1920

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1890-e | 1900-e | 1910-e | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | >
<< | < | 1916. | 1917. | 1918. | 1919. | 1920. | 1921. | 1922. | 1923. | 1924. | > | >>

Događaji

Januar/Siječanj

• 7.1. - Predaja belog admirala Kolčaka, sledi Veliki sibirski ledeni marš.
• 10.1. - Ustanovljen poluautonomni Slobodni Grad Dancig (Gdanjsk) pod zaštitom Društva naroda (traje do 1939).
• 11.1. - Obavljeno markiranje jugoslovenskih kruna (započeto u novembru).
• 13.1. - Vlada KSHS odlučila da valutno pitanje bude rešeno razmenom četiri krune za jedan dinar (u Hrvatskoj traženo 1:1).
• 17.1. - Stupanjem na snagu Osamnaestog amandmana počinje Prohibicija u SAD (neke države još ranije zabranile alkohol).
• januar - Rezolucija Balkanske komunističke federacije - za proletersku revoluciju i Balkansku Federativnu Sovjetsku republiku.

Februar/Veljača

• 1.2. - Privilegovana Narodna banka Kraljevine Srbije transformisana u Narodnu banku Kraljevstva SHS, krunsko-dinarske novčanice postaju jedino platežno sredstvo (zamena počinje narednih dana, 4 krune za dinar).
• 11.2. - Operom "Madam Baterflaj" otvorena Opera Narodnog pozorišta u Beogradu.
• 14.2. - Ostavka vlade Ljube Davidovića.
• 19.2. - Novu vladu SHS formira Stojan Protić (radikal).

Mart/Ožujak

• 1.3. - Mađarska skupština obnavlja monarhiju, ali bez kralja - za regenta postavljen Mikloš Horti.
• 5.3. - Proglas KI o balkanskoj ili balkansko-podunavskoj sovjetskoj republici.
• 12.3. - Osnovan Fudbalski savez Beograda.
• 17.3. - Slomljen Kapov puč u Nemačkoj.
• 21.3. - Lokalni izbori u Hrvatskoj. U Zagrebu: 20 mesta za komuniste, 15 za Hrvatsku zajednicu, frankovci 3, Hrvatska pučka seljačka stranka samo 1.

April/Travanj

• 2.4. - Nemačka vojska krenula protiv "Crvene armije" u Ruru (formirana kao odgovor na Kapov puč).
• 4.4. - Studentski miting na beogradskom Kalemegdanu, okršaj sa žandarmerijom kada su krenuli na Terazije.
• 4-7.4. - Neredi oko jerusalimskog starog grada između Jevreja i Arapa.
• 5.4. - Prvi dan opšte demobilizacije vojske u KSHS.
• 13.4. - Ljubljanska i mariborska organizacija Jugoslovenske socijaldemokratske stranke za pristupanje SRPJ(k).
• 16 - 29.4. - Veliki štrajk železničara u celoj Kraljevini SHS.
• 20.4. - U Beogradu osnovano Sportsko društvo "Radnički".
• 20.4. - 12.9. - Olimpijada 1920 u Antverpenu - KSHS se takmiči u fudbalu, izgubila obe utakmice.
• 24.4. - Žandarmi pucali na demonstrante na ljubljanskoj Zaloškoj cesti.
• 28.4. - Dan nakon ulaska Crvene armije u Baku, glavni grad nezavisne Azerbejdžanske Demokratske Republike, proglašena Azerbejdžanska Sovjetska Socijalistička Republika.

Maj/Svibanj

• 6.5. - Poljsko-sovjetski rat: poljsko-ukrajinske snage ušle u Kijev.
• 6.5. - Uredbom o Glavnom đeneralštabu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca obrazovano Obaveštajno odeljenje Glavnog đeneralštaba (danas Dan Vojnoobaveštajne agencije Vojske Srbije).
• 15.5. - Regentov dekret o opštem pravu glasa, uključujući i žene, izaziva velike rasprave.
• 16.5. - Na čelu vlade SHS Milenko Vesnić, nakon Stojana Protića.

+ Kanonizacija Jovanke Orleanke.

• 21.5. - Meksička revolucija: predsednik Venustiano Carranza ubijen od vojske.

Jun/Juni/Lipanj

• 4.6. - Trijanonski sporazum - Ugarskoj (Mađarskoj) oduzete prostrane teritorije u korist Čehoslovačke, Kraljevine SHS, Rumunije i Republike Austrije. Kraljevina SHS mora napustiti veći deo Baranje i Baju (naredne godine).
• 7.6. - Odbrambeni savez između Kraljevine SHS i Rumunije.
• 12.6. - Crvena armija se vraća u Kijev i kreće u ofenzivu prema Poljskoj.
• 20 - 25.6. - Vukovarski kongres, drugi kongres Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista) osnovane 1919, partija promenila ime u Komunistička partija Jugoslavije, doneseni Program i Statut partije, razlaz revolucionarne i reformističke struje (npr. Dragiša Lapčević), tzv. "centrumaša" koji ostaju još nekoliko meseci u partiji.

Jul/Juli/Srpanj

• 8.7. - Grad Šabac dobio francusko odlikovanje "Ratni krst" za heroizam i stradanje u Prvom svetskom ratu.
• 11.7. - U Splitu krvavi sukob između žandarmerije Kraljevine SHS i posade italijanskog ratnog broda "Pulja".
• 11.7. - Okršaj na albanskoj granici (položaj Dva Brata kod Piškopeje).
• 12.7. - Boljševička Rusija priznaje Litvaniju.
• 24.7. - Francuske trupe zauzele Damask, zbačen Fejsal I od Iraka.
• 28.7. - Pančo Vilja potpisuje predaju.
• 30.7. - Tokom Drugog kongresa Kominterne predstavljen Lenjinov 21 uslov za prijem nacionalnih organizacija - "demokratski centralizam", udaljavanje reformista iz partija itd.

Avgust/August/Kolovoz

• 2.8. - Irski rat za nezavisnost: britanski parlament ukida suđenja s porotom, ne bi li vratio red u Irskoj.
• 10.8. - Sultanovi predstavnici potpisali mirovni ugovor iz Sevra - podela Turske, ali Ataturk će svojom borbom iznuditi novi ugovor 1923.
• 14.8. - Odbrambeni savez Čehoslovačke i Kraljevine SHS (u slučaju mađarskog napada) - osnova Male Antante.
• 22.8. - Lokalni izbori u (predratnoj) Srbiji - Komunisti pobedili u Beogradu, Nišu, Kragujevcu itd.
• 25.8. - Crvena armija teško poražena kod Varšave.
• 26.8. - Ministar unutr. poslova Drašković sprečio komuniste da preuzmu opštinsku upravu u Beogradu, pod izgovorom nepravilno položene zakletve (a protivno postojećim zakonima).

+ Usvojen Devetnaesti amandman na ustav SAD daje ženama pravo glasa.

• 28.8. - Prvi nastup u inostranstvu fudbalske reprezentacije Kraljevine SHS, na Olimpijskim igrama u Antverpenu (izgubili od Čehoslovačke 7:0).
• avgust - Sukobi na albanskoj granici.

Septembar/Rujan

• septembar, prva dekada - Izbila pobuna u Hrvatskoj (Veliki Grđevac, Grubišno Polje, Bjelovar, Garešnica, Zagorje...), povodom žigosanja stoke i konja radi uzimanja u vojnu komoru.
• 2.9. - Privremeno narodno predstavništvo donelo Zakon o izboru narodnih poslanika za Ustavotvornu skupštinu (pravo glasa imaju svi muškarci stariji od 21 godine).
• 4.9. - Seljaci zauzeli Čazmu.
• 8.9. - D'Anuncio proglasio Italijansku upravu Kvarnera.
• 12.9. - Srpska crkva uzdignuta u patrijaršiju na svečanosti u Karlovcima.
• 16.9. - Bomba u njujorškom Vol stritu ubila 38 ljudi (nagađa se da su krivi italijanski anarhisti - Galeanisti).
• 17.9. - U SAD osnovan NFL.
• 24.9. - Uredba o naseljavanju južnih krajeva (Kosmet i Makedonija, v. Kolonizacija Kosova).
• 25.9. - Manifest opozicije KPJ ("centrumaša") - protiv "homogenosti" partije (tj. isključivanja neistomišljenika sa svih pozicija), kao i potčinjenosti Kominterni, s čijom se taktikom ne slažu.
• septembar - Vlada KSHS predvidela četvorogodišnji zakup za zemlju u okviru velikih poseda.

Oktobar/Listopad

• 4.10. - Željeznička pruga Bosanski Novi - Bosanska Krupa.
• 10.10. - Koruški plebiscit: u slovenskoj zoni A 59,1% glasova za ostanak u Austriji.
• 12.10. - Primirje u Poljsko-sovjetskom ratu, nakon poljskih uspeha.

Novembar/Studeni

• 2.11. - Warren G. Harding izabran za predsednika SAD (prvi put su mogle glasati i žene).
• 12.11. - U beogradskoj Sabornoj crkvi izabran Patrijarh srpski Dimitrije, prvi poglavar ujedinjene SPC.
• 12. studenog - Rapalski ugovor - razgraničenje između Italije i Kraljevine SHS, nepovoljno za ovu drugu; Rijeka je Slobodna Država.
• 15.11. - Prvo zasedanje Društva naroda u Ženevi.
• 21.11. - Krvava nedelja u Dablinu: nakon što je IRA ubila 12 britanskih agenata, britanska vojska ušla na stadion Croke Park tokom utakmice i ubila 14 irskih civila.
• 22.11. - Plebiscit u Grčkoj dozvoljava povratak kralja Konstantina I.
• 28.11. - Izbori za Konstituantu: demokrate 92 mesta, radikali 91, komunisti 58, radićevci 50 itd.
• 30.11. - Regentovim ukazom raspušteni Srpska narodna skupština i Sabori u Hrvatskoj, Dalmaciji, Sloveniji i BiH.

Decembar/Prosinac

• 2.12. - Demokratska Republika Jermenija se predaje Sovjetima, kako bi izbegla potpunu tursku okupaciju.
• 5.12. - Počela nastava na Šumarskom odseku Poljoprivrednog fakulteta u Beogradu (danas Dan Šumarskog fakulteta).
• 8.12. - Zbor Hrvatske pučke seljačke stranke u Zagrebu - Radić proklamovao "neutralnu hrvatsku seljačku republiku" u "međunarodno priznatim granicama južnih Slavena". Promenjeno ime stranke u Hrvatska republikanska seljačka stranka (HRSS).
• 9.12. - Osnovan Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu.

+ Rezolucija vođstva SLS traži od svojih predstavnika na Konstituanti da istraju na programu autonomije.

• 10.12. - "Centrumaši" isključeni iz KPJ.
• 11.12. - Ratno stanje u Irskoj.
• 12.12. - Prvo zasedanje Konstituante - od Hrvata nema HRSS i pravaša.
• 16.12. - Zemljotres i klizište u Haiyuan-u, Kina - broj mrtvih se kreće oko 200.000.
• 17.12. - Početak štrajka u slovenačkim ugljenokopima.
• 21 - 28.12. - Husinska buna; vojska i žandarmerija guše štrajkove s komunističkim vođstvom u bosanskim rudnicima, mrtvi na obe strane.
• 22.12. - Izborom predsedništva (Ivan Ribar), konstituisana Ustavotvorna skupština SHS.
• 23.12. - Sastanak radikalskih poslanika Konstituante - pobeđuje Pašićeva opcija saveza sa demokratama i centralizovane države (Stojan Protić bio za decentralizovanu upravu).
• 29.12. - Nakon što su "Radničke novine" pozvale na generalni štrajk i miting, vlada donela tzv. Obznanu, kojom su zabranjene komunističke organizacije i propaganda.
• 30.12. - Nikola Pašić formirao vladu (demokrate i radikali).

Rođenja

• 2.1. - Isaac Asimov, američki pisac fantastike i biokemičar († 1992.)
• 20.1. - Federico Fellini, talijanski režiser († 1993.)
• 10.2. - Milivoje Mića Tomić, srpski glumac († 2000)
• 18.2. - Darko Kraljić, kompozitor († 1998)
• 9.3. - Franjo Mihalić, atletičar, olimpijac, trener
• 22.3. - Josip Manolić, hrvatski političar
• 2.4. - Jack Webb, američki glumac i TV-producent († 1982.)
• 29.4. - Aleksandar Atanacković, fudbalski reprezentativac († 2005)
• 8.5. - Vera Božičković Popović, srpska slikarka († 2002)
• 13.5. - Miroslav Bulešić, hrvatski svećenik i mučenik († 1947.)
• 18.5. - Papa Ivan Pavao II. († 2005.)
• 5.6. - Zoran Konstantinović, slavista, komparatista († 2007)
• 28.6. - Dragoslav Marković ("Draža") - srpski političar i državnik († 2005)
• 29.6. - Ray Harryhausen, američki filmski umjetnik i Oskarovac (--)
• 14.7. - Radenko Mišević, srpski slikar i profesor († 1995)
• 7.8. - Sergije Lukač, novinar, profesor, urednik NIN-a († 2004)
• 11.9. - Milutin Garašanin, arheolog, akademik († 2002)
• 8.10. - Zvane Črnja, hrvatski književnik († 1991.)
• 16.10. - Miodrag Popović, književnik i istoričar književnosti († 2005)
• 21.10. - Danica Obrenić, pevačica († 2004)
• 22.10. - Timothy Leary, američki pisac i psiholog († 1996.)
• 1.11. - Borivoje Simić, kompozitor, dirigent hora RTB († 2001)
• 26.11. - Jovan Soldatović, akademski vajar († 2005)

Smrti

• 20. siječnja - Celestin Medović, hrvatski slikar (* 1857.)
• 24. siječnja - Amedeo Modigliani, talijanski slikar i kipar židovskog podrijekla (* 1884.)
• 10. februar - Kosta Miličević, srpski slikar (* 1877)
• 20. veljače - Jacinta Marto, portugalska katolička blaženica (* 1910.)
• 30. mart - Mihailo Polit-Desančić, srpski političar, novinar, književnik (* 1833)
• 8. jul - Aleksa Dundić, heroj ruskog građanskog rata (*1897)
• 31. kolovoza - Wilhelm Wundt, njemački filozof i psiholog (* 1832.)
• 30. septembar - Mitrofan Ban, mitropolit Crne Gore i Brda (* 1841)
• 2. listopada - Max Bruch, njemački skladatelj (* 1838.)

Nobelova nagrada za 1920. godinu

• Fizika: Charles Edouard Guillaume
• Kemija: Walther Hermann Nernst
• Fiziologija i medicina: August Krogh
• Književnost: Knut Hamsun
• Mir: Léon Victor Bourgeois

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1920