Gabon

République Gabonaise Flago di Gabon Blazono di Gabon Chefurbo: Libreville ·Lojanti: 578.156 (2005) Precipua urbo: Libreville Oficala linguo: Franciana Guvernerio: Republiko ·Prezidisto: Ali Bongo Ondimba ·Chefa ministro: Paul Biyoghé Mba Surfaco: (76ma granda) ·Totala: 267.745 km² ·% aquo: 3,76 Lojanti: (150ma granda) ·Totala: 1.475.000 (2009) ·Lojanto-denseso: 5,5 loj./km² Nacionala himno: La Concorde Pekunio: Centr-Afrikana Franko CFA Reto-kodo: .ga Precipua religio: kristanismo

Gabon esas lando qua jacas en centrala Afrika. Lua vicina landi esas Republiko Kongo, Kamerun ed Equatorala Guinea.

Bazala fakti pri Gabon.

Historio

Unesma habitanti di nuna Gabon esis pigmei. Pos, Bantu populi. Unesma Europani, Portugalani, arivis dum 15ma yarcento. La nomo "Gabon" havas origino en Portugalana vorto gabão, qua signifikas "mantelo", qua esas aproxime la formo dil estuario di Komo fluvio proxim Libreville.

Francia asumis la stando di protektero di la regiono kande signatis pakti kun lokala chefi, ye 1839 ed ye 1841. Franca explorero Pierre Savorgnan de Brazza arivis en la regiono ye 1875 e fondis Franceville. Ye 1885 Francia oficale okupis la teritorio, ma ne administris lu til 1903.

Ye 1910 Gabon divenis un di quak teritorii de Franca Equatoral Afrika. Ye 1922 lunesma politikala partiso di Gabon, Jeunesse Gabonais, esis fondita.

Gabon divenis nedependanta de Francia ye 1960. Kande lando divenis nedependanta, on existis du partisi: Bloc Democratique Gabonais - BDG - komandita da la prezidisto Léon M'ba, e Union Democratique et Sociale Gabonaise - UDSG - komandita da Jean-Hilaire Aubame, qua divenis Ministro por exteral aferi di lando. Léon M'ba esis elektita prezidisto ed asumis povo ye 1961, kun Omar Bongo Ondimba kom la vice-prezidisto.

Pos M'ba asumar povo li interdiktis jurnalaro e proskriptis politikala protesti. Kande il dissolvis parlamento ye 1964 por institucar guverno kun singla partiso, militisti atemptis ekpulsar il da stato-stroko, ma pos 24 hori Franca trupi di parafalisti esis sendita a Gabon por restitucar povo a M'ba. Malgre internaciona kondemno, Franciani sejornis proxim la chef-urbo por suportar il. Kande M'ba mortis ye 1967 Omar Bongo asumis povo, e guvernis til lia morto ye 8 di junio 2009. Lia filiulo, Ali Bongo Ondimba, asumis povo ye 16 di oktobro sam yaro.

Politiko

Gabon esas parlamentala republiko. La chefo di stato esas la prezidisto, nune Ali Bongo Ondimba. La chefo di guvernerio esas la chefa ministro, nune Paul Biyoghé Mba.

La parlamento havas 2 chambri: Senato (Sénat), kun 91 membri, e Nacionala Asemblajo (Assemblée Nationale), kun 120 membri. Lua konstituco esis adoptita ye 1961, modifikita ye 1975, riskribita ye 1991 e revizita ye 2003.

Geografio

Topografiala mapo di Gabon.

Equatoro krucumas la teritorio di Gabon. Lua klimato esas Equatorala, kun intensa pluvi. Equatorala foresto kovras cirkum 85% di lando.

La maxim extensa fluvio di lando esas Ogooué, kun 1.200 km di extenso. Lua maxim alta monto esas Monto Iboundji, kun 1.575 metri di altitudo.

Ekonomio

Videz anke: Ekonomio di Gabon.

Petrolo esas la maxim importanta produkto por l'ekonomio di Gabon.

Demografio

La maxim granda urbo esas la chefurbo, Libreville. Altra importanta urbi esas Port Gentil e Franceville.

Kulturo

La muziko di Gabon esas min konocata ke de Demokratial Republiko Kongo e Kamerun. Patience Dabany esas la maxim konocata kantistino e muzikistino di lando. Tradicionala maskili anke esas parto di lua folkloro.