1905

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1870-e | 1880-e | 1890-e | 1900-e | 1910-e | 1920-e | 1930-e | >
<< | < | 1901. | 1902. | 1903. | 1904. | 1905. | 1906. | 1907. | 1908. | 1909. | > | >>

1905 u drugim kalendarima

Gregorijanski	1905 MCMV
Ab urbe condita	2658
Islamski	1322 – 1323
Iranski	1283 – 1284
Hebrejski	5665 – 5666
Bizantski	7413 – 7414
Koptski	1621 – 1622
Hindu kalendari
- Vikram Samvat	1960 – 1961
- Shaka Samvat	1827 – 1828
- Kali Yuga	5006 – 5007
Kineski
- Kontinualno	4541 – 4542
- 60 godina	Yin Drvo Zmija (od kineske N. g.)
Holocenski kalendar	11905
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1905 (MCMV) bila je redovna godina koja počinje u nedelju po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u subotu po 13 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj

• 2.1. - Rusko-japanski rat: okončanje opsade Port Artura, samovoljnom predajom od strane komandanta garnizona.
• 6.1. - Zemljotres se epicentrom kod Krupnja u Srbiji (M 5.2, I VII).
• 22.1. (9.1. po j.k.) - Ruska revolucija 1905.: Krvava nedelja - Carska garda u Sankt Petersburgu ubila nekoliko stotina mirnih demonstranata, Rusijom se širi talas štrajkova.
• 23.1. - Prvi broj lista "Sport i svet".
• januar - Srbija: kriza između dvora i vlade povodom uporednih proba topova.

Februar/Veljača

• 17.2. - Ubijen veliki vojvoda Sergej Aleksandrović, stric ruskog cara.

Mart/Ožujak

• 10.3. - Bitka kod Mukdena, poslednji veći kopneni okršaj u Rusko-japanskom ratu, okončana japanskom pobedom i zauzećem grada.
• 12.3. - Velika škola u Beogradu prerasla u univerzitet.
• 23.3. - Svečano počela gradnja Luke Bar u Crnoj Gori.
• mart - Frano Supilo u poseti Beogradu, sastaje se sa p. v. Pašićem.

April/Travanj

• 2. april - Otvoren željeznički tunel ispod Alpa "Simplon" kojim su povezane Švicarska i Italija.
• 4. april. - U zemljotresu u provinciji Lahore, tada dijelu Britanske Indije, poginulo oko 19000 ljudi.

Maj/Svibanj

• 6. 5. - Srbija u Parizu zaključila zajam za naoružanje i izgradnju železnica od 110 miliona franaka (nakon februarske i aprilske krize, Pašić nadigrao dvor).
• 26.5. - Osnovano "Srpsko književničko društvo" (od 1920 "Udruženje srpskih književnika", danas "Udruženje književnika Srbije") (po Tanjugu; po RTS-u osnovano je 22.6.).
• 28.5. - Bitka kod Cušime - Japanci uništili rusku Baltičku flotu (putovala 33.000 kilometara od oktobra).
• 29.5. (16.5. po j.k.) - Nakon Pašićeve ostavke, novi predsednik vlade je Ljubomir Stojanović (manjinski samostalac).

Jun/Juni/Lipanj

• 1.6. (19.5. po j.k.) - Zemljotres kod Skadra (M 6.6, Int. IX), razaranja i ljudske žrtve i u Crnoj Gori.
• 7.6. - Norveška proglasila nezavisnost od Švedske (parlament raskinuo personalnu uniju).
• 27.6. - Pobuna ruskih mornara na oklopnjači Potemkin.

Jul/Juli/Srpanj

• 22.7. (9.7. po j.k.) - Potpisan srpsko-bugarski trgovinski ugovor (pripremljen i carinski savez, što će biti objavljeno krajem godine - povod za Carinski rat Srbije i Austrougarske).
• jul - Izbori u Srbiji, Samostalna radikalna stranka pobedila za jedno poslaničko mesto - to dovodi do pada pariskog zajma i prihvatanja uporednih proba topova.

Avgust/August/Kolovoz

• 19.8. - Izdat manifest o sazivanju Državne dume Ruske Imperije, ali protesti i neredi se nastavljaju.

Septembar/Rujan

• 5.9. - U Portsmutu, Nju Hempšir, potpisan mirovni sporazum između Ruskog i Japanskog Carstva - Japanci dobijaju kontrolu nad Korejom, poluostrvom Liaotung, Južnomančurskom železnicom i pola Sahalina.
• 6.9. - Osnovano Malo pozorište, prvo dečije pozorište u Beogradu.

Oktobar/Listopad

• 3.10. - Riječka rezolucija o hrvatsko-mađarskim odnosima.
• 17.10. - Zadarska rezolucija o srpsko-hrvatskim odnosima.
• 21.10. - Štrajk železničara u Rusiji, sledi i generalni štrajk u Moskvi i St. Petersburgu (vrhunac Revolucije 1905).
• 30.10. - Ruski car Nikolaj II izdaje Oktobarski manifest - obećani ustav, Duma, građanska prava; štrajkovi i protesti uglavnom okončani, do kraja godine vlast preuzima kontrolu nad zemljom.

• jesen - U Srbiji osnovano Društvo za zakonsko rešenje zavereničkog pitanja - zahteva se kazna za kraljeubistvo.

Novembar/Studeni

• 6.11. - Grof Sergej Vite, autor Oktobarskog manifesta, postaje prvi premijer Rusije.
• 18. novembar - Danski princ Karlo postaje kralj Haakon VII od Norveške.
• 28. novembar - Irski nacionalista Arthur Griffith osnovao u Dablinu partiju "Sinn Féin", čiji je glavni zadatak bila borba za osamostaljenje Irske od Velike Britanije.
• novembar - Srbija sklopila Bečki zajam od 70 miliona franaka; Interpelacija vladi Srbije o odnosima sa Engleskom (s kojom su odnosi u prekidu od Majskog prevrata).

Decembar/Prosinac

• 9. decembar - Francuska usvojila zakon o odvajanju crkve od države.
• 11.12. - Formirana Hrvatsko-srpska koalicija.
• 15.12. (2.12. po j.k.) - Srpski ministar inostranih poslova Jovan Žujović dao ostavku (pitanje zaverenika i odnosa sa Engleskom).
• 19.12. - Usvojen prvi ustav Crne Gore ("nikoljdanski").
• 7 - 30.12. - Moskovski ustanak - poslednji trzaj revolucije u Rusiji, izveden od krajnje levice.
• 28.12. - Nakon vesti o srpsko-bugarskom carinskom savezu Austrougarska prekinula pregovore sa Srbijom o trgovinskom ugovoru.

Rođenja

• 21. siječnja - Christian Dior, francuski modni kreator
• 24. januar - Jovan Tucakov, prof. Farmaceutskog fakulteta u Bg., akademik († 1978)
• 6. mart - Liza Marić Križanić, slikarka i inspiracija slikara († 1982)
• 19. ožujka - Albert Speer, njemački arhitekt i nacistički ministar naoružanja
• 5.5. - Stana Đurić Klajn, srpska muzikologinja († 1986)
• 16. svibnja - Henry Fonda, američki glumac († 1982.)
• 13. lipnja - Ivana Fišer, prva hrvatska dirigentica († 1967.)
• 21. lipnja - Jean-Paul Sartre, francuski filozof i književnik († 1980.)
• 29. srpnja - Dag Hammarskjöld, švedski političar; dobitnik Nobelove nagrade za mir 1961. godine
• 20. kolovoza - Hasan Kikić, bosanski književnik
• 4. rujna - Mary Renault, engleska spisateljica
• 17. rujna - Vladan Desnica, hrvatski književnik srpskog porekla († 1967.)
• 18. rujan - Greta Garbo, švedska glumica († 1990.)
• 2. listopada - Franjo Šeper, hrvatski kardinal († 1981.)
• 23. listopada - Felix Bloch, američki fizičar
• 4. studenog - Dragutin Tadijanović, hrvatski pjesnik († 2007)
• 9. studenog - Erika Mann, nemačka spisateljica i glumica
• 18. novembar - Jovan Popović, književnik, pokretač "Književnih novina" († 1952)
• 7. prosinca - Gerard Kuiper, nizozemsko-američki astronom († 1973.)

Smrti

•  ?(14.2. ili 3.3.) - Božidar Knežević, književnik i filozof (* 1862)
• 24. ožujka - Jules Verne, francuski književnik (* 1828.)
• 8. svibnja - Josip Juraj Strossmayer, biskup, političar, kulturni djelatnik i pisac (* 1815.)
• 26.6. - Janko Veselinović, srpski pisac (* 1862)
• 8.8. - Ilarion Ruvarac, istoričar, arhimandrit (* 1832)
• 16.12. - Miloš Cvetić, pozorišni glumac i dramski pisac (* 1845)

Nobelova nagrada za 1905. godinu

• Fizika: Philipp Lenard
• Kemija: Adolf von Baeyer
• Fiziologija i medicina: Robert Koch
• Književnost: Henryk Sienkiewicz
• Mir: Bertha von Suttner

Izvor/Reference

• Istorija srpskoga naroda, Šesta knjiga, prvi tom, Od Berlinskog kongresa do ujedinjenja 1878-1918; Srpska književna zadruga, Beograd 1983.

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1905