1933

---

17. -- 18. -- 19. -- 20. Jierhunnert -- 21. -- 22. -- 23.
Jiere: 1930 - 1931 - 1932 - 1933 - 1934 - 1935 - 1936 -

---

Kalännere
Gregorianiske Kalänner	1933 MCMXXXIII
Ab urbe condita	2686
Armeniske Kalänner	1382 ԹՎ ՌՅՁԲ
Chinesiske Kalänner	4629 – 4630 己申 – 庚酉
Äthiopiske Kalänner	1925 –1926
Hebräiske Kalänner	5693 – 5694
Hindu Kalännnere
- Vikram Samvat	1988 – 1989
- Shaka Samvat	1855 – 1856
- Kali Yuga	5034 – 5035
Iraniske Kalänner	1311 –1312
Islamiske Kalänner	1352 –1352

Geböärnisse

• 30. Januoar: Adolf Hitler wäd fon n Riekspräsident Paul von Hindenburg toun Riekskansler benaamd. In't foaren hiede Hindenburg sik loange struuwed, man me hiede him bedoard, Hitler waas nit so oarich gefoarelk, deeruum dät ne konservative Moorhaid in't Kabinett siet.

• 1. Februoar: Ap Wonsk fon Hitler wäd die Rieksdai fon n Riekspräsident aplöösed.

• 27. Februoar: Snoagens ap n 28. Februoar baadend dät Huus fon n Rieksdai in Berlin un die innerdoat politisk links orientierde Marinus van der Lubbe wäd fäästnuumen un bescheeldiged, hie hiede dät däin. Innerdoat läide hie juu Doat, man me weet nit, mäd wäkke Methoden doo Nazis dät fielicht uut him uutprääsed hääbe. Doo Nazis raacheden, dät waas die Begin fon n Komunistisken Apstand. Woo dät wuddelk waas, deertou rakt dät moorere Theorien:

1. Theorie: Doo Nazis häbe dän Rieksdai säärm oubaadend, deermäd se n Gruund häbe foar hiere Sanktionen.

2. Theorie: Marinus van der Lubbe häd wuddelk alleenich dän Rieksdai oubaadend, foar doo Nazis n wäilkeemenen Toufal, dän se as Ienweensel foar hiere Sanktionen benutseden.

3. Theorie: Doo Nazis toachten in n Ounfang wuddelk, deer waas n kommunistisken Apstand un häbe dan leeter juu ferkierde Fermoudenge as Doatseeke beteekend, uut doo Gruunde, dät n Ienweensel foar hiere Sanktionen häbe un buutewais, dät se sik nit blamierje.

• 28. Februoar: Juu "Verordnung des Reichspräsidenten zum Schutz von Volk und Staat" (kuut: "Reichtagsbrandverordnung" kumt fluks ätter n Bround fon't Rieksdai-Huus. Dät rakt nu Ferfoulgenge un Unnertaaienge, un Gruundgjuchte wäide ouschafed.

• 5. Meerte: Juu lääste fräie Köär in Nazi-Düütsklound: Juu NSDAP kricht 43,9% fon doo Stämmen.

• 21. Meerte: Die näie Rieksdai kumt toun eersten Moal touhoope. Dät wäd mäd dän Dai fon Potsdam eepentelk fierd. An n sälgen Dai wäd dät Konzentrationsloager Dachau apgjucht.

• 10. Moai: Unner doo Nazis wäide in Düütsklound Bouke fon kritiske Skrieuwere ferbaadend, unner dät Motto "wider den undeutschen Geist" (Juun dän uundüütsken Gäist)

• 21. Juni: Juu SPD wäd ferbeeden.

• 1. Dezember: Dät "Gesetz zur Sicherung der Einheit von Partei und Staat" kumt hääruut. Juu düütske Politik is nu in n Eenpaatäisystem.