Chad

Chad Respublikasi

Chad Davlat Gerbi Bayroq Gerb
Shior: Unité, Travail, Progrès (Fransuzcha: Unity, Work, Progress)
Madhiya: La Tchadienne
Poytaxt	N'Jamena
Rasmiy til(lar)
Hukumat	Prezidentlik Respublika
•  Prezident   Idriss Deby  •  Bosh Vazir   Emmanuel Nadingar
Mustaqillik   Fransiyadan  •  Sana   11 avgust 1960
Maydon
• Butun	1,284,000 km² (21-)
• Suv (%)
Aholi
• 2002 roʻyxat	9,826,419 (81- oʻrin)
• Zichlik	{{{aholi_zichlik}}}/km²
YaIM (XQT)	2005- yil roʻyxati
• Butun	AQSh$17,730 mil. (116-)
• Jon boshiga	AQSh$1,804
Pul birligi	CFA Franc (XAF)
Vaqt Mintaqasi	(UTC)
• Yoz (DST)
Qisqartma	CD
Internet domeyn	.td
Telefon prefiksi	+235

Chad (Chad Respublikasi) - Markaziy Afrikadagi davlat. BMT a'zosi. Poytaxti - Njamena.

Ma`muriy bo`linishi

Mamlakat 14 ta prefekturaga bo`lingan. Eng katta shaharlari:

• Njamena (687000 odam)
• Sarh (129600 odam)
• Mundu (117500 odam)
• Abeshe (95800 odam).

Aholi

Eng katta xalqlari: saralar va arablar (jami 200 etnik guruh istiqomat qiladi). Aholining 50%i musulmon, 30%i xristian, 20%i - butparast.

• 1977 — 4,16 mln. odam
• 2003 — 9,25 mln. odam

Tarix

O`rta asrlarda hozirgi Chad hududida Kanem davlati mavjud bo`lgan, unda musulmon tujjorlari o`z tadbirkorliklarini yuritishgan.

• XIX asr Rabbaxa mamlakati.
• 1900-1960 - fransuz mustamlakasi. 1900da Chad fransuz harbiy hududi, deb e`lon qilingan. 1910da Fransuz Ekvatorial Afrikasiga kirdi. 1914da Chad yana alohida mustamlakaga aylandi.
• 1958-1960 - mustaqillikka erishish. 1958 noyabrida mamlakat Fransuz hamkorligi doirasida cheklangan avtonomiyali respublikaga aylandi. Mustaqillik 1960 11 avgustda e`lon qilindi.
• 1960da mustaqillikka erishilgandan so`ng Chadda keyinchalik fuqarolik urushlarini keltirib chiqargan shimoliy arab musulmonlari va janubdagi afroxristianlar orasida qarama-qarshiliklar yuzaga keldi. Mamlakatning birinchi prezidenti Fransua Tombalbay bo`ldi (1975da harbiy to`ntarish paytida o`ldirilgan).
• 1960-1979 - hokimiyat tepasida janubliklar turishdi (keyinchalik esa - shimolliklar).
• 1990 - Liviya ko`magiga tayanuvchi Idris Debi diktaturasi.
• 2005 - Sudan bilan urush holati.
• 2006 13 aprel - O`zgarishlar uchun Birlashgan Front a`zolari poytaxtni shturm qilishga urinishdi. Inqilobchilar Sudan yordamida diktatorni ag`darib, demokratik saylovlar o`tkazishmoqchi edilar. Hukumat shturmni bosishga muvaffaq bo`ldi.

Jo`g`rofiya

Mamlakat hududida yirik Chad ko`li mavjud.

Siyosat

Ichki siyosat

Davlat boshlig`i - prezident, shuningdek qurolli kuchlar oliy bosh qo`mondoni vazifasini olgan. 2005 yil 6 iyundagi referendumda qabul qilingan Konstituciyaviy o`zgarishlarga ko`ra, prezident to`g`ri va yashirin ovoz berish orqali 5 yilga saylanadi va cheksiz marta qayta saylanashi mumkin.

Qonun chiqaruvchi organ - Milliy qurultoy. Tarkibi - 155 deputat, ular to`g`ri va yashirin ovoz berish orqali 4 yil mudddatga saylanadi. Bu saylovlar so`nggi marta 2002 yilda o`tkazilgandi. 2005 yilda qabul qilingan Konstituciyaviy o`zgartirishlar yuqori palata - Senatni bekor qildi.

Chadning ichki siyosiy hayoti afrikalik va arab etnik guruhlari orasidagi to`qnashuvlar bilan xarakterlanadi, respublikada bir necha aksilhukumat guruhlar mavjud. Mamlakat sharqida Sudanning Darfur viloyatidagi vaziyat ahvolni beqarorlashtiradi, natijada Chadga 200 ming darfurlik qochqinlar ko`chib kelishdi, bundan tashqari, Chad hududini darfurlik qo`zg`olonchilar o`zlarining bazasi,deb qabul qilishadi. Darfurda esa anchagina chadlik inqilobchilar yashirinishadi.

Tashqi siyosat

Iqtisodiyot

Chad Afrikaning eng qashshoq mamlakatlari sirasiga kiradi. Iqtisodiyot asosi - qishloq xo`jaligi (YaIM 40%i), yetakchi sohalar paxtachilik va qoramolchilik hisoblanadi. Boksitlar, uran, qo`rg`oshin konlari bor, neft topilgan.

2003da Doba neft konini Kamerunning Atlantika okeani bo`yidagi Kribi porti bilan bog`lovchi neft tarmog`i rasman ishga tushdi. Bu tarmoq xalqaro byudjet evaziga qurilib, tushajak daromadni faqatgina ijtimoiy sohaga sarfash majburiyati berilgan.

Turizm

Bu maqola juda qisqa.
	Iltimos, maqolani kengaytiring.