1953
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1953 / MCMLIII
stulecia: XIX wiek ~ XX wiek ~ XXI wiek
dziesięciolecia: 1920–1929 • 1930–1939 • 1940–1949 • 1950–1959 • 1960–1969 • 1970–1979 • 1980–1989
lata: 1943 « 1948 « 1949 « 1950 « 1951 « 1952 « 1953 » 1954 » 1955 » 1956 » 1957 » 1958 » 1963
[edytuj] Wydarzenia w Polsce
- 1 stycznia – pierwsza elektrownia w Jaworznie - pod nazwą Elektrownia Jaworzno - włączona została do systemu energetycznego kraju.
- 3 stycznia – zniesiono wprowadzoną w 1952 reglamentację żywności, lecz towarzyszyła jej znaczna podwyżka cen.
- 21 stycznia – w Krakowie przed sądem wojskowym rozpoczął się pokazowy proces księży kurii krakowskiej.
- 23 stycznia – TVP rozpoczęła regularną emisję programów ze studia telewizyjnego na warszawskiej Pradze (audycje emitowano w każdy piątek o godz. 17:00 i trwały one od 30 do 60 min.).
- 1 lutego – w Krakowie powstało Wydawnictwo Literackie.
- 9 lutego – wydano dekret dający organom państwowym prawo do odmowy zgody na wszelkie nominacje kościelne.
- 4 marca – 5 górników zginęło w wybuchu metanu w KWK Bolesław Chrobry w Wałbrzychu.
- 5 marca – na myśliwcu MiG-15 z bazy lotniczej w Słupsku zbiegł na duńską wyspę Bornholm porucznik Franciszek Jarecki.
- 7 marca
- zmiana nazwy miasta Katowice na Stalinogród.
- Pałac Kultury i Nauki w Warszawie przemianowano na Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina.
- 8 marca – władze zawiesiły wydawanie Tygodnika Powszechnego.
- 19 marca – doszczętnie spłonęło schronisko PTTK na Hali Miziowej.
- 8 maja – biskupi polscy skierowali do rządu PRL list, który przeszedł do historii pod nazwą Non possumus.
- 13 maja – w Lublinie utworzono Wieczorową Szkołę Inżynierską, która później przekształciła się w Politechnikę Lubelską.
- 17 maja – w Warszawie rozpoczęły się X Mistrzostwa Europy w Boksie.
- 28 czerwca
- powstało Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
- w Krakowie, Bożena Pestka ustanowiła rekord Polski w biegu na 800 m wynikiem 2:16,7 s.
- 1 lipca – utworzono Państwowy Zespół Pieśni i Tańca Śląsk.
- 21 lipca – w mieście Lublin została uruchomiona pierwsza linia trolejbusowa 15 (Radziszewskiego - Dworzec PKP).
- 22 lipca – rozpoczęła emisję Ekspozytura Polskiego Radia w Zielonej Górze.
- 9 sierpnia – Stefan Lewandowski ustanowił rekord Polski w biegu na 1500 m wynikiem 3:49,2 s.
- 24 sierpnia – rząd polski zrzekł się dalszej spłaty odszkodowań wojennych przez NRD.
- 27 sierpnia – we Wrocławiu, Eulalia Szwajkowska ustanowiła rekord Polski w biegu na 400 m wynikiem 59,3 s.
- 5 września – premiera filmu Sprawa do załatwienia.
- 19 września – na Żeraniu wyprodukowano pierwszy polski silnik do samochodu Warszawa M-20.
- 22 września – zakończył się proces biskupa Kaczmarka.
- 25 września – aresztowanie prymasa Stefana Wyszyńskiego, nasilenie nacisku na Kościół.
- 28 września – biskup Michał Klepacz przejął na żądanie władz PRL przewodnictwo Konferencji Episkopatu Polski.
- 12 października – uwięziony przez władze komunistyczne prymas Stefan Wyszyński został przeniesiony z Rywałdu do Stoczka Klasztornego.
- 1 listopada
- powstał Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie.
- Rada Ministrów podjęła uchwałę o przerwaniu robót przy budowie warszawskiego metra.
- 2 listopada – założono Instytut Energetyki w Warszawie.
- 6 listopada – powstał polski Teatr Telewizji.
- 7 listopada – w Lublinie powstaje druga linia trolejbusowa 16 (Radziszewskiego - Mickiewicza).
- 13 listopada – założono Olsztyński Teatr Lalek.
- 5 grudnia – pułkownik Józef Światło poprosił o azyl w Berlinie Zachodnim.
- 8 grudnia – o godz. 21:00, w Kaplicy Matki Bożej na Jasnej Górze po raz pierwszy odmówiono modlitwę Apelu Jasnogórskiego.
- 12 grudnia – w Warszawie otwarto drugie w kraju sztuczne lodowisko – Torwar.
- 21 grudnia – Rada Państwa skorzystała z prawa łaski wobec skazanych na długoletnie więzienie za szpiegostwo obywateli francuskich André Simona Robineau i Gastona Drueta.
- 31 grudnia – zaprezentowano pierwszy przedprototypowy egzemplarz Syreny.
[edytuj] Wydarzenia na świecie
- 7 stycznia – prezydent USA Harry Truman ogłosił zbudowanie pierwszej bomby wodorowej.
- 13 stycznia – początek "sprawy lekarzy kremlowskich".
- 31 stycznia – brytyjski prom Princess Victoria zatonął na Morzu Irlandzkim, pochłaniając 128 ofiar.
- 16 lutego – otwarto Narodowe Muzeum Nauki i Technologii im. Leonarda da Vinci w Mediolanie.
- 26 lutego – Allen Dulles został dyrektorem CIA.
- 28 lutego – na podstawie rentgenogramów rozpoznano strukturę DNA.
- 5 marca – zmarł Józef Stalin, przywódca ZSRR odpowiedzialny m.in. za politykę terroru.
- 6 marca – po śmierci Stalina nowym premierem ZSRR i p.o. pierwszego sekretarza KPZR został Gieorgij Malenkow.
- 9 marca – odbył się pogrzeb Józefa Stalina.
- 21 marca – Antonín Zápotocký został prezydentem Czechosłowacji.
- 28 marca – Libia została członkiem Ligi Państw Arabskich.
- 2 kwietnia – Julius Raab został kanclerzem Austrii.
- 5 kwietnia – uruchomienie pierwszego modelu komputera stacjonarnego IBM 701 przeznaczonego do szerszej dystrybucji.
- 12 kwietnia – założono klub piłkarski Dynamo Drezno.
- 22 kwietnia – premiera filmu Cena strachu.
- 25 kwietnia – czasopismo Nature opublikowało artykuł Jamesa Watsona i Francisa Cricka opisujący budowę DNA.
- 1 maja – rozpoczęła nadawanie Telewizja Czechosłowacka.
- 2 maja – Husajn ibn Talal został koronowany na króla Jordanii.
- 4 maja – Ernest Hemingway otrzymał Nagrodę Pulitzera za powieść Stary człowiek i morze.
- 18 maja – Jackie Cochran jako pierwsza kobieta w historii przekroczyła barierę dźwięku.
- 29 maja – Edmund Hillary wraz z Szerpą Tenzingiem Norgayem jako pierwsi w historii zdobyli najwyższy szczyt Ziemi, Mount Everest.
- 2 czerwca – uroczystość koronacji Elżbiety II na królową Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz głowę Wspólnoty Narodów (Commonwealthu).
- 17 czerwca – po wielkich manifestacjach robotniczych przeciw komunistom w Berlinie Wschodnim radzieckie dowództwo wojskowe wprowadziło stan wyjątkowy na terytorium NRD.
- 19 czerwca
- wybuchły zamieszki w Berlinie (tzw. powstanie berlińskie) i większych miastach NRD.
- w amerykańskim więzieniu Sing Sing wykonano wyrok śmierci na małżeństwie Ethel i Juliusie Rosenbergach.
- 27 czerwca – wojna koreańska: podpisano umowę o strefie demarkacyjnej między Koreą Północną a Koreą Południową.
- 30 czerwca – rozpoczęto produkcję Chevroleta Corvette.
- 3 lipca – Hermann Buhl jako pierwszy wszedł na Nanga Parbat (szczyt zdobył bez tlenu, ostatnie 1 300 m przechodząc samotnie)
- 4 lipca – Imre Nagy został premierem Węgier i zapowiedział nowy kurs w polityce ekonomicznej kraju.
- 11 lipca – w NRD i Berlinie Wschodnim zniesiono stan wyjątkowy.
- 12 lipca – 58 osób zginęło w katastrofie amerykańskiego samolotu DC-8 na Pacyfiku.
- 14 lipca – rozpoczęła się komunistyczna ofensywa w Korei.
- 23 lipca – król Egiptu Faruk abdykował.
- 26 lipca – oddział Fidela Castro zaatakował koszary Moncada.
- 27 lipca – podpisano umowę o strefie demarkacyjnej pomiędzy Koreą Północną a Koreą Południową, która zakończyła wojnę koreańską.
- 12 sierpnia – po raz pierwszy ZSRR przeprowadził eksplozję bomby wodorowej.
- 19 sierpnia – w zaaranżowanym przez CIA i MI6 przewrocie został obalony premier Iranu Mohammad Mosaddegh. Pełną władze w kraju przejął szach Mohammad Reza Pahlavi.
- 27 sierpnia – premiera filmu Rzymskie wakacje.
- 3 września – weszła w życie Europejska Konwencja Praw Człowieka.
- 7 września – Nikita Chruszczow został I sekretarzem Komitetu Centralnego KPZR.
- 12 września – John Fitzgerald Kennedy poślubił młodszą o 12 lat dziennikarkę Jacqueline Lee Bouvier.
- 22 września – na University of Illinois at Urbana-Champaign uruchomiono komputer ILLIAC I.
- 19 października – Francuzka Denise Perrier zdobyła w Londynie tytuł Miss World 1953.
- 29 października – ustanowiono największe panamskie odznaczenie – Order Manuela Amadora Guerrero.
- 9 listopada – Kambodża proklamowała niepodległość (od Francji).
- 10 listopada – Ankara: w 15-tą rocznicę śmierci otwarto Anıtkabir – mauzoleum założyciela tureckiej Republiki, Mustafy Kemala Atatürka.
- 14 listopada – przyjęto flagę NATO.
- 20 listopada – Albert Scott Crossfield na amerykańskim samolocie doświadczalnym Douglas D-558-2 Skyrocket jako pierwszy pilot osiągnął dwukrotną prędkość dźwięku.
- 21 listopada – zdemaskowano oszustwo naukowe "Człowiek z Piltdown".
- 23 listopada – Chan Nak został premierem Kambodży.
- 25 listopada – węgierska "Złota Jedenastka" pokonała w meczu towarzyskim na Wembley Anglię 6:3.
- 26 listopada – premiera musicalu filmowego Pocałuj mnie Kasiu.
- 29 listopada – zainaugurował działalność Teatru Opery i Baletu w Tiranie.
- 1 grudnia – ukazał się pierwszy numer Playboya.
- 7 grudnia – Dawid Ben-Gurion ustąpił z funkcji premiera Izraela.
- 19 grudnia – odbyła się prezentacja samochodu osobowego Škoda 440.
- 23 grudnia
- rozstrzelano Ławrientija Berię i jego sześciu współpracowników.
- dokonano oblotu eksperymentalnego amerykańskiego myśliwca pionowego startu i lądowania Lockheed XFV.
- 24 grudnia
- 106 osób zginęło w katastrofie kolejowej w Sakvicach w Czechosłowacji.
- 151 osób zginęło w wyniku zejścia laharu z jeziora w kraterze wulkanu Ruapehu i zerwania mostu kolejowego, tuż przed nadjeżdżającym pociągiem ekspresowym z Wellington do Auckland (Nowa Zelandia).
- 25 grudnia
- armia USA zakończyła okupację japońskiej wyspy Amami.
- w Hongkongu spłonęły slumsy zamieszkane przez chińskich emigrantów.
- 29 grudnia – Joseph Bech został premierem Luksemburga.
- XV Międzynarodowy Kongres Starokatolików w Monachium.
- III Międzynarodowa Konferencja Teologów Starokatolickich w Monachium.
- Zamontowanie reflektorów na White Hart Lane.
- Potwierdzono kolonialny status Grenlandii, stała się ona nieodłączną częścią Danii z reprezentacją w duńskim parlamencie – Folketingu.
[edytuj] Urodzili się
- 2 stycznia - Wiesław Dobkowski, polski polityk
- 6 stycznia - Andrzej Krzepkowski, polski pisarz fantastycznonaukowy (zm. 1990)
- 13 stycznia - Wojciech Kubik, polski olimpijczyk, saneczkarz
- 16 stycznia - Wojciech Wysocki, polski aktor
- 22 stycznia - Jim Jarmusch, amerykański aktor, reżyser i scenarzysta
- 31 stycznia - Jacek Chmielnik, polski aktor (zm. 2007)
- 1 lutego - Miguel Ángel Alonso, hiszpański piłkarz
- 20 lutego - Józef Głowa, polski polityk
- 23 lutego - Piotr van der Coghen, polski polityk
- 4 marca - Paweł Janas, polski piłkarz i trener
- 8 marca - Ewa Ziętek, polska aktorka
- 10 marca - Anna Kołyszko, polska tłumaczka literatury angielskiej i amerykańskiej (zm. 2009)
- 16 marca
- Isabelle Huppert, francuska aktorka
- Richard Stallman, haker
- 22 marca - Dagmar Havlová, czeska aktorka, żona Václava Havla
- 23 marca - Ireneusz Niewiarowski, polski polityyk
- 24 marca - Louie Anderson, amerykański komik
- 30 marca - Mieczysław Kasprzak, polski polityk
- 2 kwietnia - Robert W. Finn, amerykański biskup katolicki
- 4 kwietnia - Halina Molka, polska polityk
- 8 kwietnia - Sławomira Łozińska, polska aktorka
- 9 kwietnia - Ragnar Kamp, szwedzki curler
- 12 kwietnia
- Witold Czarnecki, polski polityk
- Andrzej Sarwa polski pisarz, poeta, tłumacz i dziennikarz
- 13 kwietnia - Andrzej Ryszka, polski polityk
- 17 kwietnia - Krzysztof Maciejewski, polski polityk
- 19 kwietnia - Andrzej Pągowski, polski artysta grafik, autor plakatów
- 21 kwietnia - Hubert Costa, polski polityk
- 24 kwietnia - Stanisław Huskowski, polski polityk
- 27 kwietnia - Zbigniew Babalski, polski polityk
- 29 kwietnia - Jan A.P. Kaczmarek, polski kompozytor muzyki filmowej
- 1 maja - Joanna Szczepkowska, polska aktorka, pisarka i felietonistka
- 2 maja - Lech Janerka, muzyk wrocławski
- 6 maja - Tony Blair, brytyjski polityk
- 14 maja - Marek Rocki, polski ekonometryk
- 15 maja - Mike Oldfield, brytyjski muzyk multiinstrumentalny
- 16 maja - Pierce Brosnan, aktor i producent filmowy
- 20 maja - Michał Listkiewicz, polski działacz sportowy, prezes PZPN
- 24 maja - Alfred Molina, brytyjski aktor
- 25 maja - Gaetano Scirea, włoski piłkarz, gracz Juventusu Turyn
- 26 maja - Julia Pitera, polska polityk
- 27 maja - Stanisław Ożóg, polski polityk
- 31 maja - Andrzej Grabarczyk, polski aktor
- 21 czerwca - Benazir Bhutto, pakistańska polityk, dwukrotna premier tego kraju (zm. 2007)
- 22 czerwca
- Willem Jacobus Eijk, holenderski arcybiskup Utrechtu
- Cyndi Lauper, amerykańska piosenkarka
- 26 czerwca - Alicja Zając, polska działaczka społeczna
- 7 lipca - Witold Klepacz, polski polityk
- 9 lipca
- Michał Figlus, polski polityk
- Wanda Łyżwińska, polska polityk
- 19 lipca - Jacek Czyż, polski aktor dubbingowy
- 24 lipca - Ute Berg, niemiecka polityk
- 29 lipca - Patti Scialfa, amerykańska wokalistka
- 1 sierpnia - Czesław Gniecki, polski teolog, franciszkanin
- 3 sierpnia - Grzegorz Rydlewski, polski politolog, polityk
- 7 sierpnia
- Andrzej Pawlukiewicz, polski pianista, kompozytor
- Jürg Tanner, szwajcarski curler
- 9 sierpnia - Andrzej Sztorc, polski polityk
- 11 sierpnia - Hulk Hogan, amerykański zapaśnik i aktor
- 15 sierpnia - Wolfgang Hohlbein, niemiecki pisarz fantasy
- 24 sierpnia - Jerzy Chróścikowski, polski polityk
- 30 sierpnia - Rudi Schuberth, polski aktor
- 31 sierpnia - Wojciech Banach, polski inżynier, poeta, kolekcjoner
- 3 września - Jean-Pierre Jeunet, francuski reżyser
- 10 września - Amy Irving, amerykańska aktorka
- 19 września
- Grażyna Szapołowska, polska aktorka
- Waldemar Śmigasiewicz, polski reżyser
- 20 września - Józef Młynarczyk, polski piłkarz i trener
- 22 września - Ségolène Royal, francuska polityk
- 23 września
- Grzegorz Markowski, polski muzyk, wokalista zespołu Perfect
- Mirosława Nykiel, polska polityk
- 26 września - Krzysztof Michałkiewicz, polski polityk
- 29 września
- Marek Balicki, polski polityk
- Michał Okła, polski polityk
- 6 października - Jerzy Owsiak, polski działacz społeczny, twórca Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy
- 29 października - Stanisław Kogut, polski polityk
- 3 listopada - Kate Capshaw, amerykańska aktorka
- 15 listopada - Eugeniusz Kłopotek, polski polityk
- 18 listopada
- Krzysztof Jurgiel, polski polityk
- Janusz Wójcik, polski trener piłkarski, polityk Samoobrony
- 19 listopada - Robert Beltran, amerykański aktor meksykańskiego pochodzenia
- 26 listopada - Marian Harkin, irlandzka polityk
- 27 listopada - Edyta Geppert, polska piosenkarka
- 6 grudnia - Tom Hulce, amerykański aktor i producent filmowy
- 8 grudnia - Kim Basinger, amerykańska aktorka i modelka
- 9 grudnia - John Malkovich, amerykański aktor
- 11 grudnia - Janusz Dzięcioł, polski polityk
- 17 grudnia - Bill Pullman, amerykański aktor
[edytuj] Zmarli
- 1 stycznia - Ludomir Różycki, polski kompozytor (ur. 1883)
- 6 lutego - Mieczysław Oborski, polski żołnierz (ur. 1900)
- 16 lutego - Franciszek Hodur, organizator i pierwszy biskup Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego (ur. 1866)
- 2 marca - Wojciech Trąmpczyński, polski polityk, prawnik, działacz Narodowej Demokracji, marszałek Sejmu i Senatu (ur. 1860)
- 5 marca
- Siergiej Prokofjew, rosyjski kompozytor (ur. 1891)
- Józef Stalin, radziecki polityk, przywódca ZSRR (ur. 1878)
- 9 kwietnia - Stanisław Wojciechowski, polski polityk, prezydent Polski (ur. 1869)
- 12 kwietnia - Lionel Logue, brytyjski logopeda (ur. 1880)
- 8 maja - Józef Rybak, polski generał (ur. 1882)
- 16 maja - Django Reinhardt, belgijski gitarzysta pochodzenia cygańskiego (ur. 1910)
- 1 czerwca - Alex James, szkocki piłkarz (ur. 1901)
- 9 czerwca - Michał Asanka-Japołł, polski literat, publicysta i pedagog (ur. 1885)
- 29 lipca - Jan Wantuła, polski ślusarz hutniczy, pomolog, pisarz ludowy i bibliofil (ur. 1877)
- 31 lipca - Kornel Makuszyński, powieściopisarz polski (ur. 1884)
- 21 września - Przemysław Podgórski, polski działacz niepodległościowy, inżynier (ur. 1879)
- 23 października - Maurice Lugeon, szwajcarski geolog, twórca teorii płaszczowinowej budowy Alp i Tatr, (ur. 1870)
- 2 listopada - Lester Horton, amerykański choreograf, tancerz i nauczyciel (ur. 1906)
- 9 listopada - Dylan Thomas, walijski poeta (ur. 1914)
- 6 grudnia - Konstanty Ildefons Gałczyński, polski poeta (ur. 1905)
- 19 grudnia - Robert Millikan, amerykański fizyk, noblista; ustalił ładunek elementarny elektronu (ur. 1868)
- 23 grudnia - Ławrientij Beria, radziecki działacz komunistyczny (ur. 1899)
- 27 grudnia - Julian Tuwim, polski literat (ur. 1894)
[edytuj] Nagrody Nobla
- z fizyki - Frits (Frederik) Zernike
- z chemii - Hermann Staudinger
- z medycyny - Hans Adolf Krebs, Fritz Albert Lipmann
- z literatury - Sir Winston Leonard Spencer Churchill
- nagroda pokojowa - George Marshall (USA)
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Święta ruchome
- Tłusty czwartek: 12 lutego
- Ostatki: 17 lutego
- Popielec: 18 lutego
- Niedziela Palmowa: 29 marca
- Wielki Czwartek: 2 kwietnia
- Wielki Piątek: 3 kwietnia
- Wielka Sobota: 4 kwietnia
- Wielkanoc: 5 kwietnia
- Poniedziałek wielkanocny: 6 kwietnia
- Wniebowstąpienie: 14 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 24 maja
- Boże Ciało: 4 czerwca