1903
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1903 / MCMIII
stulecia: XIX wiek ~ XX wiek ~ XXI wiek
dziesięciolecia: 1870–1879 • 1880–1889 • 1890–1899 • 1900–1909 • 1910–1919 • 1920–1929 • 1930–1939
lata: 1893 « 1898 « 1899 « 1900 « 1901 « 1902 « 1903 » 1904 » 1905 » 1906 » 1907 » 1908 » 1913
[edytuj] Wydarzenia w Polsce
- 12 kwietnia – w Poznaniu otwarto pierwszy park publiczny, nazwany najpierw Ogrodem Botanicznym, a potem parkiem Wilsona.
- 12 maja – wielki pożar w Bieczu.
- 16 maja – ukazało się pierwsze wydanie krakowskiego dziennika Nowiny.
- 16 lipca – rozpoczęto budowę szlaku turystycznego Orla Perć w Tatrach.
- Sierpień – założono I. Lwowski Klub Piłki Nożnej "Sława" Lwów (późniejsza sekcja piłki nożnej klubu sportowego Czarni Lwów).
- 27 sierpnia – otwarcie linii kolejowej Lwów-Sambor (dł. 76,8 km), należącej do Austriackich Kolei Państwowych.
- 8 listopada – po gruntownej restauracji i przebudowie dokonano rekonsekracji katedry płockiej.
- Rozpoczął działalność, z inicjatywy Wincentego Lutosławskiego, krakowski oddział organizacji wychowania narodowego "Eleusis" propagującej wstrzemięźliwość: od alkoholu, tytoniu, hazardu i swobody seksualnej.
- Kraków stał się drugą, obok Londynu, siedzibą Komitetu Zagranicznego Polskiej Partii Socjalistycznej. Tu przeniesiono część archiwum PPS oraz redakcję pisma "Przedświat".
- Powstał klub sportowy Czarni Lwów (4 sekcje: piłki nożnej, lekkiej atletyki, hokeja i narciarstwa).
[edytuj] Wydarzenia na świecie
- 1 stycznia – Edward VII, król Wielkiej Brytanii, zostaje proklamowany cesarzem Indii.
- 6 stycznia – Albert Einstein ożenił się z Milevą Marić.
- 19 stycznia – pierwsza transatlantycka transmisja radiowa pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią.
- 15 lutego – zabawka miś pluszowy (teddy bear) zostaje sprowadzony z Niemiec i przedstawiony w USA.
- 23 lutego – Kuba wydzierżawiła Stanom Zjednoczonym, na czas nieokreślony, tereny pod bazę wojskową Guantanamo.
- 1 marca – zostaje założony w Stambule, pierwszy w Imperium Osmańskim, klub sportowy Beşiktaş JK.
- 3 marca – admiralicja brytyjska obwieszcza plan budowy bazy marynarki wojennej w Rosyth.
- 5 marca – Turcja i Niemcy podpisują porozumienie w sprawie budowy linii kolejowej Stambuł-Bagdad.
- 14 marca – porozumienie przyznające prawa do budowy Kanału Panamskiego Stanom Zjednoczonym zostaje ratyfikowane w senacie USA. Kolumbijski senat, później odrzucił to porozumienie.
- 22 marca – po amerykańskiej stronie z powodu suszy wysechł wodospad Niagara.
- 23 marca – bracia Wright złożyli wniosek o przyznanie patentu na ich sposób sterowania maszynami latającymi.
- 31 marca – Richard Pearse, wynalazca i konstruktor nowozelandzki, prawdopodobnie dokonuje pierwszego lotu samolotem (przed oficjalnie przyjętym Flyer I braci Wright, niektórzy datują to wydarzenie na rok 1902).
- 14 kwietnia – został założony szkocki klub piłkarski – Aberdeen F.C.
- 26 kwietnia – powstał klub piłkarski Atlético Madryt.
- Maj – w Londynie powstała pierwsza budka telefoniczna.
- 18 maja – otwarto port Burgas nad Morzem Czarnym w Bułgarii.
- 19 maja – David Dunbar Buick założył Buick Motor Company.
- 11 czerwca – został zamordowany król Serbii Aleksander Obrenowić wraz z żoną Dragą.
- 16 czerwca – Henry Ford założył Ford Motor Company.
- 25 czerwca – w wyborach do Reichstagu posłem z okręgu Katowice-Zabrze został Wojciech Korfanty, pierwszy polski poseł z Górnego Śląska.
- 1-19 lipca – pierwszy wyścig kolarski Tour de France, którego zwycięzcą był Maurice Garin, kolarz francuski włoskiego pochodzenia.
- 4 lipca – kompania Commercial Pacific Cable Company ukończyła kładzenie kabla telegraficznego na dnie Pacyfiku, łączącego USA z Filipinami, Chinami i Japonią.
- 7 lipca – Wielka Brytania przejęła władzę kolonialną nad afrykańskim Imperium Fulanie (Fulanie).
- 20 lipca – wybuchło powstanie w Macedonii skierowane przeciw dominacji tureckiej w południowo-wschodniej części Europy.
- 24 lipca – w Detroit Ford Motor Company sprzedała swój pierwszy samochód, Ford Model A, zaprojektowany i wykonany przez mechanika z Michigan, Henry'ego Forda.
- 29 lipca – wszedł do służby krążownik Aurora.
- 30 lipca-23 sierpnia – na II zjeździe Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji przeprowadzonym w Brukseli i Londynie, doszło do podziału na frakcję bolszewików i frakcję mienszewików.
- 2 sierpnia – w Macedonii wybuchło powstanie ilindeńskie przeciw Turcji.
- 4 sierpnia – papieżem został obrany kardynał Giuseppe Melchiorre Sarto, który przyjął imię Pius X.
- 10 sierpnia – pożar w metrze paryskim, 84 osoby zabite.
- 14-18 sierpnia – I Mistrzostwa Świata w gimnastyce (Antwerpia).
- 23 sierpnia – VI Kongres Syjonistyczny w szwajcarskiej Bazylei ogłosił po raz pierwszy, że jego celem podstawowym jest chęć założenia państwa żydowskiego na terenie Palestyny.
- 25 sierpnia – w Australii został wydany akt prawny ustanawiający Sąd Najwyższy.
- 28 sierpnia – założono Harley-Davidson Motor Company.
- 28 sierpnia-7 września – w Petersburgu w gazecie Sztandar (ros. Знамя), po raz pierwszy został opublikowany w formie ciągu artykułów, dokument opisujący rzekome plany osiągnięcia przez Żydów globalnej dominacji. Protokoły Mędrców Syjonu, jak zgodnie twierdzą historycy, zostały sfabrykowane przez rosyjską tajną policję Ochranę, w celu przeniesienia odpowiedzialności za ówczesne problemy polityczne i społeczne Rosji na społeczność żydowską.
- 8 września – armia turecka zmasakrowała ludność pochodzenia macedońskiego w Bitola.
- 24 września – Alfred Deakin został premierem Australii.
- 6 października – po raz pierwszy zebrał się Sąd Najwyższy Australii.
- 2 listopada – ukazał się pierwszy numer brytyjskiego dziennika The Daily Mirror.
- 3 listopada
- z inspiracji Stanów Zjednoczonych, Panama ogłasza niezależność od Kolumbii.
- założono argentyński klub piłkarski Newell's Old Boys Rosario.
- 6 listopada – Stany Zjednoczone uznają niezależność Panamy.
- 11 listopada – Brazylia i Boliwia zawarły Traktat z Petrópolis, kończący spór o prowincję Acre.
- 18 listopada – zostaje podpisane porozumienie (Hay-Bunau-Varilla Treaty) pomiędzy USA i Panamą, dające Stanom Zjednoczonym wyłączne prawa do terenów na których znajduje się Kanał Panamski.
- 23 listopada – tenor operowy Enrico Caruso debiutuje w Metropolitan Opera w Nowym Jorku w operze Rigoletto.
- 1 grudnia – premiera pierwszego westernu Napad na ekspres.
- 10 grudnia – Pierre Curie (1/4) i Maria Skłodowska-Curie (1/4) wspólnie otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Uhonorowano także Henri Becquerela (1/2). Maria Skłodowska-Curie, drugi raz otrzymała nagrodę Nobla, samodzielnie z dziedziny chemii w roku 1911.
- 14 grudnia – Wilbur Wright na samolocie Flyer I pokonał w 4 sekundy dystans 34 metrów. Oficjalnie za pierwszy w historii lot samolotem uznaje się próbę Orvilla Wrighta z 17 grudnia.
- 17 grudnia
- Orville Wright wzbił się w powietrze na pierwszym samolocie (pierwszy lot samolotem w pełni udokumentowany).
- Bracia Lumière, francuscy chemicy, opatentowali proces otrzymywania fotografii barwnych na płytach szklanych w postaci diapozytywów (autochrom lub autochrome).
- 21 grudnia – we Francji po raz pierwszy wręczono literacką Nagrodę Goncourtów.
- 30 grudnia – pożar w teatrze (Iroquois Theater) w Chicago powoduje śmierć 600 osób.
[edytuj] Urodzili się
- 7 stycznia – Adam Bargielski polski duchowny, męczennik i błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego (zm. 1942))
- 10 stycznia – Barbara Hepworth, rzeźbiarka brytyjska (zm. 1975)
- 12 stycznia – Igor Kurczatow, rosyjski fizyk (zm. 1960)
- 13 stycznia – Irena Jurgielewiczowa, polska pisarka (zm. 2003)
- 27 stycznia – John Carew Eccles, australijski neurofizjolog, laureat Nagrody Nobla (zm. 1997)
- 28 stycznia – Aleksander Kamiński, polski pisarz (zm. 1978)
- 30 stycznia – Jens August Schade, duński poeta i prozaik (zm. 1978)
- 2 lutego – Bartel Leendert van der Waerden, matematyk holenderski (zm. 1996)
- 6 lutego – Tunku Abdul Rahman, malajski polityk i premier (zm. 1990)
- 10 lutego – Matthias Sindelar, austriacki piłkarz (zm. 1939)
- 13 lutego – Georges Simenon, belgijski pisarz (zm. 1989)
- 21 lutego
- Anais Nin, francuska pisarka (zm. 1977)
- Raymond Queneau, francuski poeta, pisarz i eseista (zm. 1976)
- 22 lutego – Frank Ramsey, angielski matematyk (zm. 1930)
- 26 lutego – Giulio Natta, włoski chemik, noblista (zm. 1979)
- 28 lutego – Vincente Minnelli, amerykański reżyser (zm 1986)
- 5 marca – Luis Carrero Blanco, hiszpański wojskowy i polityk (zm. 1973)
- 6 marca – Nagako, żona cesarza Hirohito (zm. 2000)
- 10 marca – Bix Beiderbecke, amerykański muzyk jazzowy (zm. 1931)
- 14 marca – Mustafa Barzani, kurdyjski polityk (zm. 1979)
- 24 marca
- Adolf Butenandt, niemiecki biochemik, laureat Nagrody Nobla (zm. 1995)
- Igor Newerly, polski prozaik (zm. 1987)
- 12 kwietnia – Jan Tinbergen, ekonomista i ekonometryk holenderski (zm. 1994)
- 17 kwietnia – Morgan Taylor, amerykański lekkoatleta (zm. 1975)
- 24 kwietnia – Jose Antonio Primo de Rivera, hiszpański polityk (zm. 1936)
- 25 kwietnia – Andriej Kołmogorow, rosyjski matematyk (zm. 1987)
- 28 kwietnia – Jerzy Borysowicz, polski lekarz neurolog (zm. 1980)
- 2 maja – Benjamin Spock, amerykański pediatra (zm. 1998)
- 3 maja – Bing Crosby], jeden z najpopularniejszych piosenkarzy i aktorów amerykańskich (zm. 1977)
- 4 maja – Luther Adler, amerykański aktor (zm. 1984)
- 5 maja – Wacław Korabiewicz, polski pisarz, podróżnik, autor prac etnograficznych (zm. 1994)
- 8 maja – Fernandel, francuski aktor i śpiewak (zm. 1971)
- 29 maja – Bob Hope, amerykański aktor (zm. 2003)
- 6 czerwca – Aram Chaczaturian, ormiański kompozytor (zm. 1978)
- 8 czerwca
- Kalikst Caravario – włoski salezjanin, misjonarz, męczennik, święty katolicki (zm. 1930)
- Marguerite Yourcenar, pisarka francuska (zm. 1987)
- 18 czerwca – Raymond Radiguet, francuski pisarz, dramaturg i dziennikarz (zm. 1923)
- 19 czerwca – Lou Gehrig, amerykański baseballista (zm. 1941)
- 22 czerwca – John Dillinger, amerykański bandyta (zm. 1934)
- 25 czerwca – George Orwell, brytyjski pisarz, publicysta (zm. 1950)
- 1 lipca – Amy Johnson, angielska pilotka (zm. 1941)
- 2 lipca
- Alec Douglas-Home, brytyjski arystokrata, dyplomata i polityk (zm. 1995)
- Olaf V, król Norwegii (zm. 1991)
- 4 lipca – Corrado Bafile, włoski duchowny katolicki, kardynał (zm. 2005)
- 6 lipca – Hugo Theorell, szwedzki naukowiec, laureat Nagrody Nobla (zm. 1982)
- 10 lipca – John Wyndham, brytyjski pisarz (zm. 1969)
- 11 lipca – Władysław Żeleński, polski prawnik, historyk i publicysta, zamieszkały we Francji (zm. 2006)
- 13 lipca – Kenneth Clark, angielski pisarz (zm. 1983)
- 3 sierpnia – Habib Burgiba, pierwszy prezydent Tunezji (zm. 2000)
- 7 sierpnia – Louis Leakey, brytyjski archeolog i paleontolog (zm. 1972)
- 11 września – Theodor Adorno, niemiecki filozof, socjolog i kompozytor (zm. 1969)
- 13 września – Claudette Colbert, amerykańsko-francuska aktorka (zm. 1996)
- 15 września – Roy Acuff, amerykański muzyk country (zm. 1992)
- 17 września – Karel Miljon, holenderski bokser (zm. 1984)
- 21 września – Preston Tucker, amerykański przedsiębiorca i konstruktor samochodów (zm. 1956)
- 25 września – Mark Rothko, malarz amerykański (zm. 1970)
- 4 października – John Vincent Atanasoff, amerykański inżynier-informatyk bułgarskiego pochodzenia, twórca elektronicznego komputera ABC (zm. 1995)
- 6 października – Ernest Thomas Sinton Walton, irlandzki fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1995)
- 11 października – Kazimierz Kordylewski, polski astronom (zm. 1981)
- 22 października
- George Wells Beadle, amerykański genetyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1989)
- Złatio Bojadżijew, bułgarski malarz (zm. 1976)
- 28 października – Evelyn Waugh, angielski pisarz (zm. 1966)
- 29 października – Mieczysław Jastrun, polski poeta i eseista (zm. 1983)
- 1 listopada – Max Adrian, angielski aktor (zm. 1973)
- 7 listopada – Konrad Lorenz, austriacki etolog, laureat Nagrody Nobla (zm. 1989)
- 26 listopada – Alice Herz-Sommer, czeska pianistka
- 27 listopada – Lars Onsager, amerykański chemik, fizyk i matematyk pochodzenia norweskiego (zm. 1976)
- 5 grudnia
- Johannes Heesters, holenderski piosenkarz i aktor (zm. 2011)
- Cecil Frank Powell, angielski fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1969)
- 12 grudnia – Yasujirō Ozu, reżyser japoński (zm. 1963)
- 17 grudnia – Erskine Caldwell, pisarz amerykański (zm. 1987)
- 19 grudnia – George Snell, amerykański genetyk , laureat Nagrody Nobla (zm. 1996)
- 22 grudnia – Haldan Keffer Hartline, amerykański fizjolog, laureat Nagrody Nobla (zm. 1983)
- 28 grudnia
- Earl Hines, amerykański pianista jazzowy (zm. 1983)
- John von Neumann, amerykański matematyk węgierskiego pochodzenia (zm. 1957)
[edytuj] Zmarli
- 17 stycznia – Ignaz Wechselmann, węgierski architekt i filantrop (ur. 1828)
- 1 lutego – George Gabriel Stokes, irlandzki matematyk i fizyk. (ur. 1819)
- 18 lutego – Gertruda Comensoli, włoska zakonnica, założycielka Adoratorek Najświętszego Sakramentu, święta katolicka (ur. 1847)
- 3 maja – Edward Józef Rosaz, włoski biskup, błogosławiony katolicki (ur. 1830)
- 19 maja – Arthur Shrewsbury, angielski krykiecista (ur. 1856)
- 11 czerwca – Aleksander Obrenowić, król Serbii (ur. 1876)
- 17 lipca – James Abbott McNeill Whistler, malarz, grafik, prekursor secesji (ur. 1834)
- 20 lipca – w Watykanie) – papież, Leon XIII.(ur. 1810)
- 22 sierpnia – Menotti Garibaldi, włoski generał (ur. 1840)
- 7 października – Rudolf Lipschitz, niemiecki matematyk. (ur, 1832)
- 10 października – Waleria Marrené, polska pisarka (ur. 1832)
- 16 listopada – Camillo Sitte, austriacki urbanista, architekt i malarz (ur. 1843)
- 8 grudnia – Herbert Spencer, brytyjski filozof (ur. 1820)
- 16 grudnia – – Klemens Marchisio, włoski ksiądz, błogosławiony katolicki (ur. 1833)
- 28 grudnia – Nikołaj Fiodorow, rosyjski filozof (ur. 1829)
[edytuj] Nagrody Nobla
- z fizyki – Antoine Henri Becquerel, Piotr Curie, Maria Skłodowska-Curie
- z chemii – Svante Arrhenius
- z medycyny – Niels Finsen
- z literatury – Bjornstjerne Bjornson
- nagroda pokojowa – William Cremer
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Święta ruchome
- Tłusty czwartek: 19 lutego
- Ostatki: 24 lutego
- Popielec: 25 lutego
- Niedziela Palmowa: 5 kwietnia
- Wielki Czwartek: 9 kwietnia
- Wielki Piątek: 10 kwietnia
- Wielka Sobota: 11 kwietnia
- Wielkanoc: 12 kwietnia
- Poniedziałek wielkanocny: 13 kwietnia
- Wniebowstąpienie: 21 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 31 maja
- Boże Ciało: 11 czerwca