1929

Godine: 1925 1926 1927 1928 - 1929 - 1930 1931 1932 1933

Desetljeća: 1890te 1900te 1910te - 1920te - 1930te 1940te 1950te

Stoljeća: 19. stoljeće - 20. stoljeće - 21. stoljeće

Događaji

Januar/Siječanj

• zima - Ekstremno hladna zima u našim krajevima i Evropi, sneg padao i u aprilu.
• 1.1. - Stupa na snagu novo uređenje finansijske službe Kraljevine SHS (prema zakonu od 8.10.'28.), određeno 14 direkcija sa odgovarajućim oblastima.
• 3-5.1. - Kralj Aleksandar se (formalno) konsultuje sa liderima stranaka.
• 6.1. - Šestojanuarska diktatura. Proglas "Mome dragom narodu...": zbog "nemogućnosti" parlamentarnog sporazuma, u ime narodnog jedinstva i državne celine, Kralj Aleksandar I Karađorđević ukida Ustav Kraljevine SHS, raspušta Skupštinu i zavodi lični režim. Postavljena vlada generala Petra Živkovića. Proglašen niz zakona - zabranjene stranke sa "verskim ili plemenskim" obeležjem, cenzura štampe, komesari umesto oblasnih skupština i odbora itd.

+ Majka Tereza stiže u Kalkutu.

• 19/20.1. - Ante Pavelić pobegao u Austriju.
• 24.1. - Rezolucija Biroa CK SKOJ-a - "ostaje jedino" put nelegalnog oružanog ustanka radnika i seljaka protiv diktature.
• kraj januara - Zabranjene političke stranke u KSHS.

Februar/Veljača

• 9.2. - Litvinovljev protokol - SSSR, Poljska, Rumunija, Letonija i Estonija potpisali u Moskvi pakt o nenapadanju (u skladu sa Brijan-Kelogovim paktom).
• 11.2. - Lateranski ugovori daju nezavisnost Vatikanu od Italije.
• 11.2. - Kralj Aleksandar na naslovnoj strani magazina Time, sa legendom "Alexander the Absolute...".
• 12.2. - Lav Trocki proteran iz SSSR - odlazi u Tursku.
• 14.2. - Masakr na Valentinovo u Čikagu - ubijeno sedam gangstera, Kaponeovih rivala.
• februar - Rukovodstvo KPJ poziva radnike i seljake na borbu za rušenje režima.

Mart/Ožujak

• 4.3. - Herbert Hoover naslijedio je Calvina Coolidge-a na mjestu američkog predsjednika i postao 31. predsjednik SAD-a.
• 17.3. - U Ženevi potpisan grčko-jugoslovenski sporazum o Solunskoj zoni.
• 18.3. - Radio Beograd emituje probnu emisiju - izveštaji o vodostanju, zbog naglog otapanja snega i poplava.
• 22.3. - U Zagrebu ubijen Toni Schlegel, direktor Jugoštampe (naklonjen kralju).
• 24.3. - Počeo sa emitovanjem Radio Beograd AD.
• 31.3. - Pakt prijateljstva, mirenja i sudskog raspravljanja između Kraljevine SHS i Grčke.

+ Novi Zakon o vrhovnoj državnoj upravi u KSHS: ukinuta četiri ministarstva (vera, agrarne reforme, narodnog zdravlja, pošta i telegrafa).

April/Travanj

• 1.4. - Džozefina Beker, "Crna zvezda", stigla u Beograd.
• 1.4. - Radio Beograd emitovao prvi kamerno-muzički koncert posvećen Mocartu (početak muzikologije na R.B.).
• 7.4. - Prvi direktan prenos fudbalske utakmice u Jugoslaviji ("BSK" - "Jugoslavija" 7:1 po blatu i snegu).
• 9.4. - Džozefina Beker u Zagrebu (na sutrašnjoj predstavi izgredi nekih klerikalnih studenata).
• 19.4. - Ante Pavelić i Gustav Perčec stigli u Sofiju, pozdravljeni od pristalica VMRO, sutradan deklaracija o saradnji u borbi protiv Jugoslavije.
• 19.4. - Prvi radio-prenos iz Opere Narodnog pozorišta u Beogradu ("Knez Igor", A. Borodina).
• 24.4. - Dignuta optužnica protiv Pavelića i Perčeca.
• 25.4. - Đuro Đaković i Nikola Hećimović ubijeni na jugoslovensko-austrijskoj granici.
• april - Uhapšen Dragoljub Jovanović, levi Zemljoradnik.
• april - Osnovana Privilegovana agrarna banka (ili odlučeno?, vidi 15.8.).

Maj/Svibanj

• 15.5. - Prvi put dodeljen "Oskar" - Wings, prvi i poslednji nemi film dobitnik.
• 25.5. - Premijera Nušićeve "Gospođe ministarke" u beogradskom Narodnom pozorištu (naslovna uloga Žanka Stokić).
• 31.5. - Bez apsolutne većine na izborima u Velikoj Britaniji (tzv "Flapper" izbori, jer su prvi put mogle glasati žene mlađe od 30).
•  ? maj - Uhapšen Svetozar Pribićević, interniran u Brus.

Jun/Juni/Lipanj

• 3.6. - Ugovorom iz Lime rešen spor Perua i Čilea: Čile zadržava oblast Arika a Taknu vraća Peruu (v. Pacifički rat).
• 7.6. - Presuda za atentat u Narodnoj skupštini 1928: Puniša Račić osuđen na zbirnih 60 godina robije, tj. zakonski maksimum od 20 godina (sud nije našao predumišljaj); Dragutin Jovanović-Lune i Toma Popović oslobođeni krivice.
• 19.6. - Zakon o uređenju unutrašnje državne uprave i Uredba o radnom vremenu u trgovačkim i zanatskim radnjama.
• 21.6. - Američkim posredovanjem okončan Kristeroski rat u Meksiku.
• 27.6. - U Njujorku prva demonstracija televizije u boji.
• 28.6. - Na Bledu rođen Andrej Karađorđević, treći kraljević (kršten 15.8.).

Jul/Juli/Srpanj

• 17.7. - Ante Pavelić i Gustav Perčec u odsustvu osuđeni na smrt zbog izdaje.
• 20.7. - U selu Stari Lec (opština Plandište) otkriveno telo beogradske milionerke Irme Molnar
• 23.7. - U Konaku kneginje Ljubice otvoren Muzej savremene umetnosti, inicijativom kneza Pavla.
• 25.7. - Papa Pio XI. u velikoj procesiji izlazi na trg Svetog Petra - jedan papa prvi put napušta Vatikan posle skoro 60 godina.
• 27.7. - Ženevska konvencija se bavi tretmanom zarobljenika.

Avgust/August/Kolovoz

• 15.8. - U Beogradu prvim zborom akcionara osnovana Privilegovana Agrarna Banka.
• 16.8. - Počinju Palestinski nemiri oko kontrole nad Zidom plača - gine 133 Jevreja i 116 Arapa.
• 23-24.8. - Masakr u Hebronu - ubijeno 65-68 Jevreja u tom palestinskom gradu, ostali proterani (vratiće se tek 1967).
• 20.8. - BBC emituje prvu put emituje TV sliku (Berdov sistem sa 30 linija).
• 31.8. - Na Haškoj konferenciji finalizovan Jangov plan - smanjene nemačke ratne reparacije (112 milijardi maraka u periodu od 59 godina).
• kolovoz - Funkcioneri HSS Juraj Krnjević (gen. sekretar) i August Košutić (potpredsednik) otišli u emigraciju.

Septembar/Rujan

• 3.9. - Dow Jones Industrial Average dostiže 381.17 - vrhunac koji će biti prevaziđen tek novembra 1954.
• 5.9. - Francuski ino-ministar Aristide Briand pred Društvom naroda predlaže Evropsku federaciju.
• 17.9. - Antanas Smetona zavodi diktaturu u Litvi (pučem zbačen prethodni predsednik).
• septembar - Kreće ubrzana Kolektivizacija u SSSR-u.

Oktobar/Listopad

Banovine Jugoslavije

• 3.10. - Kralj Aleksandar promenio ime Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u Kraljevina Jugoslavija; zemlja podeljena u 9 banovina plus Uprava Grada Beograda, umesto 33 oblasti (granice banovina donekle menjane 1931).
• 16.10. - U italijanskoj Puli Vladimir Gortan osuđen na smrt (izvršeno sutradan), ostala četvorica optuženih na po 30 godina robije.
• 16.10. - Dirižabl "Graf Cepelin" preleteo preko Beograda i današnje Srbije, tokom putovanja oko sveta.
• 24.10. - "Crni četvrtak" - slom Njujorške berze (do 29.10.) i početak svetske ekonomske krize.
• oktobar - Kralj Aleksandar razmišlja o ukidanju ćirilice.

Novembar/Studeni

• 17.11. - Nikolaj Buharin, poslednja pretnja Staljinovoj vlasti, isključen iz Politbiroa.

Decembar/Prosinac

• 10.12. - Uhapšen Josip Predavec, potpredsednik HSS, zbog navodne prevare, u vezi stečaja Seljačke zadružne banke.
• 17.12. - Kraljev rođendan zvanično proslavljen u celoj zemlji (konfiskovani izveštaji o podmetnutoj bombi na pruzi Beograd-Zagreb i napadu na projugoslovenskog sveštenika Ritiga).
• 22.12. - Uhapšen Vlatko Maček, predsednik HSS, pod optužbom da je finansirao neke članove navodne terorističke organizacije, koja je trebalo da deluje u vreme Kraljevog rođendana (16-17. decembar - bomba pod voz kojim su putovale deputacije u Beograd, bomba u katedrali i "moguće" u 'Esplanadi' tokom svečanog bala).
• 28.12. - "Crni petak" na Samoi - novozelandski kolonijalni policajci ubili 11 nenaoružanih demonstranata - začetak pokreta Mau za nezavisnost.
• 29.12. - Sveindijski kongres u Lahoreu zahteva nezavisnost Britanske Indije.

Tokom godine

• U svim opštinama, pa tako i u gradu Beogradu izabrane opštinske organe smenjuju od strane kralja postavljeni predsednici opština.
• Osnovan Državni sud za zaštitu države.
• Na inicijativu Kominterne, KPJ pozvala na oružani otpor diktaturi, što su vlasti iskoristile da nanesu teške gubitke partiji. (v. Sedam sekretara SKOJ-a).
• Do kraja godine CK KPJ prestao delovati kao jedinstveno rukovodstvo, članovi u emigraciji.

Rođenja

• 7.1. - Miroslav Pečujlić, profesor Pravnog fakulteta, rektor BU († 2006)
• 14.1. - Aleksandar Petrović, režiser († 1994)
• 15.1. - Martin Luter King, američki nosilac Nobelove nagrade († 1968)
• 29.1. - Sima Ćirković, srpski istoričar († 2009)
• 10.2. - Jerry Goldsmith, američki kompozitor filmske muzike
• 14.2. - Mihajlo Viktorović, glumac († 1998)
• 4.3. - Sava Mrmak, TV reditelj († 2002)
• 13.3. - Boris Buzančić, glumac, gradonačelnik Zagreba
• 18.3. - Christa Wolf, njemačka književnica
• 28.3. - Predrag Laković (Pepi), srpski glumac († 1997)
• 1.4. - Milan Kundera, češko-francuski pisac
• 10.4. - Dušan Radić, srpski kompozitor, akademik († 2010)
• 17.4. - Nikola Milošević, srpski filozof i akademik († 2007)
• 1.5. - Ralf Darendorf, nemačko-engleski političar, sociolog i filozof
• 17.5. - Branko Zebec, hrvatski nogometaš i trener
• 24.5. - Slobodan Ribnikar, jedan od osnivača Nuklearnog centra "Vinča", akademik († 2008)
• 31.5. - Ljuba Tadić, slavni srpski i jugoslavenski glumac († 2005)
• 2.6. - Marko Todorović, srpski glumac († 2000)
• 12.6. - Brigid Brophy, britanska spisateljica
• 12.6. - Anne Frank, žrtva holokausta (Dnevnik Anne Frank)
• 17.6. - Tigran Petrosjan, sovjetski šahist
• 5.7. - Jovan Rašković, psihijatar i političar († 1992)
• 29.7. - Jean Baudrillard, francuski filozof
• 14.8. - Nikša Stipčević, filolog
• 3.8. - Muhamed Filipović, bosanskohercegovački historičar, pisac i filozof
• 20.8. - Miodrag Radovanović - Mrgud, glumac
• 27.8. - Jasir Arafat, palestinski političar i predsednik PLO († 2004)
• 18.9. - Petar Džadžić, književnik i književni kritičar († 1996)
• 5.10. - Borivoje Stojanović, glumac († 2008)
• 15.10. - Milorad Pavić, srpski pisac († 2009.)
• 4.11. - Mirjana Mira Banjac, srpska glumica
• 20.11. - Aleksandar Popović, dramski pisac i reditelj († 1996)
• 29.11. - Renata Ulmanski, glumica
• 20.12. - Milan Panić, američki industrijalac srpskog porekla, prvi premijer SRJ
• 24.12. - Mary Higgins Clark, američka književnica

Smrti

• 27.2. - Freiher Hugo von Habermann, slikar (*1849)
• 20.3. - Ferdinand Foch, francuski vojskovođa (* 1851)
• 27.4. - Stepa Stepanović, srpski vojskovođa (* 1856)
• 19.5. - Dragomir Krančević, srpski violinista (* 1847)
• 28.6. - Edward Carpenter, engleski pisac, socijalista i gej aktivista (* 1844)
• 31.7. - Paja Marganović, revolucionar (* 1904)
• 8.8. - Dr Rudolf Archibald Reis, veliki prijatelj srpskog naroda (* 1875)
• 19.8. - Sergej Djagiljev, ruski baletski impresario (* 1872)
• 30.8. - Ivo Vojnović, srpsko-hrvatski pisac (* 1857)
• 5.11. - Veljko Milićević, srpski književnik (* 1886)
• 17.11. - Herman Hollerith, američki statističar i pronalazač (* 1860.)

Nobelove nagrade

• Fizika - Luijis Viktor de Brolji
• Hemija - Arthur Harden i Hans Karl August Simon von Euler-Schelpin
• Medicina - Christian Eichmann i Frederick Howland Hopkins
• Književnost - Thomas Mann
• Mir - Frank Billings Kellogg

Spoljne veze

• YUGOSLAVIA: General v. Girls, Time magazin, 25. mart 1929. (zabranjene kratke suknje, svilene čarape i šminka za devojke)
• YUGOSLAVIA: Beets for Baker, Time magazin, 22. april 1929. (protest protiv Džozefine Bejker u Zagrebu)
• YUGOSLAVIA: Breathless Conductors, Time magazin, 13. maj 1929. (zabranjeni rakija i beli luk tramvajskim kondukterima - "uspeh za diktaturu"!)

---

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1929