1974

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1940-e | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | 1990-e | 2000-e | >
<< | < | 1970. | 1971. | 1972. | 1973. | 1974. | 1975. | 1976. | 1977. | 1978. | > | >>

Ovo je članak o godini 1974.

1974 u drugim kalendarima

Gregorijanski	1974 MCMLXXIV
Ab urbe condita	2727
Islamski	1393 – 1394
Iranski	1352 – 1353
Hebrejski	5734 – 5735
Bizantski	7482 – 7483
Koptski	1690 – 1691
Hindu kalendari
- Vikram Samvat	2029 – 2030
- Shaka Samvat	1896 – 1897
- Kali Yuga	5075 – 5076
Kineski
- Kontinualno	4610 – 4611
- 60 godina	Yang Drvo Tigar (od kineske N. g.)
Holocenski kalendar	11974
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1974 (MCMLXXIV) je redovna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj

• 1. 1. - 7. 3. - Trodnevni radni tjedan u Velikoj Britaniji, usljed nestašice ugljena prouzročenog rudarskim štrajkom.
• januar - EI Niš počela proizvodnju TV aparata u boji ("Spektar kolor specijal").
• 2. 1. - Ričard Nikson potpisuje akt po kome se smanjuje maksimalna brzina u SAD-u na 55 milja na čas kako bi se sačuvao benzin tokom OPEC-ovog embarga.
• ca. 6. 1. - Igor Mandić i Mirko Božić napustili uredništvo zagrebačkog časopisa "Oko", protiveći se prenošenju sovjetskih stavova u diskusiji o konzumerizmu u Jugoslaviji.
• 8. 1. - Ustavna komisija SFRJ nakon javne rasprave pripremila konačni nacrt Ustava (22. 1. predstavljen Veću naroda).

Februar/Veljača

• 1. 2. - U požaru u 25-katnoj uredskoj zgradi "Joelma" u Sao Paulu (Brazil) poginulo je 189 osoba.
• 4. 2. - Simbionska oslobodilačka armija otela naslednicu Patty Hearst - do aprila naizgled postaje jedna od njih.
• 7. 2. - Grenada stiče punu nezavisnost od Ujedinjenog Kraljevstva.
• 12. 2. - Jugoslavija, Mađarska i Čehoslovačka potpisali sporazum o gradnji Jadranskog naftovoda.
• 13. 2. - Aleksandar Solženjicin proteran iz SSSR i oduzeto mu državljanstvo.
• februar - Prebegli čehoslovački general Jan Šejna tvrdi da postoji "Plan Polarka", koji predviđa upad Varšavskog pakta u Jugoslaviju preko Austrije, u slučaju nereda posle Titove smrti.. Jugoslovenski mediji kasnije to uglavnom nazivaju lažima.
• 19 - 22. 2. - Aziz Hadžihasanović u "Oslobođenju" upozorava na muslimanski nacionalizam, podjednako opasan kao srpski i hrvatski.
• 21. 2. - Skupština SFRJ donijela novi Ustav koji je bio na snazi do raspada države, najduži ustav na svijetu. Savezna skupština dvodomna, sa delegatskim umesto poslaničkog sistema. Predsedništvo SFRJ ima 8 članova (po jedan iz 6 republika i 2 pokrajine) + Tito kao Predsednik Republike.
  • Narednih dana i novi ustavi republika i pokrajina - ove druge ranije imale statute, istovremeno su deo Srbije i konstitutivni delovi federacije, imaju zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast.
• 22. 2. - Pakistan priznao nezavisnost Bangladeša (bivši Istočni Pakistan, nezavisnost proglašena 1971).
• 24. 2. - Osnovan Mostarski teatar mladih.
• 28. 2. - Izbori u UK dovode do smjene na čelu vlade: laburista Harold Wilson je opet na čelu vlade (njegova partija nema apsolutnu većinu - Hung parliament).

Mart/Ožujak

• 1 - 8. 3. - Delegacija SKJ na čelu sa Kirom Gligorovim u zvaničnoj poseti Severnoj Koreji.
• 2. 3. - Poslednji "Ćira" na uskotračnoj pruzi Užice - Višegrad.
• 3. 3. - U dotad najtežoj nesreći u istoriji civilnog vazduhoplovstva, poginulo je svih 346 osoba u turskom putničkom avionu DC-10, koji se srušio blizu Pariza.
• 8. 3. - U Parizu otvoren aerodrom Charles de Gaulle.

+ U Conakryju, Gvineja, zaključen ugovor o osnivanju Međunarodne boksitne asocijacije - Jugoslavija jedna od članica.

• 10. 3. - Japanski vojnik Hiroo Onoda okončao skrivanje na Filipinima.
• 18. 3. - Kraj Naftne krize započete 1973, većina OPEC-ovih zemalja prekida 5-mesečni embargo protiv SAD, Evrope i Japana.
• 21 - 30. 3. - Grupa B svetskog šampionata u hokeju na ledu u Ljubljani, SAD prve, Jugoslavija druga.
• 29. 3. - U Kini otkrivena Vojska od terakote.
• mart - maj - Izbori delegata za skupštine na raznim nivoima u SFRJ.

April/Travanj

Beograđanka

• 1. 4. - Na Radio Beogradu II krenula dugogodišnja emisija "Gost Drugog programa".
• 6. 4. - Pesma Evrovizije: prva je ABBA sa Waterloo-om, Korni grupa je 12. sa "Mojom generacijom".
• 7. 4. - "Barski kongres" pro-ibeovske "Komunističke partije Jugoslavije" - milicija pohapsila učesnike (osuđeni u septembru).
• 11. 4. - Masakr u Kirjat Šmoni - palestinski gerilci ubili 18 izraelskih civila.
• 22. 4. - Završena "Beograđanka" ("Palata Beograd"), otvorena velika robna kuća.

+ Osnovana Akademija umetnosti u Novom Sadu.

• 24. 4. - Stephen King objavio prvi roman pod svojim imenom - Carrie.
• 25. 4. - Nenasilna "Revolucija karanfila" u Portugalu - okončano 48 godina diktature Salazara pa Kaetana.
• 29. 4. - Osnovan Univerzitet Crne Gore.

Maj/Svibanj

• 7. 5. - Njemački kancelar Willy Brandt podnio ostavku.
• 15. 5. - Konstituisanje nove, dvodomne, Savezne skupštine SFRJ, Kiro Gligorov izabran za njenog predsednika.
• 16. 5. - Josip Broz Tito proglašen za doživotnog predsednika Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
• 17. 5. - Džemal Bijedić reizabran za saveznog premijera (Savezno izvršno veće).

+ Bombe u Dublinu i Monaghanu: protestantski ulsterski teroristi detonirali više bombi u Republici Irskoj, od čega je poginulo 33 ljudi - najkrvaviji pojedinačni dan tokom "Nevolja".

• 18. 5. - Indija detonira prvu nuklearnu bombu - šesta nacija na svetu s takvom mogućnošću.

+ Završena Varšavska radio antena, visine 646 metara.

• 27 - 30. 5. - Deseti kongres SKJ, Tito izabran za doživotnog predsednika SKJ ("bez ograničenja mandata"). Centralni komitet sa 166 članova, Predsedništvo CK (39 članova), 12-člani Izvršni komitet (sekretar Stane Dolanc). Srpskog kadra Mijalka Todorovića nema među najvišim partijskim funkcionerima.
• maj - Predstavljena prva generacija Volkswagen Golfa.

Jun/Juni/Lipanj

• 7. 6. - Puštena u rad zemaljska satelitska stanica u Prilikama kod Ivanjice.
• 13. 6. - 7. 7. - Svetsko prvenstvo u fudbalu 1974., u Zapadnoj Nemačkoj. Domaćini u finalu porazili Holandiju 2-1. Jugoslavija prošla u drugi (takođe grupni) krug, gde je izgubila sve utakmice (retrospektivno 7. mesto).
• 18. 6. - Jugoslavija pobedila Zair sa 9-0 u prvom krugu takmičenja (Zairci štrajkovali?).
• 30. 6. - Čuveni ruski baletski igrač Mihail Barišnjikov napustio, tokom turneje u Kanadi, ansambl baleta Boljšoj teatra i ostao da živi na Zapadu.

Jul/Juli/Srpanj

Kipar

• 1. 7. - Umro argentinski predsednik Juan Perón, nasleđuje ga supruga Isabel.
• 15. 7. - Grupa oficira grčke narodnosti u kiparskoj Nacionalnoj gardi, pristalice pripajanja Kipra Grčkoj, izvršili vojni udar zbacivši sa vlasti predsednika arhiepiskopa Makariosa. Vlast je preuzeo Nikos Sampson a Makarios privremeno napušta Kipar.
• 19. 7. - Španski diktator Fransisko Franko zbog bolesti je privremeno predao vlast princu Huanu Karlosu (do 2. 9.).
• 20. 7. - (Prva) Turska invazija Kipra.
• 23. 7. - Grčka vojna vlada pozvala Konstantina Karamanlisa da se vrati iz izbeglištva u Parizu i formira vladu. To je bio kraj sedmogodišnje vladavine vojne hunte u Grčkoj.
• 27. 7. - Watergate: Sudski komitet Predstavničkog doma SAD odobrio prvi član za opoziv predsednika Nixona: ometanje pravde (u tri sledeća dana i za zloupotrebu vlasti i nepoštovanje Kongresa).
• 28. 7. - Otvoren Njegošev mauzolej na Lovćenu, rad Ivana Meštrovića.

Avgust/August/Kolovoz

Nixonov odlazak

• 5. 8. - Bela kuća objavila Smoking Gun traku, koja pokazuje da je Nixon od početka učestvovao u zataškavanju provale u Watergate.
• 8. 8. - Richard Nixon objavio da podnosi ostavku.
• 9. 8. - Gerald Ford je novi predsednik SAD (jedini koji nije učestvovao na predsedničkim izborima).
• 14. 8. - Nakon prekida u pregovorima sa kiparskom stranom, Turska preduzima drugu invaziju Kipra u kojoj zauzima 37% ostrva.
• 30. 8. - Željeznička katastrofa u Zagrebu, ekspresni vlak Beograd-Dortmund iskočio iz tračnica, poginulo 153 ljudi.

Septembar/Rujan

• 8. 9. - TWA Flight 841 pao u Jonsko more, oboren bombom - prvi poznati slučaj samoubilačke misije.
• 10. 9. - Portugal priznao nezavisnost Gvineje Bisau (proglašena prethodne godine).
• 12. 9. - Vojna hunta Derg zbacila Haila Selasija, cara Etiopije.
• 23. 9. - BBC započinje servis Ceefax (teletekst).

Oktobar/Listopad

• 7. 10. - Uhapšen disident Mihajlo Mihajlov, zbog pet članaka objavljenih u zapadnim novinama.
• 9. 10. - Švicarska zrakoplovna tvrtka Swiss Air prevezla je na jug stotine tisuća lastavica kako bi ih spasila od nenadane rane hladnoće.
• 10. 10. - Novi izbori u Ujedinjenom Kraljevstvu, Wilsonovi laburisti dobijaju apsolutnu većinu od tri poslanika (poslednja laburistička pobeda do 1997).
• 20. 10. - Povodom 30-godišnjice oslobođenja, predsednik Tito odlikovao Beograd Ordenom narodnog heroja.
• 30. 10. - Boks-meč The Rumble in the Jungle u Kinšasi - Muhammad Ali porazio George Foremana.
• oktobar - Osuđeni dr. Đuro Đurović i Zagorka Stojanović "četnički zaverenici".

Novembar/Studeni

• 6. 11. - Umro Dušan Vlačo (22), rekorder po dužini življenja sa presađenim srcem (operisao ga Majkl Debejki 18. septembra 1968).
• 12. 11. - Južna Afrika suspendovana iz Generalne skupštine UN zbog politike aparthejda.
• 14. 11. - Beograd zbog finansijskih teškoća odustao od organizacije Univerzijade, koja je trebalo da se održi septembra 1975 (biće održana u Rimu, a u Beogradu tek 2009, u međuvremenu u Zagrebu 1987).
• 18. 11. - Prvi album Bijelog dugmeta - "Kad bi' bio bijelo dugme".
• 19. 11. - Narodna skupština Srbije odobrila amandmane kojim je povećana kontrola nad univerzitetima i nastavnim osobljem (pogođeni profesori sa Filozofskog fakulteta).
• 21. 11. - Eksplodirale bombe u dva pub-a u Birminghamu, poginula 21 osoba.
• 21 - 23. 11. - Deveti kongres Saveza socijalističke omladine Jugoslavije.
• 22. 11. - Počelo suđenje 15-članoj "ustaškoj terorističkoj grupi" u Zadru.

+ Palestinska oslobodilačka organizacija dobila status posmatrača u UN.

• 24. 11. - Otkriven skelet Lucy, pripadnice vrste Australopithecus afarensis.
• 25. 11. - U Velikoj Britaniji van zakona je stavljena teroristička Irska republikanska armija, četiri dana poslije podmetanja eksploziva u dva puba u Birminghamu i pogibije 21 osobe.
• 27. 11. - Emitovana prva emisija Kocka, kocka, kockica.

Decembar/Prosinac

• 28. 12. - U Bangladešu je vlada uvela izvanredno stanje u zemlji koje je dopuštalo premijeru Mujibu Rahmanu gotovo neograničenu političku moć.
• 8. 12. - Grčka: monarhija je odbijena na referendumu.
• 18. 12. - U Indoneziji uhvaćen Teruo Nakamura, japanski vojnik tajvanskog porekla, poslednji zaostali od Drugog svetskog rata.
• 25. 12. - Ciklon gotovo uništio australijski grad Darvin.

Tokom godine

• Izmišljena Rubikova kocka.
• Sukob između lidera SKJ i filozofa - "Praxis-ovaca" u Zagrebu i Beogradu (osam profesora sa Filozofskog fakulteta), naročito u prvih pet meseci godine Takođe i poslednja Korčulanska letnja škola.
• Američka firma Westinghouse odabrana za gradnju nuklearke u Krškom (projekat vredan 518 miliona dolara, najveći ikada finansiran američkim i evropskim novcem, tj. kreditima).
• Šah: Jugoslavija druga na turniru u Nici, Ljubomir Ljubojević osvojio turnir u Las Palmasu.

1974. u temama

Rukovodstvo SFRJ :

• Predsedništvo SFRJ (od ove godine 9 članova umesto 23):
  • Josip Broz Tito (Predsednik Republike, ispred SKJ)
  • Edvard Kardelj (SR Slovenija)
  • Vladimir Bakarić (SR Hrvatska)
  • Petar Stambolić (SR Srbija - uža) - prvi potpredsednik
  • Stevan Doronjski (SAP Vojvodina)
  • Fadil Hodža (SAP Kosovo)
  • Cvijetin Mijatović (SR Bosna i Hercegovina)
  • Lazar Koliševski (SR Makedonija)
  • Vidoje Žarković (SR Crna Gora)
• Predsednik Skupštine SFRJ: Mijalko Todorović, pa Kiro Gligorov od 15.5.
• Predsednik SIV-a: Džemal Bijedić
  • važniji resori: Miloš Minić (ino-poslovi), gen. Franjo Herljević (unutarnji, njegovo imenovanje se tumači kao stavljanje civilne Službe bezbednosti pod vojnu kontrolu), gen. Nikola Ljubičić (narodna odbrana).
• Predsednik Saveznog ustavnog suda: Blažo Jovanović

---

Stekli nezavisnost (gerila u Gvineji Bisau proglasila nezavisnost 1973, priznata ove godine):

Grenada

Gvineja Bisau

• Televizija. TV serije: "Otpisani" (1974-75), "Dimitrije Tucović" (snim. 1973), "Tajne Jadrana 2", "Divlje godine" (TV Beograd); "U registraturi" (TV Zagreb).

Rođenja

• 16.1. - Kate Moss, britanska manekenka
• 13.3. - Tomislav Bekić, hrvatski operni pjevač
• 26.4. - Ivana Miličević, američka glumica hrvatskih korijena
• 18.5. - Boris Milićević, srpski novinar i aktivista
• 28.5. - Bojana Maljević, srpska glumica
• 3.6. - Dejan Stojanović Kepa, srpski bubnjar
• 5.6. - Chad Allen, američki glumac
• 25.6. - Nisha Ganatra, kanadska glumica i rediteljka
• 8.7. - Goca Tržan, srpska pop pevačica
• 14.7. - Siniša Skelin, hrvatski veslač
• 24.7. - Haris Brkić, bosanskohercegovački košarkaš († 2000)
• 30.7. - Hilary Swank, američka glumica
• 10.8. - Goranka Tuhtan, hrvatska operna pjevačica
• 22.8. - Ivana Peters, srpska pop-rok pevačica
• 25.8. - Bojan Kostreš, srpski političar
• 25.8. - Eric Millegan, američki glumac
• 10.9. - Mirko Filipović, hrvatski bokser
• 29.10. - Albert Nađ, srpski fudbaler
• 5.11. - Dado Pršo, hrvatski nogometaš
• 11.11. - Leonardo DiCaprio, američki glumac
• 17.12. - Lajko Feliks, violinista
• 19.12. - Jasmila Žbanić, bosanskohercegovačka režiserka
• 29.12. - Lena Bogdanović, srpska glumica

Smrti

• 13.1. - Salvador Novo, meksički pisac
• 19.1. - Milivoje Pavlović, srpski filolog (* 1891)
• 31.1. - Semjuel Goldfiš, američki filmski producent.
• 13.2. - Petar Lubarda, slikar, srpski akademik (* 1907)
• 24.2. - Siniša Stanković, srpski biolog i državnik (* 1892)
• 25.2.? - Gabrijel Jurkić, hrvatski i BiH slikar (r. 1886.)
• 12.3. - Milan Bartoš, pravnik, ekspert za međunarodno pravo, akademik (* 1901)
• 14.3. - Mato Lovrak, hrvatski književnik (r. 1899.)
• 21.3. - Candy Darling, američka glumica (* 1944.)
• 2.4. - Georges Pompidou, francuski političar i državnik
• 11.4. - Abraham Robinson, američki matematičar
• 14.5. - Ljubo Babić, hrvatski slikar, povjesničar umjetnosti i likovni pedagog (r. 1890.)
• 24.5. - Duke Ellington, američki džez pijanista (* 1899)
• 25.5.? - Gabrijel Jurkić, bosanski slikar
• 9.6. - Katharine Cornell, američka glumica
• 18.6. - Georgij Žukov, sovjetski vojskovođa (* 1896)
• 1.7. - Huan Domingo Peron, argentinski general i političar.
• 11.7. - Pär Lagerkvist, švedski književnik (r. 1891.)
• 24.7. - Džems Čadvik, engleski fizičar. (r.1891).
• 29.7. - Erich Kästner, njemački književnik (r. 1899.)
• 24.8. - Velimir Živojinović Masuka, književnik (* 1886)
• 26.8. - Čarls Lindberg, američki avijatičar. Prvi čovek koji je preleteo Atlantik 1927. (r.1902)
• 14.9. - Milo Bošković, književnik (* 1937)
• 2.10. - Marko Vujačić, književnik i političar (* 1889)
• 13.10. - Ed Sullivan, američki TV-voditelj (r. 1901.)
• 24.10. - Bartol Perić, hrvatski slikar (r. 1899.)
• 13.11. - Vittorio De Sica, talijanski filmski redatelj i glumac (r. 1901.)
• 25.11. - U Tant, burmanski političar, ex gen-sek. UN (* 1909)
• 1.12. - Lajoš Zilahi, mađarski književnik (* 1891)
• 20.12. - Risto Stijović, vajar (* 1894)

Nobelova nagrada za 1974. godinu

• Fizika: Martin Ryle i Antony Hewish
• Kemija: Paul J. Flory
• Fiziologija i medicina: Albert Claude, Christian de Duve i George E. Palade
• Književnost: Eyvind Johnson, Harry Martinson i Aleksandar Solženjicin
• Mir: Seán MacBride i Eisaku Sato
• Ekonomija: Gunnar Myrdal i Friedrich Hayek

Spoljne veze

• Oil Problems in Yugoslavia -- New Pipeline to Serve Eastern Europe, Slobodan Stanković, Open Society Archives - Radio Free Europe
• Foreign Investment in Yugoslavia Reviewed, S.Stanković, OSA-RFE
• Yugoslav Workers in the West Invest in Domestic Industry, Zdenko Antić, OSA-RFE
• New Yugoslav Constitution: General Appraisal of the Text, S.Stanković, OSA-RFE
• The Cyprus Crisis and the Balkan Pact, S.Stanković, OSA-RFE
• Yugoslav-North Korean Relations Improving, S.Stanković, OSA-RFE
• Mihajlo Mihajlov Arrested, Zdenko Antić, OSA-RFE
• After Sadat's Brioni Meeting with Tito, S.Stanković, OSA-RFE

---

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar

U Wikimedijinom spremniku nalazi se još materijala vezanih uz temu:

1974