Syria

الجمهوريّة العربيّة السّوريّة Syryjska Republika Arabska
Flaga Syrii Godło Syrii
Hymn: Humat Ad-Dijar (arab. حـماةَ الـديارِ)
Język urzędowy	arabski
Stolica	Damaszek
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Baszar al-Assad
Szef rządu	premier Adel Safar
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	88. na świecie 185 180 km² 0,06%
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	55. na świecie 19 748 000▲ 107 osób/km²
Jednostka monetarna	funt syryjski (SYP)
Niepodległość	od Francji 17 kwietnia 1946
Religia dominująca	islam
Strefa czasowa	UTC +2 – zima UTC +3 – lato
Kod ISO 3166	SY
Domena internetowa	.sy
Kod samochodowy	SYR
Kod samolotowy	YK
Kod telefoniczny	+963
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło Syria w Wikisłowniku

Syria (arab. سوريا / سورية, transk. Sūriyya), nazwa oficjalna: Syryjska Republika Arabska (arab. الجمهورية العربية السورية, transk. Al-Dżumhurijja al-Arabijja as-Surijja) – arabskie państwo na Bliskim Wschodzie, graniczące z Turcją (822 km), Irakiem (605 km), Jordanią (375 km), Libanem (375 km) i Izraelem (76 km).

Długość wybrzeża wynosi 193 km. Najwyższym punktem jest Hermon (2814 m n.p.m.). Konstytucja pochodzi z 13 marca 1973 roku.

Historia

Średniowiecze

W latach 633-640 Syria została podbita przez Arabów. W 661 roku Damaszek stał się stolicą kalifatu Umajjadów, stając się centrum kulturalnym świata islamu. Po przeniesieniu przez Abbasydów stolicy do Bagdadu w 750 roku Syria znalazła się na obrzeżach muzułmańskiego świata. W 944 władzę w Syrii przejęła lokalna dynastia Hamdanidów. Po jej wygaśnięciu w 1003 Syria znalazła się w sferze wpływów Fatymidów. W 1078 roku Syrię podbili Seldżukidzi.

W wyniku I krucjaty znaczna część Syrii znalazła się pod panowaniem Krzyżowców. Utworzyli oni Hrabstwo Trypolisu i Księstwo Antiochii. W islamskiej części Syrii po upadku Seldżuków władzę w 1127 przejęła dynastia Zangidów, której udało się odzyskać Damaszek. W 1174 Zangidzi zostali obaleni przez Saladyna, który założył dynastię Ajjubidów. W 1250 Ajjubidów zastąpili Mamelucy, którzy do 1291 roku zdobyli wszystkie posiadłości Krzyżowców.

W 1516 Syrię zdobyli Turcy osmańscy.

Panowanie osmańskie

Po podboju przez Turków Syrię podzielono na wilajety Damaszku, Aleppo i Trypolisu. W 1660 wydzielono wilajet Sydonu. W XVIII wieku paszowie poszczególnych wilajetów zaczęli zdobywać stopniowo coraz większą władzę, tocząc między sobą nieustanne wojny o ziemie. W 1775 pasza Ahmad al-Dżazzar zajął całą południową i centralną Syrię. Po jego śmierci w 1804 roku zapanowała kompletna anarchia. W 1831 Syrię zajęły wojska paszy Egiptu Muhammada Alego, jednak na skutek nacisków europejskich mocarstw Egipt musiał zwrócić Syrię Turcji w 1841. Pod koniec XIX wieku narodził się silny ruch nacjonalistyczny, którego celem stała się niepodległość Wielkiej Syrii, na czele której stanąć miał król. 1 września 1918 Syria została zajęta przez wojska brytyjskie, wspomagane przez arabskich nacjonalistów.

Lata międzywojenne

Mapa mandatu Syrii

Na mocy traktatu wersalskiego, tureckie posiadłości na Bliskim Wschodzie oddano pod mandat francusko-brytyjski.

8 marca 1920 Generalny Kongres Syryjski proklamował niepodległość Wielkiej Syrii. Jej królem został ogłoszony Fajsal I.

24 kwietnia 1920 Francja i Wielka Brytania dokonały podziału Bliskiego Wschodu, w wyniku którego terytorium Wielkiej Syrii przypadło Francji. 28 lipca 1920 oddziały francuskie wkroczyły do Damaszku, obalając rządy Fajsala.

W sierpniu 1920 Francuzi dokonali podziału Wielkiej Syrii. Wydzielono Wielki Liban, większy trzykrotnie od dawnego sandżaku Libanu. Utworzono sandżak Aleksandretty. Pozostałą część Syrii podzielono wedle kryteriów religijnych na 4 państewka: Damaszek, Aleppo, Latakię i Dżabal ad-Duruz. W 1925 Damaszek i Aleppo połączono w jedno państwo nazwane Republiką Syryjską. W 1930 nadano Syrii konstytucję, zaś 1936 podpisano traktat, który zobowiązywał Francję do przyznania Syrii pełnej niepodległości. W 1939 Aleksandrettę przekazano Turcji.

W 1940 roku Syria znalazła się pod władzą rządu Vichy. Po wyzwoleniu w 1941 komitet Wolnej Francji ogłosił niepodległość Syrii, która została oficjalnie ogłoszona przez Syrię w 1943. W 1944 do państwa syryjskiego przyłączone zostały Latakia i Dżabal ad-Duruz. W 1945 Syria współtworzyła ONZ.

• 

  Państwo Alawitów

• 

  Dżabal ad-Duruz

• 

  Kraj Aleppo

• 

  Kraj Damaszku

• 

  Wielki Liban

Syria współczesna

W 1946 ostatnie wojskowe oddziały francuskie i brytyjskie opuściły Syrię. Ogłoszono republikę, na czele której stanął Szukri al-Kuwatli. W 1947 odbyły się pierwsze wybory do parlamentu.

W 1948 wojska syryjskie wzięły udział w I wojnie z Izraelem. Armia nie odniosła większych sukcesów, a jedynym "zwycięstwem" było zajęcie pasa ziemi nad Jeziorem Galilejskim.

W marcu 1949 miał miejsce zamach stanu, po którym władzę przejął generał Husni al-Zaim. Zaczął wprowadzanie w życie projektów budowlanych (szkoły, szpitale, drogi, tama na Eufracie, budowa portu w Latakii), wzywał kobiety do zaprzestanie noszenia kwefów i opracował projekt świeckiej konstytucji. Nie rządził długo, albowiem w sierpniu tego samego roku został obalony w wyniku kolejnego zamachu stanu, dokonanego przez pułkownika Samiego al-Hinawiego. W tym samym roku odbyły się wybory parlamentarne, w których wzięły udział kobiety. W grudniu 1949 miał miejsce trzeci z kolei zamach stanu, na czele którego stanął pułkownik Adib asz-Sziszakli.

W 1954 Sziszakli został obalony, a władzę na krótko objął Haszim al-Atassi. Przywrócono zatem cywilne rządy w Syrii. We wrześniu 1955 odbyły się wybory parlamentarne, a prezydentem został ponownie Szukri al-Kuwatli. Za jego rządów Syria zaczęła zbliżać się do krajów socjalistycznych. W 1957 otrzymała pomoc od Związku Radzieckiego, co miało trwać przez następne 12 lat. Syria sprzeciwiła się powstaniu Paktu Bagdadzkiego.

22 lutego 1958 Syria wraz z Egiptem połączyły się w Zjednoczoną Republikę Arabską. Prezydent Egiptu Gamal Abdel Naser mianował rząd ZRA, w którym było wielu Syryjczyków. Dokonano wtedy reformy rolnej, w wyniku której znacjonalizowano ziemię i rozdano ją chłopom. W lipcu 1961 znacjonalizowano wszystkie banki prywatne. 28 września 1961 władzę w Syrii przejęli oficerowie, którymi kierował Karim an-Nahlawi. Syria odłączyła się od ZRA. Prezydentem został wybrany Nazim al-Kudsi. Będąc przeciwnikiem socjalizmu, zwrócił część ziemi i fabryk poprzednim właścicielom. Kudsi został obalony 28 marca 1962 przez Karima am-Nahlawiego, który go aresztował. Nahlawi nie porządził długo, ponieważ kolejny zamach stanu, dokonany przez Abd al-Karima Zahr ad-Dina, przywrócił do władzy Kudsiego.

8 marca 1963 partia Baas, a ściślej jej zbrojne skrzydło Rada Dowództwa Rewolucji (RDD), dokonała zamachu stanu i przejęła władzę. Na czele państwa stanął Luaj al-Atassi. W lipcu tego samego roku Atassiego zastąpił Amin Hafez. W 1964 ogłoszono tymczasową konstytucję, na mocy której jedyną legalną partią w Syrii stała się partia Baas. Hafez ogłosił kolejny program socjalistyczny, w wyniku którego znacjonalizowano prywatne przedsiębiorstwa, a także prywatne szkoły i uniwersytety oraz kościoły. 23 lutego 1966 dwaj członkowie RDD, Hafiz al-Assad i Salah Dżadid, dokonali puczu, zmuszając Hafiza do rezygnacji. Prezydentem został Nur ad-Din al-Atassi, który ogłosił kolejną tymczasową konstytucję. Została ona zastąpiona następną w 1969.

W 1967 wybuchła wojna sześciodniowa, w której Syria brała udział. Wojska syryjskie poniosły klęskę, a Syria straciła kontrolę nad wzgórzami Golan.

W 1970 Assad przejął władzę. W 1971 został wybrany prezydentem. W 1973 uchwalono stałą już konstytucję. W październiku tego samego roku wybuchła wojna Jom Kippur. Syria częściowo odzyskała wtedy wzgórza Golan. W 1976 Syria wysłała swoje wojska do Libanu, które później otrzymały mandat Ligi Arabskiej.

Jak każda władza autorytarna, także Assad miał swoich krytyków, ale szybko się z nimi rozprawiano. Poważne wyzwanie rzuciło władzy Bractwo Muzułmańskie, odrzucające laickie podstawy rządów partii Baas i sprzeciwiające się rządom alawitów, których uważało za odszczepieńców. Na przełomie lat 70. i 80. Bractwo prowadziło zbrojną walkę z władzami Syrii. W lutym 1982 wywołało bunt i ogłosiło Hamę wolnym miastem. Władze odpowiedziały wysłaniem wojska, którym dowodził Rifaat al-Assad, brat prezydenta. W wyniku tej interwencji miasto zostało zniszczone, a co najmniej kilkanaście tysięcy osób poniosło śmierć.

W 1984 Assad przeszedł zawał i był hospitalizowany. Wykorzystał to jego brat, który chciał przejąć władzę. Mimo złego stanu zdrowia Assad utrzymał władzę, a Rifaat został wygnany.

Hafiz al-Assad zmarł w 2000. Władzę po nim objął jego młodszy syn, Baszar al-Assad. W styczniu 2011 rozpoczęły się protesty przeciw jego rządom.

Podział administracyjny

Podział administracyjny Syrii

Syria jest podzielona na 14 prowincji (muhafaz):

1. Miasto Damaszek
2. Damaszek
3. Al-Kunajtira
4. Dara
5. As-Suwajda
6. Hims
7. Tartus
8. Latakia
9. Hama
10. Idlib
11. Aleppo
12. Ar-Rakka
13. Dajr az-Zaur
14. Al-Hasaka

Demografia

• Grupy etniczne:
  • Arabowie – 90,3%
  • Kurdowie, Ormianie i inni – 9,7%

Wyznania religijne

• Główne wyznania:
  • islam – 90,3% w tym:
    • sunnici
    • alawici – ok. 14%
    • druzowie – ok. 3%
    • imamici
    • ismailici

• • chrześcijaństwo – 5,1%

• • • prawosławie – 3,1%

• • • katolicyzm – 1,8%

• • • protestantyzm – 0,2%
    • Świadkowie Jehowy – 0,01%

Gospodarka

Podstawą gospodarki są:

• wydobycie, przetwórstwo i eksport ropy naftowej,
• rolnictwo,
• koczownicza hodowla,
• przemysł,
• produkcja nawozów mineralnych,
• rzemiosło,
• turystyka.

W 2007 roku PKB wyniósł 90,37 mld USD, czyli 4 700 USD na mieszkańca. Bezrobocie wyniosło 9% (2007 r.) realny wzrost gospodarczy 4,3%, Inflacja 12,2% (2007 r.) Dochody budżetowe wynoszą 8,4 mld USD, a wydatki 11,2 mld USD (2007 r.).

Wartość eksportu wynosi 11,14 mld USD (2007 r.), a importu 10,5 mld USD (2007 r.).

Ludność żyjąca poniżej progu ubóstwa: 11,9% (2006 r.)

W rankingach Syria wypada według:

• Wskaźnik Rozwoju Społecznego 2006 (Human Development Index, HDI) – wskaźnik stosowany przez Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych: Syria zajęła 106 miejsce w grupie krajów średnio rozwiniętych.
• Wskaźnik Jakości Życia 2007 (Quality of Life Index): 130 miejsce na 195.

Zobacz też

• Ambasada Syrii w Polsce

Linki zewnętrzne

• Syria – mapa
• Ambasada Syrii w Warszawie