19 september

19 september is de 262ste dag van het jaar (263ste dag in een schrikkeljaar) in de gregoriaanse kalender. Hierna volgen nog 103 dagen tot het einde van het jaar.

Gebeurtenissen

•  Algemeen
  • 1783 - De luchtballon wordt uitgevonden.
  • 1900 - Butch Cassidy en de Sundance Kid plegen hun eerste overval.
  • 1928 - Steamboat Willie van Walt Disney, de eerste tekenfilm met geluid, wordt vertoond met daarin voor het eerst Mickey Mouse.
  • 1934 - Bruno Hauptmann wordt gearresteerd voor de moord op de zoon van Charles Lindbergh.
  • 1981 - Simon & Garfunkel herenigd voor een gratis optreden in Central Park New York.
  • 1985 - Mexico-Stad wordt getroffen door een aardbeving met de kracht van 8,1 op de schaal van Richter. Zelfs de modernste gebouwen worden verwoest.
  • 1995 - The Washington Post publiceert het manifest van de Unabomber.

•  Oorlog
  • 1356 - Slag van Maupertuis, ook wel Slag bij Poitiers - Overwinning van de Engelsen, onder leiding van de Zwarte Prins tegen de Fransen. Koning Jan II van Frankrijk wordt gevangengenomen.

•  Politiek
  • 1796 - George Washington houdt zijn afscheidsrede.
  • 1893 - De vrouwen in Nieuw-Zeeland krijgen stemrecht.
  • 1910 - In Amsterdam betogen 25.000 mensen voor algemeen kiesrecht.
  • 1921 - Mohammed Abdelkrim El Khattabi roept de Confederale Republiek van de Stammen van de Rif uit.
  • 1955 - In Argentinië wordt Juan Perón afgezet.
  • 1959 - Nikita Chroesjtsjov wordt de toegang tot Disneyland ontzegd.
  • 1973 - Karel XVI Gustaaf wordt koning van Zweden.
  • 1983 - Saint Kitts en Nevis wordt onafhankelijk.
  • 2006 - In Thailand wordt premier Thaksin Shinawatra door een geweldloze militaire staatsgreep afgezet.

•  Religie
  • 1576 - Benoeming van kardinaal Paolo Burali d'Arezzo tot aartsbisschop van Napels.
  • 1616 - Paus Paulus V creëert zes nieuwe kardinalen, onder wie de Italiaanse aartsbisschop van Bologna Alessandro Ludovisi.
  • 1650 - Paus Innocentius X creëert één nieuwe kardinaal.
  • 1879 - Paus Leo XIII creëert vier nieuwe kardinalen.

•  Sport
  • 1912 - In Breda wordt voetbalclub NAC opgericht na een fusie tussen NOAD (Nooit Ophouden Altijd Doorzetten) en ADVENDO (Aangenaam Door Vermaak En Nuttig Door Ontspanning).
  • 1988 - Zwemmer Duncan Armstrong uit Australië scherpt bij de Olympische Spelen in Seoel het wereldrecord op de 200 meter vrije slag aan tot 1.47,25. De mondiale toptijd stond met 1.47,44 op naam van Michael Gross.
  • 2000 - Pieter van den Hoogenband scherpt bij de Olympische Spelen in Sydney het wereldrecord op de 100 meter vrije slag aan tot 47,84. De Nederlander doet dat in de halve finales. Het oude record (48,18) stond sinds drie dagen op naam van de Australische zwemmer Michael Klim.

•  Wetenschap en technologie
  • 1957 - Eerste ondergrondse test van een nucleaire bom in de VS.
  • 1982 - Scott Fahlman zet het eerste emoticon :-) op een online bulletinboard.
  • 1991 - Ontdekking van Ötzi, de ijsmummie, door twee Duitse toeristen.

Geboren

Beeld van Antoninus Pius
geboren in 86

Eleni Daniilidou
geboren in 1982

Andy Turner
geboren in 1980

• 86 - Antoninus Pius, Romeins keizer (overleden 161)
• 1796 - Hartley Coleridge, Engels dichter (overleden 1849)
• 1801 - Jean-Valentin Bender, Belgisch componist en dirigent (overleden 1873)
• 1842 - Albertus Huges, Belgisch burgemeester van Gasselte (overleden 1904)
• 1851 - William Hesketh Lever, Engels industrieel en filantroop (overleden 1925)
• 1864 - Carl Correns, Duits bioloog, één van de herontdekkers van de Wetten van Mendel (overleden 1933)
• 1898 - Giuseppe Saragat, vijfde president van Italië (overleden 1988)
• 1901 - Joe Pasternak, Amerikaans filmproducent (overleden 1991)
• 1904 - Karin Aabye, Deens schrijfster en journaliste (overleden)
• 1908 - Mika Waltari, Fins schrijver (overleden 1979)
• 1911 - Sir William Golding, Brits schrijver (overleden 1993)
• 1912 - Kurt Sanderling, Duits dirigent (overleden 2011)
• 1913 - Elly Weller, Nederlands actrice (overleden 2008)
• 1915 - Dorothy Bridges, Amerikaans actrice (overleden 2009)
• 1917 - Pierre van Ostade, Nederlands radio- en tv-presentator (overleden 2005)
• 1919 - Kato Shuichi, Japans cultuur- en literatuurwetenschapper (overleden 2008)
• 1922 - Damon Knight, Amerikaans sciencefiction-schrijver (overleden 2002)
• 1922 - Emil Zátopek, Tsjecho-Slowaaks atleet (overleden 2000)
• 1922 - Dana Zátopková, Tsjecho-Slowaaks atlete
• 1926 - Pierre Janssen, Nederlands museumdirecteur en presentator (overleden 2007)
• 1927 - Orlando Emanuels, Surinaams dichter
• 1928 - William Hickey, Amerikaans acteur (overleden 1997)
• 1928 - Adam West, Amerikaans acteur
• 1930 - Antonio Margheriti, Italiaans filmmaker
• 1933 - Ingrid Jonker, Zuid-Afrikaans dichteres en schrijfster (overleden 1965)
• 1934 - Brian Epstein, Engels manager van de Beatles (overleden 1967)
• 1936 - Al Oerter, Amerikaans atleet (overleden 2007)
• 1937 - Morris Tabaksblat, Nederlands bestuurder en topfunctionaris (overleden 2011)
• 1938 - Jorge Alberto Mendonça, Angolees voetballer
• 1939 - Willy Derboven, Belgisch wielrenner (overleden 1996)
• 1940 - Hugo De Man, Belgisch wetenschapper
• 1940 - Bill Medley, Amerikaans zanger
• 1940 - Paul Williams, Amerikaans componist
• 1941 - 'Mama' Cass Elliott, Amerikaans actrice en zangeres van The Mamas and The Papas (overleden 1974)
• 1941 - Zdenko Vukasović, Kroatisch voetbaldoelman
• 1942 - Jaap Drupsteen, Nederlands vormgever
• 1943 - Dirk du Toit, Zuid-Afrikaans politicus (overleden 2009)
• 1945 - René Appel, Nederlands schrijver en taalwetenschapper
• 1945 - Benoît Lamy, Belgisch cineast (overleden 2008)
• 1946 - Floyd Gerald Brisco, Amerikaans professioneel worstelaar
• 1946 - John Coghlan, Engels muzikant
• 1946 - Brian Henton, Brits autocoureur
• 1947 - Jef Elbers, Belgisch zanger
• 1947 - Arti Jessurun, Surinaams politicus
• 1947 - Tanith Lee, Engels schrijfster
• 1948 - Jeremy Irons, Engels acteur
• 1948 - Julius Sang, Keniaans atleet (overleden 2004)
• 1949 - Lesley Hornby, beter bekend als Twiggy, Engels model
• 1950 - Peter van Ingen, Nederlands journalist en televisiepresentator
• 1950 - Joan Lunden, Amerikaans journalist en tv-presentatrice
• 1952 - Bernard de Dryver, Belgisch autocoureur
• 1953 - Carry van Gool, Nederlands boogschutter
• 1954 - Frank Versteegh, Nederlands piloot
• 1954 - Nico Wagner, Luxemburgs voetballer
• 1956 - Patrick Janssens, Belgisch politicus
• 1958 - Jos Campman, Nederlands journalist en communicatiedeskundige
• 1963 - Inge Diepman, Nederlands radio- en tv-presentatrice
• 1964 - Enrico Bertaggia, Italiaans autocoureur
• 1964 - Trisha Yearwood, countryzangeres
• 1965 - Helen Duval, Nederlands pornoactrice
• 1966 - Kakha Kacharava, Georgisch voetballer en voetbalcoach
• 1968 - Koos Maasdijk, Nederlands roeier
• 1969 - Candy Dulfer, Nederlands saxofoniste
• 1969 - Alkinoos Ioannidis, Cypriotisch zanger
• 1969 - Christopher Kandie, Keniaans atleet
• 1970 - Sonny Anderson, Braziliaans voetballer
• 1970 - Christy Chung, Chinees actrice en fotomodel
• 1971 - Mirko Grabovac, Kroatisch-Singaporees voetballer
• 1973 - José Azevedo, Portugees wielrenner
• 1973 - Christiano da Matta, Braziliaans autocoureur
• 1975 - Pol van Boekel, Nederlands voetballer en voetbalscheidsrechter
• 1978 - Ognjen Koroman, Servisch voetballer
• 1978 - Charly Luske, Nederlands zanger, acteur en presentator
• 1978 - Mariano Puerta, Argentijns tennisser
• 1978 - Dario Smoje, Kroatisch voetballer
• 1978 - Yvonne de Vreede, Nederlands atlete
• 1979 - Wu Jiaduo, Duits tafeltennisster
• 1980 - Sofie Engelen, Nederlands presentatrice
• 1980 - Roland Fischnaller, Italiaans snowboarder
• 1980 - Tegan and Sara, Canadees zangeressen (tweeling)
• 1980 - Andy Turner, Brits atleet
• 1981 - Damiano Cunego, Italiaans wielrenner
• 1982 - Eleni Daniilidou, Grieks tennisster
• 1982 - Sabine Peters, Nederlands paralympisch sportster
• 1984 - Kevin Zegers, Amerikaans acteur
• 1985 - Maartje Paumen, Nederlands hockeyster
• 1986 - Gerald Ciolek, Duits wielrenner
• 1986 - Sally Pearson, Australisch atlete
• 1987 - William Moseley, Engels acteur
• 1988 - Thiemo de Bakker, Nederlands tennisser
• 1990 - Alex Wilson, Zwitsers atleet
• 1991 - Sem Veeger, Nederlands actrice

Overleden

Ole Christensen Rømer, overleden in 1710

James Garfield, overleden in 1881

• 1122 - Ailbertus van Antoing (62?), geestelijke
• 1610 - Frederik IV (36), keurvorst van de Palts
• 1710 - Ole Rømer (65), Deens astronoom
• 1761 - Pieter van Musschenbroeck (69), Nederlands medicus, wis- en natuurkundige en astronoom
• 1843 - Gaspard-Gustave Coriolis (51), Frans wis- en natuurkundige
• 1852 - Emilie de Rodat (65), Frans mystica en ordestichtster; heilige van de Rooms-katholieke kerk
• 1881 - James Garfield (49), 20e president van de Verenigde Staten
• 1902 - Marie Henriëtte van Oostenrijk (66), Oostenrijks aartshertogin en getrouwd met Leopold II, koning der Belgen
• 1935 - Konstantin Tsiolkovski (78), Russisch natuurkundige
• 1944 - Guy Gibson (26), Brits bombardementspiloot
• 1944 - Jan van Hoof (22), Nederlands student en verzetsstrijder
• 1968 - Chester Carlson (62), Amerikaans uitvinder van xerografie
• 1968 - Red Foley (58), countryzanger
• 1969 - Bert Bakker (57), Nederlands uitgever
• 1969 - Rex Ingram (73), acteur
• 1972 - Robert Casadesus (73), Frans pianist
• 1973 - Gram Parsons (26), Amerikaans muzikant
• 1981 - Joke Smit (48), Nederlands feministe
• 1985 - Italo Calvino (61), Italiaans schrijver
• 1987 - Einar Gerhardsen (90), Noors politicus
• 1989 - Franz Fischer (87), Nederlands oorlogsmisdadiger
• 2004 - Eddie Adams (71), Amerikaans fotojournalist
• 2006 - Danny Flores (77), Amerikaans zanger
• 2006 - Roy Schuiten (55), Nederlands wielrenner en ploegleider
• 2008 - Earl Palmer (83), Amerikaans drummer
• 2008 - Piet Roubos (91), Nederlands verzetsstrijder
• 2010 - Bouk Schellingerhoudt (91), Nederlands wielrenner
• 2011 - Bernard Collomb (80), Frans autocoureur
• 2011 - George Price (92), Belizaans politicus

Viering/herdenking

• Saint Kitts en Nevis - Nationale feestdag
• Internationale "Praat als een piraat" dag
• Rooms-Katholieke kalender:
  • Heilige Januarius van Benevento († 305), bisschop en martelaar - Vrije Gedachtenis
  • Heilige Emilia van Rodat († 1852)
  • Heilige Theodoor (van Tarsus) († c. 690)
  • Heilige Elia (van Egypte)
  • Heilige Alphonsus van Orozco († 1591)
  • Heiligen Constancia en Felix van Nocera († 1e eeuw)
  • Zalige Hugo van Sassoferrato († c. 1290)
  • Zalige Maria van Cerevellon († 1290)

Weerextremen

Nederland

Dagrecords

• 1952 - Laagste etmaalgemiddelde temperatuur 7,8° °C
• 1947 - Hoogste etmaalgemiddelde temperatuur 22° °C
• 1986 - Laagste minimumtemperatuur 2,3° °C
• 1947 - Hoogste maximumtemperatuur 30,1° °C
• 1935 - Hoogste uurgemiddelde windsnelheid 14,4 m/s
• 2005 - Langste zonneschijnduur 11,2 uur
• 2001 - Langste neerslagduur 14,2 uur
• 2001 - Hoogste etmaalsom van de neerslag 29,6 mm
• 1921 - Laagste etmaalgemiddelde relatieve vochtigheid 52 %

België

Dagrecords

• 1952 - Laagste etmaalgemiddelde temperatuur 8,2 °C
• 1961 en 1947 - Hoogste etmaalgemiddelde temperatuur 23,5 °C
• 1922 - Laagste minimumtemperatuur 4,1 °C
• 1947 - Hoogste maximumtemperatuur 29,6 °C
• 1905 - Hoogste etmaalsom van de neerslag 32,5 mm

Uitzonderlijke gebeurtenissen

• 1947 - In Ukkel meest laattijdige hittedag van de eeuw. In Rochefort 33,3 °C.
• 1952 - Sneeuw in de Hoge Venen.
• 1961 - Temperaturen tot 30 °C in Koksijde, 30,4 °C in Zaventem, 31,3 °C in Kleine-Brogel (Peer).
• 1977 - Temperaturen tot –2,0 °C in Kleine-Brogel (Peer) en –3,1 °C in Rochefort.
• 1982 - Einde van 8 zomerdagen in Ukkel.

Bronnen, noten en/of referenties