Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija

Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija Социјалистичка Федеративна Република Југославија(makedonski) Socialistična Federativna Republika Jugoslavija (sl) Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija Federacija ←   ← 1943 – 1992 ↓ Zastava Grb Motto "Bratstvo i jedinstvo" Himna "Hej, Slaveni" Glavni grad Beograd Jezik/ci srpskohrvatski (na cijeloj teritoriji), slovenski, makedonski, albanski, mađarski kao i jezici drugih narodnosti. Vlast Federalna socijalistička republika Predsjednik  - 1945 - 1953 Ivan Ribar  - 1953 - 1980 Josip Broz Tito  - 1991 Stjepan Mesić/Branko Kostić Premijer  - 1989 - 1991 Ante Marković Historijska era Hladni rat  - proglašene 29.11. 1943.  - članstvo u UN 24.10. 1945.  - Ustav 21.2. 1974.  - otcjepljenja 25.6. 1991. - 27.4. 1992. Area  - jul 1989. 255,804 km² (98,766 sq mi) Stanovništvo  - jul 1989. est. 23,724,919       Gustoća 92.7 /km²  (240.2 /sq mi) Valuta Jugoslavenski dinar Prethodi Slijedi Kraljevina Jugoslavija Slobodna Teritorija Trsta Slovenija Hrvatska Republika Makedonija Bosna i Hercegovina Savezna Republika Jugoslavija

Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (makedonski:Социјалистичка федеративна република Југославија; slovenski: Socialistična federativna republika Jugoslavija) bila je jugoslavenska država koja je postojala od kraja drugog svjetskog rata (1945) do raspada 1992. godine. Bila je socijalistička država koja se prostirala na teritoriji današnjih nezavisnih država Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske, Makedonije, Slovenije, Srbije.

Proglašena je godine 1943. na teritoriji Kraljevine Jugoslavije pod nazivom Demokrativna Federativna Jugoslavija, te je međunarodno priznata kao pravni nasljednik Kraljevine. Godine 1946. je dobila službeni naziv Federativna Narodna Republika Jugoslavija, a Ustavom 1963. dobila svoj posljednji naziv Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija.

S obzirom da je najveći dio postojanja bila pod vlašću Komunistička partija Jugoslavije, odnosno kao službenu ideologiju i društveno-ekonomski sistem koristila socijalističko samoupravljanje za SFRJ se koriste izrazi socijalistička ili komunistička Jugoslavija. Zbog dugogodišnje vlasti Josipa Broza Tita, također je uvriježen i naziv Titova Jugoslavija. Od raspada do danas se, pak, najčešće kao alternativni naziv koristi izraz bivša Jugoslavija, djelomično zato da bi je se razlikovalo od Savezne Republike Jugoslavije, formirane 1992. godine.

Geografija

SFRJ se graničila sa Italijom i Austrijom na severozapadu, Mađarskom i Rumunijom na severu, Bugarskom na istoku i Grčkom i Albanijom na jugu. Zapadni deo republike je izlazio na Jadransko more.

Socijalističke republike i autonomne pokrajine

SFRJ je bila podeljena na šest socijalističkih republika i na dve socijalističke autonomne pokrajine koje su bile deo SR Srbije. Glavni grad je bio Beograd. SFRJ su sačinjavale sledeće republike i pokrajine:

Republike SFRJ

1. Socijalistička republika Bosna i Hercegovina – glavni grad Sarajevo;
2. Socijalistička republika Hrvatska – glavni grad Zagreb;
3. Socijalistička republika Makedonija – glavni grad Skoplje (Skopje);
4. Socijalistička republika Crna Gora – glavni grad Titograd (Sadašnje ime je Podgorica);
5. Socijalistička republika Srbija – glavni grad Beograd, u kojoj su se nalazile:
   5a. Socijalistička autonomna pokrajina Kosovo – glavni grad Priština i
   5b. Socijalistička autonomna pokrajina Vojvodina – glavni grad Novi Sad;
6. Socijalistička republika Slovenija – glavni grad Ljubljana.

Istorija

Grbovi i zastave SFRJ. Vidjeti: Grbovi jugoslovenskih socijalističkih republika

Demokratska Federativna Jugoslavija je rekonstituisana na konferenciji AVNOJa u Jajcu, (od 29. novembra do 4. decembra 1943.), dok su se pregovori sa Kraljevskom Vladom u izgnanstvu nastavili. 29. novembra 1945. Federativna Narodna Republika Jugoslavija je konstituisana kao komunistička zemlja (takođe na zasedanju AVNOJa u Jajcu). Prvi predsednik posleratne Jugoslavije je bio Ivan Ribar, a predsednik Vlade je bio Josip Broz Tito. 1953. godine, Tito je postao predsednik, a 1974. godine je proglašen za doživotnog predsednika.

Jugoslavija nije kao ostale države istočne i centralne Evrope izabrala kurs zavisnosti od Sovjetskog Saveza, i nije bila član Varšavskog pakta niti NATOa, što ju je činilo specifičnom u odnosu na druge države. Upravo zbog tog balansa između istoka i zapada, uživala je visoki ugled u svetu.

Privreda

Uprkos zajedničkom početku, privreda socijalističke Jugoslavije je bila mnogo drugačija od privreda Sovjetskog Saveza i drugih istočnoevropskih socijalističkih država, posebno nakon jugoslovensko-sovjetskog razlaza. Preduzeća nisu bila državno, već društveno vlasništvo i njima su upravljali radnici putem samoupravljanja. Tokom Drugog svetskog rata infrastruktura Jugoslavije je bila uništena. Čak su i najrazvijeniji delovi države bili uveliko ruralni, a ono malo industrije u državi je bili uglavnom oštećeno ili uništeno.

Početkom pedesetih godina dvadesetog veka počinje eksplozivna modernizacija Jugoslavije čiju osnovu je činilo radničko samoupravljanja. Zbog Jugoslavenske neutralnosti i vodeće uloge u Pokretu nesvrstanih, jugoslovenska preduzeća su izvozila i na zapadna i na istočna tržišta. Jugoslovenske kompanije su vršile građevinske radove u brojnim velikim infrastrukturnim i industrijskim projektima u Afrika, Evropi i Aziji.

Činjenica da je Jugoslovenima bilo dopušteno da slobodno emigriraju od šezdesetih je omogućilo mnogima da nađu posao u zapadnoj Evropi, uglavnom u Nemačkoj. Ovo je doprinelo da nezaposlenost bude pod kontrolom i takođe je delovalo kao izvor kapitala i stranih valuta.

Tokom sedamdesetih privreda je reorganizovana prema teoriji Edvarda Kardelja o udruženom radu, u kojoj je pravo na donošenje odluka i raspodeli profita u društvenim preduzećima zasnovano na uloženom radu. Najmanje osnovne organizacije udruženog rada su približno odgovarale malim preduzećima ili odeljenjima u velikim kompanijama. One su bile organizovane u preduzeća koja su se organizovala u kompozitne organizacije udruženog rada, koje su mogle biti velike kompanije ili čak celokupna grana industrije na određenoj teritoriji. Najviše izvršnih odluka je ostavljeno preduzećima, tako da su one moglo nastaviti da se takmiče iako su bile deo iste kompozitne organizacije. Imenovanje direktora i strateška politika kompozitne organizacije su u praksi, u zavinosti od svoje veličine i važnosti, često bile predmet političkih i ličnih upliva.

Fićo je s 923.487 proizvedenih primeraka bio simbol jugoslavenske autoindustije

U cilju da se svim zaposlenima da isti udeo u donošenju uloga, osnovne organizacije udruženog rada su takođe uvedene u javne servise, kao što su zdravstvo i obrazovanje. Osnovne organizacije su obično bile sastavljene od ne više od nekoliko desetina ljudi i imala su svoje radničke savete, čiji je pristanak bio potreban za strateške odluke i imenovanje direktora preduzeća ili javnih ustanova.

Državnici SFRJ su sa predstavnicima Evropske ekonomske zajednice potpisali dva trgovinska sporazuma: Sporazum o saradnji i Protokol o trgovini kao i dva finansijska protokola, a organizovano je i devet sastanka saveta za saradnju SFRJ i EEZ na ministarskom nivou.

Jugoslovenski ratovi, naknadni gubitak tržišta i privatizacijska pljačka su donele ekonomske probleme svim bivšim jugoslovenskim republikama tokom devedesetih. U tom razdoblju samo je Slovenija zadržala ekonomski rast do početka 21 veka kada se i kod nje počela provoditi privatizacijska pljačka.

Valuta SFRJ je bio jugoslovenski dinar.

Raspad SFRJ

Države nastale raspadom SFRJ:

Bosna i Hercegovina

Hrvatska

Makedonija

Slovenija

Crna Gora

Srbija

Posle Titove smrti (1980), tenzije između naroda Jugoslavije su rasle, da bi prerasle u ustavnu krizu, koja je 1990. godine dovela do raspada vladajuće partije, a 1991. i proglašenja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske. 1992. su nezavisnost proglasile Makedonije i Bosna i Hercegovina, a Srbija i Crna Gora su formirale Saveznu Republiku Jugoslaviju, koja je 2002. reformisana i preimenovana u Državnu zajednicu Srbija i Crna Gora. Nakon referenduma o nezavisnosti i razvrgavanja te zajednice pravni naslednik je 2006. postala Srbija.

Demografija

Podaci sa popisa održanih 1971. i 1981.

Nacionalnost	1971	%	1981	%
Albanci	1.309.523	6,4	1.731.252	7,7
Bugari	58.627	0,3	36.642	0,2
Hrvati	4.526.782	22,1	4.428.135	19,7
Italijani	21.791	0,1	15.116	0,1
Makedonci	1.194.784	5,8	1.341.420	6,0
Mađari	477.374	2,3	426.865	1,9
Crnogorci	508.843	2,5	570,298	2,6
Muslimani	1.729.932	8,4	2.000.034	8,9
Srbi	8.143.246	39,7	8.136.578	36,3
Slovaci	83.656	0,4	80.300	0,4
Slovenci	1.678.032	8,2	1.753.605	7,8
Romi	78.485	0,4	148.604	0,7
Rumuni	58.570	0,3	54.721	0,2
Turci	127.920	0,6	101.328	0,5
Jugosloveni	273.077	1,3	1.216.463	5,4
ostali/neizjašnjeni	252.330	1,2	389.970	1,7
Ukupno	20.522.972	100	22.438.331	100

Republike i pokrajine po broju stanovnika

Podaci sa popisa iz 1991.

Rang	Republika/pokrajina	Stanovništvo	%	Gustina naseljenosti
1	Srbija	9.506.174	40.9%	114,0
---	Uža Srbija	5.582.611	24,0%	99,4
2	Hrvatska	4,784,265	20.6%	84.6
3	Bosna i Hercegovina	4,377,053	18.8%	85.6
4	Makedonija	2,033,964	8.8%	79.1
---	Vojvodina	1,996,367	8.6%	92.8
---	Kosovo i Metohija	1,956,196	8.4%	183.1
5	Slovenija	1,913,355	8.2%	94.5
6	Crna Gora	615,035	2.6%	44.5
	SFR Jugoslavija	23,229,846	100%	92.6

Republike i pokrajine po površini

Rang	Republika/pokrajina	Površina (km²)	%	Gustina naseljenosti
1	Srbija	83,361	33.2%	114.0
2	Hrvatska	56,524	22.5%	84.6
---	Uža Srbija	56,169	22.4%	99.4
3	Bosna i Hercegovina	51,129	20.4%	85.6
4	Makedonija	25,720	10.3%	79.1
---	Vojvodina	21,506	8.6%	92.8
5	Slovenija	20,246	8.1%	94.5
6	Crna Gora	13,810	5.5%	44.5
---	Kosovo i Metohija	10,686	4.3%	183.1
	SFR Jugoslavija	250,790	100%	92.6

Republike i pokrajine po gustini naseljenosti

Rang	Republika/pokrajina	Stanovništvo	Površina (km²)	Gustina naseljenosti
---	Kosovo i Metohija	1,956,196	10,686	183.1
1	Srbija	9,506,174	83,361	114.0
---	Uža Srbija	5,582,611	56,169	99.4
2	Slovenija	1,913,355	20,246	94.5
---	Vojvodina	1,996,367	21,506	92.8
3	Bosna i Hercegovina	4,377,053	51,129	85.6
4	Hrvatska	4,784,265	56,524	84.6
5	Makedonija	2,033,964	25,720	79.1
6	Crna Gora	615,035	13,810	44.5
	SFR Jugoslavija	23,229,846	250,790	92.6

V. također

• Jugonostalgija
• Jugosfera
• Spisak predsednika vlada Jugoslavije
• Spisak šefova države Jugoslavije

Spoljne veze

• ((en)) Leaders of the Socialist Federative Republic of Yugoslavia (1945-1992)
• ((en)) Lideri republika i pokrajina
• ((en)) The Tito Era in Yugoslavia, Radio Free Europe Research (1980)

		Jugoslavija (1929 - 1941; 1945 - 2003)
Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Vojvodina i Boka Kotorska su bile dio Austro-Ugarske (do 1918) V. Država Slovenaca, Hrvata i Srba i Banat, Bačka i Baranja	Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca (1918-1929)	Kraljevina Jugoslavija (1929-1941)	Nacistička Njemačka anektirala dijelove Slovenije (1941-1945) Fašistička Italija anektirala dijelove Slovenije, Hrvatske i Crne Gore (1941-1943)	Demokratska Federativna Jugoslavija (1943-1946)	Federativna Narodna Republika Jugoslavija (1946-1963)	Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (1963-1992)	Slovenija (od 1991)
			Nezavisna Država Hrvatska (1941-1945)				Hrvatska (od 1991) Također, Republika Srpska Krajina (1991-1995)
							Bosna i Hercegovina (od 1992) Tvore je Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska od 1995
			Mađarska anektirala Bačku, Baranju, Međimurje i Prekmurje (1941-1944/1945)				Savezna Republika Jugoslavija (1992-2003)	Srbija i Crna Gora (2003-2006)	Srbija (od 2006) Kosovo de facto protektorat UN od 1999
			Autonomni Banat (1941-1944)
Kraljevina Srbija (do 1918)			Nedićeva Srbija (1941-1944)
			Albanija anektirala veći dio Kosova, zapadnu Makedoniju i jugoistočne dijelove Crne Gore (1941-1944)
Kraljevina Crna Gora (do 1918)			Crna Gora (okupiana od Italije) (1941-1945)						Crna Gora (od 2006)
Suvremena Republika Makedonija bila je dio Kraljevine Srbije (do 1918)			Bugarska je anektirala veći dio suvremene Makedonije i jugoistočne dijelove Srbije (1941-1944)				Republika Makedonija (od 1991)

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija