1913

29 stycznia – w Warszawie otwarto Teatr Polski.
8 maja – zainaugurowano mistrzostwa Galicji w piłce nożnej.
23 czerwca – otwarto Muzeum Miejskie w Szczecinie.
28 sierpnia – otwarto Most Królowej Jadwigi w Bydgoszczy.
4 września – jedna z pierwszych katastrof lotniczych w Europie. Podczas manewrów związanych z 100. rocznicą wojny w 1813, zginęło dwóch pilotów armii niemieckiej w miejscowości Gać, 5 km od Oławy na Dolnym Śląsku.
23 października – oddano do użytku Ełcką Kolej Dojazdową (długość linii: 25 km, szerokość torów: 1 000 mm, tabor: 4 lokomotywy 2-osiowe, 42 wagony).
28 października – Lucyna Messal i Józef Redo w spektaklu Targ na dziewczęta po raz pierwszy w Polsce zatańczyli tango.
13 grudnia – powstało PSL "Lewica".
Włodzimierz Lenin wygłosił w lokalu Uniwersytetu Ludowego w Krakowie, przy ul. Szewskiej 16, odczyt pt. "Ruch robotniczy w Rosji a socjalna demokracja".

[edytuj] Wydarzenia na świecie

23 stycznia – w Turcji armia dokonała zamachu stanu i obaliła koalicję Unii Liberalnej. Ustanowiono dyktaturę wojskową, na czele której stanął İsmail Enver.
30 stycznia – Izba Lordów odrzuciła projekt prawa pozwalającego Irlandii na ustanowienie swego własnego rządu (ang. Home Rule Act 1914).
1 lutego – w Nowym Jorku po przebudowie oddano do użytku Grand Central Terminal, największy dworzec kolejowy na świecie.
3 lutego
- 16 poprawka do konstytucji Stanów Zjednoczonych, pozwala Rządowi Federalnemu nakładanie podatku dochodowego i na zbieranie podatków dochodowych (income tax).
- rozpoczął się proces członków anarchistycznego gangu działającego w Belgii i Francji (Bonnot gang).
4 marca – w Paryżu, na dużą skalę, uruchomiono pierwsze budki telefoniczne z ogólnie dostępnymi aparatami (pierwsza budka telefoniczna powstała w Londynie, w maju 1903 roku).
17 lutego – w Nowym Jorku w budynku zbrojowni Gwardii Narodowej odbyła się wystawa najbardziej wpływowych artystów początku XX wieku. Wystawiono 1250 prac malarzy i rzeźbiarzy awangardy z Europy i Ameryki (Armory Show).
18 lutego
- Meksyk: Pedro Lascuráin Paredes został najkrócej (ok. godziny) urzędującym prezydentem w historii.
- Raymond Poincaré objął urząd prezydenta Francji.
Marzec – obchodzono uroczyście 300-lecie panowania domu Romanowów, dynastii carów, potem cesarzy rządzących Rosją.
1 marca – została założona Międzynarodowa Federacja Tenisowa.
4 marca
- kończy się prezydentura Williama Howarda Tafta, 27 prezydenta Stanów Zjednoczonych, urzędowanie rozpoczyna Woodrow Wilson.
- Departament Handlu i Department Pracy zostają wydzielone z Departamentu Handlu i Pracy (istniejącego 10 lat), jako osobne agencje rządowe w USA.
- pierwsze prawo regulujące polowania na ptaki wędrujące zostaje uchwalone w USA.
10 marca – aktywistka walcząca o wolność niewolników Harriet Tubman zmarła na zapalenie płuc.
12 marca – w Australii rozpoczęto budowę miasta stolicy Canberra.
13 marca – Rewolucja meksykańska: Pancho Villa powraca do Meksyku z USA, gdzie przebywał na dobrowolnym wygnaniu.
17 marca – utworzono Urugwajskie Siły Powietrzne.
18 marca – król Grecji Jerzy I zginął w zamachu.
20 marca – Song Jiaoren, założyciel partii Kuomintang w Chinach został ranny w zamachu i zmarł dwa dni później.
25 marca
- Venustiano Carranza ogłosił swój plan (Plan of Guadaloupe) i zaczął rebelię przeciw rządowi Victoriano Huerta, jako przywódca „Konstytucjonalistów” w Meksyku.
- dwa dni deszczu w Miami Valley spowodowało powódź, był to najgorsza naturalna katastrofa w historii stanu Ohio. Miasto Dayton było najbardziej zdewastowane w czasie powodzi.
26 marca – I wojna bałkańska: Wojska Bułgarskie zajmują miasto Edirne.
2 kwietnia – zainaugurował działalność Théâtre des Champs Élysées w Paryżu.
8 kwietnia – 17. poprawka do konstytucji Stanów Zjednoczonych, nakazuje bezpośrednie wybory senatorów.
10 kwietnia – założono klub piłkarski Slawia Sofia.
16 kwietnia – I wojna bałkańska: Turcja poprosiła o zawieszenie broni.
21 kwietnia – wodowanie parowca RMS Aquitania.
24 kwietnia – odbyła się ceremonia otwarcia drapacza chmur Woolworth Building w Nowym Jorku.
Maj - obraz „Wrześniowy poranek” (ang. September Morn) autorstwa francuskiego malarza Paula Émile Chabasa, wywołał sensacje w USA, rezultatem tego był proces sądowy.
13 maja – Igor Sikorski, rosyjski konstruktor samolotów i śmigłowców, był pierwszą osobą pilotującą czterosilnikowy samolot.
14 maja – gubernator stanu Nowy Jork, William Sulzer wyraził zgodę na założenie Fundacji Rockefellera, która rozpoczęła działalność od donacji 100 mln dolarów od Johna Davisona Rockefellera.
29 maja – w Paryżu odbyła się premiera baletu Święto wiosny z muzyką Igora Strawinskiego, w choreografii Wacława Niżyńskiego.
30 maja – podpisano traktat londyński, który zakończył I wojnę bałkańską. Pobita Turcja utraciła wszystkie posiadłości europejskie aż po Dardanele.
Czerwiec – początek II wojny bałkańskiej.
4 czerwca – Emily Davison, brytyjska sufrażystka, wpadła pod konia prowadzonego przez króla Jerzego V podczas gonitwy Derby w Epsom. Zmarła w szpitalu, nie odzyskując świadomości, cztery dni po wypadku.
6 czerwca – Hudson Stuck, Harry Karstens, Walter Harper, Robert Tatum zdobyli najwyższy szczyt Ameryki Północnej - McKinley (6 194 m n.p.m.).
14 czerwca – został założony hiszpański klub piłkarski Racing Santander.
15 czerwca – w czasie wojny filipińsko-amerykańskiej, amerykańskie oddziały pod dowództwem generała Johna Pershinga zabiły około 2000 osób relatywnie bezbronnych (bitwa Bud Bagsak – ang. Battle of Bud Bagsak).
24 czerwca – Joseph Cook zostaje premierem Australii.
3 lipca – uroczyste obchody 50 rocznicy bitwy pod Gettysburgiem zgromadziły tysiące weteranów wojny secesyjnej i ich rodzin w Gettysburgu w stanie Pensylwania.
10 lipca – w Dolinie Śmierci w Kalifornii odnotowano najwyższą temperaturę +56,7°C (+134°F) w USA (rekord Ameryki Północnej).
27 lipca – został założony włoski klub piłkarski Parma F.C.
30 lipca – rozpoczęto budowę Mostu Chabarowskiego na linii Kolei Transsyberyjskiej nad rzeką Amur.
4 sierpnia – chińska prowincja Chongqing ogłosiła niezależność. W ciągu dwóch tygodni siły rządowe stłumiły rebelię.
10 sierpnia – po drugiej wojnie bałkańskiej podpisano w Bukareszcie traktat pokojowy, w myśl którego Rumunia przejmowała południową Dobrudżę, Serbia dotychczasową część Macedonii bułgarskiej, Grecja utrzymała Macedonię południową.
13 sierpnia
- w Sheffield, Harry Brearley wynalazł stal nierdzewną.
- Otto Witte rzekomo został koronowany na króla Albanii.
15 sierpnia – wybuchł strajk w Dublinie, w którym udział wzięło około 20 tys. robotników. Celem strajku było uzyskanie prawa do zakładania związków zawodowych.
17 sierpnia – w Nowym Jorku, Amerykanin irlandzkiego pochodzenia, Patrick Ryan ustanowił rekord świata w rzucie młotem wynikiem 57,77 m.
20-23 sierpnia – w Berlinie, obradował kongres założycielski IAAF, gromadząc przedstawicieli 17 państw.
23 sierpnia – w kopenhaskim porcie odsłonięto posąg Małej Syrenki.
31 sierpnia – założono holenderski klub sportowy PSV Eindhoven.
Wrzesień – w Rosji odbył się III Konkurs Samolotów Wojskowych, nagrodzono konstrukcje Igora Sikorskiego (produkowane w Rosyjsko-Bałtyckiej Wytwórni Wagonów) oraz samoloty francuskich firm Morane-Saulnier i Société Pour Avions Deperdussin.
10 września – pierwsza autostrada połączyła wybrzeża USA.
23 września – francuski pilot Roland Garros dokonał pierwszego przelotu nad Morzem Śródziemnym.
29 września
- układ zawarły Turcja i Bułgaria, która utraciła zajęte w pierwszej wojnie bałkańskiej obszary Tracji i Macedonii. Turcja odzyskała m.in. Adrianopol (Edirne).
- Rudolf Diesel, niemiecki konstruktor, twórca silnika wysokoprężnego, zaginął w czasie podróży do Anglii.
- Pancho Villa zostaje wybrany dowódcą „Północnej Dewizji” Stronnictwa Konstytucjonalistów w Meksyku.
1 października – oddziały generała Pancho Villa po trzy dniowej bitwie zajęły miasto Torreón, oddziały rządowe wycofały się.
10 października – prezydent USA Woodrow Wilson symbolicznie zakończył budowę Kanału Panamskiego, wysadzając zaporę Gamboa.
19 października – w Niemczech powstaje organizacja Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (niem. Deutsche Lebens-Rettungs-Gesellschaft - DLRG).
25 października – w Wiedniu odbyła się prapremiera operetki Polska krew Oskara Nedbala.
1 listopada – odnotowano 56 654 pracowników zatrudnionych w Strefie Kanału Panamskiego, był to rekord od momentu rozpoczęcia budowy w roku 1904.
3 listopada – w USA wprowadzono podatek dochodowy.
5 listopada – chory psychicznie król Bawarii Otto, zostaje na mocy parlamentarnej ustawy usunięty, królem zostaje jego kuzyn Ludwik III.
6 listopada – Mahatma Gandhi zostaje aresztowany za przywództwo w marszu protestacyjnym indyjskich górników w Republice Południowej Afryki.
7-11 listopada – sztorm na Wielkich Jeziorach Północnoamerykańskich pozbawił życia ponad 250 osób.
14 listopada – ukazał się pierwszy tom cyklu powieściowego W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta.
29 listopada – została założona Międzynarodowa Federacja Szermiercza (FIE) z siedzibą w Lozannie.
1 grudnia
- wprowadzenie ruchomej taśmy montażowej w amerykańskiej fabryce samochodów Ford Motor Company w Highland Park w stanie Michigan.
- Kreta, która po pierwszej wojnie bałkańskiej uzyskała samostanowienie od Turków, została zaanektowana przez Grecję.
- otwarto metro w Buenos Aires.
9 grudnia – Gaston Doumergue został po raz pierwszy premierem Francji.
12 grudnia
- w Addis Abebie, zmarł Menelik II cesarz etiopski, na tron wstąpił jego wnuk Lij Yasu V.
- w hotelu Tripoli Italia we Florencji został aresztowany Vicenzzo Perrugia, który usiłował sprzedać miejscowemu antykwariuszowi obraz Mona Lisa, który ukradł dwa lata wcześniej z paryskiego Luwru; obraz odzyskano.
14 grudnia – Grecja anektowała Kretę.
21 grudnia – Arthur Wynne publikuje pierwszą krzyżówkę w nowojorskiej gazecie New York World.
23 grudnia – Woodrow Wilson stworzył bank centralny dla Stanów Zjednoczonych – Bank Rezerwy Federalnej (ang. Federal Reserve).
24 grudnia – w Calumet w stanie Michigan, w hali w której zorganizowano wieczerzę wigilijną dla rodzin strajkujących górników doszło do wybuchu paniki wywołanej fałszywym alarmem pożarowym, w wyniku czego zadeptane zostały 73 osoby (w tym 59 dzieci).
30 grudnia – odzyskany przez włoską policję obraz Leonarda da Vinciego Mona Lisa powrócił do paryskiego Luwru.

Kobiety uzyskują prawa wyborcze w Norwegii.
Ogłoszenie niepodległości Tybetu. Dalajlama XIII powraca do Tybetu z Indii.
Przedsiębiorstwo "R.J. Reynolds Tobacco" rozpoczęło produkcję papierosów marki Camel.
Założono Związek Piłki Nożnej w USA (ang. United States Soccer Federation).
Brytyjski statek "Calvadas" zaginął na Morzu Marmara z 200 osobami na pokładzie.
Brytyjski geolog Arthur Holmes opublikował pracę naukową „Wiek Ziemi” (ang. The Age of the Earth), w której określał szacunkowy wiek ziemi na 1,6 mld lat, w badaniach swych użył metody datowania izotopowego.
Willem de Sitter, holenderski matematyk, fizyk i astronom wykazał że prędkość światła jest niezależna od prędkości jego źródła.
Georges Sagnac, francuski fizyk zbudował interferometr dwuwiązkowy przy pomocy którego można precyzyjnie wyznaczać kierunek poruszania się obiektów (Interferometr Sagnaca).
Boris Andriejewicz Wilkicki odkrył archipelag Ziemia Północna.
Zakończyła się emigracja Portugalczyków na Wyspy Hawajskie (1878-1913).
Wynaleziono zamek błyskawiczny.

[edytuj] Urodzili się

2 stycznia - Jan Maciejko, polski hokeista, bramkarz (zm. 1993)
6 stycznia
- Edward Gierek, polski polityk komunistyczny, I sekretarz KC PZPR (zm. 2001)
- Loretta Young, amerykańska aktorka (zm. 2000)
9 stycznia - Richard Nixon, amerykański prezydent (zm. 1994)
10 stycznia - Gustav Husak, czechosłowacki działacz komunistyczny, prezydent Czechosłowacji (zm. 1991)
23 stycznia - Jean-Michel Atlan, francuski malarz i poeta (zm. 1960)
25 stycznia - Witold Lutosławski, polski kompozytor i dyrygent (zm. 1994)
7 lutego - Maciej Kazimierz Święcicki - Profesor prawa pracy, autor wielu publikacji o prawie pracy (zm. 1971)
9 lutego - Adam Ochocki, polski dziennikarz prasowy, pisarz, satyryk i autor scenariuszy do filmów animowanych (zm. 1991)
12 lutego - Anni Steuer, niemiecka lekkoatletka
27 lutego
- Kazimierz Sabbat, polski polityk, premier i prezydent Polski na uchodźstwie (zm. 1989)
- Irwin Shaw, amerykański pisarz (zm. 1984)
13 marca - Siergiej Michałkow, rosyjski poeta i bajkopisarz (zm. 2009)
14 marca - Witold Rudziński, polski kompozytor, historyk muzyki, pedagog (zm. 2004)
18 marca - Reinhard Hardegen, niemiecki dowódca wojskowy
26 marca
- Paul Erdős, matematyk węgierski (zm. 1996)
- Jacqueline de Romilly, francuska filolog klasyczna (zm. 2010)
10 kwietnia - Stefan Heym, niemiecki pisarz żydowskiego pochodzenia (zm. 2001)
28 kwietnia - Boris Pahor, słoweński pisarz
31 maja - Jerzy Wasowski, współtwórca Kabaretu Starszych Panów (zm. 1984)
4 czerwca - Edward Kossoy, polski prawnik, publicysta, obrońca w sprawach sądowych ofiar nazizmu, mieszkający w Szwajcarii
18 czerwca - Stanisław Marusarz, polski narciarz i trener narciarski (zm. 1993)
7 lipca
- Pinetop Perkins, amerykański pianista i wokalista bluesowy (zm. 2011)
- Włodzimierz Pietrzak, poeta i krytyk literacki (zm. 1944)
14 lipca - Gerald Ford, amerykański polityk, 38. Prezydent USA (zm. 2006)
15 lipca - Abraham Suckewer, żydowski i polski pisarz i poeta (zm. 2010)
17 lipca - Roger Garaudy, francuski filozof marksistowski
22 lipca - Licia Albanese, amerykańska śpiewaczka operowa i pianistka włoskiego pochodzenia
23 lipca - Michael Foot, brytyjski polityk (zm. 2010)
29 lipca - Hermann Barche, niemiecki polityk (zm. 2001)
15 sierpnia - Maria Kwaśniewska, polska lekkoatletka, medalistka olimpijska w rzucie oszczepem (zm. 2007)
17 sierpnia - Mark Felt, zastępca dyrektora naczelnego FBI (zm. 2008)
29 sierpnia - Jan Ekier, polski pianista, pedagog i kompozytor
31 sierpnia
- Zbigniew Bieńkowski, poeta i krytyk literacki (zm. 1994)
- Bernard Lovell, angielski fizyk i radioastronom
2 września - William "Bill" Shankly, legendarny trener Liverpoolu (zm. 1981)
6 września - Leônidas, brazylijski piłkarz (zm. 2004)
12 września - Jesse Owens, amerykański lekkoatleta, czterokrotny mistrz olimpijski, rekordzista świata (zm. 1980)
23 września - Carl-Henning Pedersen, duński malarz (zm. 2007)
26 września - Karol Semik , działacz spółdzielczy na Śląsku Cieszyńskim, żołnierz PSZ na Zachodzie (zm. 1964)
2 października - Mieczysław Jerzy Gamski, polski kardiolog (zm. 1989)
11 października - Zbyszko Bednorz, polski pisarz, poeta i działacz kulturalny (zm. 2010)
27 października
- Andrzej Bobkowski, polski pisarz (zm. 1961)
- Kornel Filipowicz, polski pisarz (zm. 1990)
2 listopada - Burt Lancaster, amerykański aktor (zm. 1994)
5 listopada - Vivien Leigh, angielska aktorka (zm. 1967)
7 listopada - Albert Camus, francuski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1960)
9 listopada - Hedy Lamarr, amerykańska aktorka i wynalazczyni austriackiego pochodzenia (zm. 2000)
16 listopada - Bolesław Wierzbiański, dziennikarz, działacz polonijny, wydawca (zm. 2003)
17 listopada
- Aleksander Bardini, polski reżyser, aktor i pedagog (zm. 1995)
- José María Hernández Garnica, hiszpański duchowny katolicki, Sługa Boży (zm. 1972)
29 listopada - Elżbieta Barszczewska, polska aktorka (zm. 1987)
4 grudnia - Robert Adler, amerykański wynalazca, współtwórca pierwszego pilota telewizyjnego (zm. 2007)
11 grudnia - Jean Marais, francuski aktor (zm. 1998)
14 grudnia - Artur Sandauer, polski krytyk literacki i publicysta (zm. 1989)
18 grudnia
- Alfred Bester, amerykański pisarz science fiction (zm. 1987)
- Willy Brandt, kanclerz Niemiec (zm. 1992)
26 grudnia - Łucja Zawada, nauczycielka, instruktorka harcerska, żołnierz Szarych Szeregów (zm. 1985)
31 grudnia - Wincenty Broniwój-Orliński, prawnik, polityk, działacz emigracyjny (zm. 2006)

[edytuj] Zmarli

4 stycznia - Alfred von Schlieffen, feldmarszałek niemiecki (ur. 1833)
6 stycznia - Ryta od Jezusa, portugalska zakonnica, błogosławiona katolicka (ur. 1848)
29 stycznia - Władysław Bełza, poeta, autor Katechizmu polskiego dziecka (ur. 1847)
6 lutego - Franciszek Spinelli, włoski ksiądz, błogosławiony katolicki (ur. 1853)
13 marca - Walery Przyborowski, pisarz, historyk i publicysta (ur. 1845)
18 marca - Jerzy I Glücksburg, król Grecji (ur. 1845)
21 kwietnia - Raymond Callemin, belgijski anarchista (ur. 1890)
29 lipca - Tobias Asser, holenderski prawnik (ur. 1838)
29 września - Rudolf Diesel, konstruktor niemiecki (ur. 1858)
30 grudnia - Jan Maria Boccardo, włoski ksiądz, błogosławiony katolicki (ur. 1848)

[edytuj] Zdarzenia astronomiczne

W tym roku Słońce osiągnęło lokalne maksimum aktywności.

[edytuj] Nagrody Nobla

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Święta ruchome

Tłusty czwartek: 30 stycznia
Ostatki: 4 lutego
Popielec: 5 lutego
Niedziela Palmowa: 16 marca
Wielki Czwartek: 20 marca
Wielki Piątek: 21 marca
Wielka Sobota: 22 marca
Wielkanoc: 23 marca
Poniedziałek wielkanocny: 24 marca
Wniebowstąpienie: 1 maja
Zesłanie Ducha Świętego: 11 maja
Boże Ciało: 22 maja

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
1913

1913

Spis treści

[edytuj] Wydarzenia w Polsce

[edytuj] Wydarzenia na świecie

[edytuj] Urodzili się

[edytuj] Zmarli

[edytuj] Zdarzenia astronomiczne

[edytuj] Nagrody Nobla

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Święta ruchome

Osobiste

Przestrzenie nazw

Warianty

Widok

Działania

Szukaj

Nawigacja

Dla czytelników

Dla wikipedystów

Narzędzia

Drukuj lub eksportuj

W innych językach