawierającą równanie E=mc².
5 lipca – Alfred Deakin został premierem Australii.
13 lipca – w Norwegii odbyło się referendum potwierdzające rozwiązanie unii państwowej ze Szwecją.
19 lipca – car Mikołaj II wydał ukaz zwołania Dumy, do której miały być przeprowadzone czterostopniowe wybory z zastosowaniem cenzusu majątkowego.
20 lipca – w Niemieckiej Afryce Wschodniej wybuchło powstanie Maji-Maji.
29 lipca – podpisano tajne memorandum pomiędzy USA i Japonią, potwierdzające japońską strefę wpływów w Korei i amerykańską na Filipinach (porozumienie William H. Taft-Katsura Tarō).
1 września – ustanowiono dwie kanadyjskie prowincje – Albertę i Saskatchewan – z podziału terytoriów północno-zachodnich.
5 września – w Portsmouth w USA podpisano pokój pomiędzy Japonią a Rosją, kończący wojnę rosyjsko-japońską.
27 września – Albert Einstein opublikował pracę o równoważności masy i energii.
2 października – położenie stępki pod pancernik brytyjski HMS Dreadnought, o przełomowej i rewolucyjnej konstrukcji, spowodowało wyścig zbrojeń – pancernik został ukończony już po 14 miesiącach w grudniu 1906.
5 października – trzeci samolot braci Wright o nazwie Wright Flyer III, pilotowany przez Wilbura, odbył lot o długości 39 minut, pokonując 24 1/2 mili (39,43 km). Był to pierwszy samolot, który utrzymał się w powietrzu ponad pół godziny.
14 października
- założono klub piłkarski Sevilla FC.
- założono Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI).
16 października – rewolucja w Rosji roku 1905: rosyjska armia otworzyła ogień w czasie manifestacji w Estonii, zabijając 94 osoby i raniąc przeszło 200.
20 października – założono turecki klub piłkarski Galatasaray SK.
26 października – Szwecja wyraziła zgodę na rozwiązanie unii państwowej z Norwegią.
30 października – rewolucja w Rosji roku 1905: car Mikołaj II Romanow został zmuszony do ogłoszenia manifestu zapowiadającego przyznanie swobód obywatelskich, amnestię, prawo wyborcze dla wszystkich warstw społecznych i powołanie Dumy jako władzy ustawodawczej.
Październik – rewolucja w Rosji roku 1905: strajki w Rosji objęły ponad 2 mln osób we wszystkich ważniejszych guberniach.
4 listopada – powstał Niemiecki Związek Narciarski.
9 listopada – w prowincji Alberta w Kanadzie przeprowadzono pierwsze powszechne wybory.
18 listopada – książę Danii, Christian Frederik Carl Georg Valdemar Axel, został pierwszym królem Norwegii po rozwiązaniu unii z Szwecją, jako Haakon VII Norweski.
28 listopada – Arthur Griffith, irlandzki przywódca narodowy i polityk, założył organizację i partię Sinn Féin w Dublinie, której celem była całkowita niezależność Irlandii.
4 grudnia – na ulice Opawy wyjechały pierwsze tramwaje elektryczne.
5 grudnia – Henry Campbell-Bannerman został premierem Wielkiej Brytanii.
7 grudnia – austriacki lekarz okulista Eduard Zirm przeprowadził w Ołomuńcu pierwszą udaną operację przeszczepienia rogówki.
8 grudnia – utworzono Australijskie Biuro Statystyczne (ABS).
9 grudnia
- Émile Combes przedstawił w parlamencie francuskim ustawę o rozdzieleniu Kościoła od państwa.
- w Dreźnie odbyła się premiera opery Salome Richarda Straussa.
10 grudnia – Henryk Sienkiewicz odebrał literacką nagrodę Nobla.
11 grudnia – w argentyńskim mieście Rivadavia odnotowano temperaturę +48,9 °C (najwyższa temperatura w Ameryce Południowej).
23 grudnia – zainaugurował działalność Aldwych Theatre na londyńskim West Endzie.
29 grudnia – założono francuski klub piłkarski AJ Auxerre.
30 grudnia – w Wiedniu odbyła się prapremiera operetki Wesoła wdówka Ferenca Lehára.

[edytuj] Urodzili się

2 stycznia – Michael Tippett, sir, angielski kompozytor (zm. 1998)
13 stycznia – Jan Stachniuk, polski filozof, zadrużanin (zm 1963)
21 stycznia – Wanda Wasilewska, polska i radziecka działaczka komunistyczna (zm. 1964)
23 stycznia – Konstanty Ildefons Gałczyński, polski poeta (zm. 1953)
30 stycznia – Jerzy Koszutski, polski muzyk, sportowiec (zm. 1960)
1 lutego – Emilio Segrè, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (zm. 1989)
2 lutego – Ayn Rand, amerykańska pisarka i filozof rosyjskiego pochodzenia, twórczyni filozofii obiektywizmu (zm. 1982)
6 lutego – Władysław Gomułka, polski działacz komunistyczny, I sekretarz KC PZPR (zm. 1982)
7 lutego – Ulf von Euler, szwedzki fizjolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (zm. 1983)
23 lutego – Derrick Henry Lehmer, amerykański matematyk (zm. 1991)
4 marca – Helena Iwańciów, polska działaczka harcerstwa i pedagog (zm. 2003)
4 kwietnia – Nripen Chakraborty, indyjski polityk (zm. 2004)
18 kwietnia – George H. Hitchings, amerykański biochemik i farmakolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (zm. 1998)
23 kwietnia – Nathan Homer Knorr, były amerykański prezes Strażnicy – Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego Świadków Jehowy (zm. 1977)
30 kwietnia – Siergiej Nikolski, rosyjski matematyk
16 maja – Henry Fonda, amerykański aktor (zm. 1982)
18 maja – Władysław Hańcza, polski aktor (zm. 1977)
24 maja – Michaił Szołochow, rosyjski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1984)
16 czerwca – Wiktor Ostrowski, polski podróżnik, fotografik, taternik, alpinista, autor książek reportażowych (zm. 1992)
21 czerwca – Jean-Paul Sartre, francuski pisarz i filozof, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1980)
12 lipca – Jan Windsor, książę Wielkiej Brytanii. (zm. 1919)
29 lipca – Dag Hammarskjöld, szwedzki polityk, sekretarz generalny ONZ, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (zm. 1961)
16 sierpnia – Marian Rejewski, polski matematyk, kryptolog (zm. 1980)
25 sierpnia – Faustyna Kowalska, święta, polska zakonnica, mistyczka (zm. 1938)
4 września – Robert Alt, niemiecki pedagog (zm. 1978)
18 września – Greta Garbo, szwedzka aktorka (zm. 1990)
24 września
- Howard Hughes, amerykański miliarder, pilot i konstruktor lotniczy oraz producent filmowy (zm. 1976)
- Severo Ochoa, hiszpański biochemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (zm. 1993)
30 września – Michael Powell, brytyjski reżyser filmowy (zm. 1990)
6 października – Helen Wills Moody, amerykańska tenisistka, mistrzyni olimpijska, mistrzyni US Open, Wimbledonu i French Open (zm. 1998)
11 października – Jadwiga Chojnacka, polska aktorka (zm. 1992)
22 października – Joseph Kosma, kompozytor francuski, pochodzenia węgierskiego.(zm. 1969)
11 listopada – Bellarmino Bagatti, włoski franciszkanin, archeolog (zm. 1990)
15 listopada – Leopold Buczkowski, polski pisarz (zm. 1989)
17 listopada – Adam Ważyk, polski poeta i prozaik (zm. 1982)
29 listopada – Marcel Lefebvre, francuski duchowny katolicki, arcybiskup, schizmatyk, ekskomunikowany (zm. 1991)
2 grudnia – Moses Asch, założyciel Folkways Records, (zm. 1986)
17 grudnia – Simo Häyhä, fiński strzelec wyborowy, najskuteczniejszy snajper w historii wojskowości (zm.2002)
19 grudnia – Irving Kahn, amerykański finansista i inwestor żydowskiego pochodzenia
25 grudnia – Lewis Allen, angielski reżyser (zm. 2000)
31 grudnia – Tadeusz Breza, polski prozaik i eseista (zm. 1970)

[edytuj] Zmarli

14 stycznia – Maksymilian Jackowski, polski działacz społeczny i gospodarczy w Wielkopolsce (ur. 1815)
19 stycznia – Wacław Pawliszak, polski malarz, rysownik i ilustrator (ur. 1866)
15 lutego – Lewis Wallace, pisarz amerykański (ur. 1827)
24 marca – Jules Verne, pisarz francuski (ur. 1828)
7 kwietnia – Maria Assunta Pallota, włoska misjonarka, błogosławiona katolicka (ur. 1878)
15 maja – Adrian Mikołaj Głębocki, artysta malarz, rysownik, litograf, pedagog (ur. 1833)
1 czerwca – Jan Chrzciciel Scalabrini, włoski biskup, błogosławiony katolicki (ur. 1839)
8 sierpnia – Bonifacja Rodríguez Castro, hiszpańska zakonnica, święta katolicka (ur. 1837)
8 września – Marcin Kasprzak, działacz ruchu robotniczego (ur. 1860)
6 października – Ferdinand von Richthofen, niemiecki geolog i geograf (ur. 1833)
6 grudnia – Otto Goldfuss – niemiecki malakolog i konchiolog (ur. 1831)
Jakub Jodko Narkiewicz, lekarz, artysta i badacz elektromagnetyzmu, jako pierwszy dokonał fotografii aureoli, fotografia kirlianowska (ur. 1847)

[edytuj] Zdarzenia astronomiczne

30 sierpnia – całkowite zaćmienie Słońca

[edytuj] Nagrody Nobla

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Święta ruchome

Tłusty czwartek: 2 marca
Ostatki: 7 marca
Popielec: 8 marca
Niedziela Palmowa: 16 kwietnia
Wielki Czwartek: 20 kwietnia
Wielki Piątek: 21 kwietnia
Wielka Sobota: 22 kwietnia
Wielkanoc: 23 kwietnia
Poniedziałek wielkanocny: 24 kwietnia
Wniebowstąpienie: 1 czerwca
Zesłanie Ducha Świętego: 11 czerwca
Boże Ciało: 22 czerwca

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
1905

1905

Spis treści

[edytuj] Wydarzenia w Polsce

[edytuj] Wydarzenia na świecie

[edytuj] Urodzili się

[edytuj] Zmarli

[edytuj] Zdarzenia astronomiczne

[edytuj] Nagrody Nobla

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Święta ruchome

Osobiste

Przestrzenie nazw

Warianty

Widok

Działania

Szukaj

Nawigacja

Dla czytelników

Dla wikipedystów

Narzędzia

Drukuj lub eksportuj

W innych językach