1961
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1961 / MCMLXI
stulecia: XIX wiek ~ XX wiek ~ XXI wiek
dziesięciolecia: 1930–1939 • 1940–1949 • 1950–1959 • 1960–1969 • 1970–1979 • 1980–1989 • 1990–1999
lata: 1951 « 1956 « 1957 « 1958 « 1959 « 1960 « 1961 » 1962 » 1963 » 1964 » 1965 » 1966 » 1971
[edytuj] Wydarzenia w Polsce
- 16 stycznia – na Wawel powróciły z Kanady, po wojennej tułaczce, arrasy króla Zygmunta Augusta.
- 1 lutego – program telewizyjny z warszawskiego studia zaczął być emitowany przez cały tydzień.
- 9 lutego – odbyła się premiera filmu Matka Joanna od Aniołów.
- 18 lutego – otwarto sztuczne lodowisko im. Adama „Rocha” Kowalskiego w Krakowie.
- 15 marca – 12 górników zginęło w wyniku pożaru w KWK Makoszowy w Zabrzu.
- 4 kwietnia – premiera filmu Mąż swojej żony.
- 16 kwietnia – odbyły się wybory do Sejmu i rad narodowych.
- 21 kwietnia – premiera filmu Odwiedziny prezydenta.
- 26 kwietnia – Józef Cyrankiewicz został Honorowym Obywatelem Miasta Krakowa.
- 3 maja – film Jerzego Kawalerowicza Matka Joanna od Aniołów otrzymał nagrodę specjalną na Festiwalu Filmowym w Cannes.
- 11 maja – premiera filmu Ludzie z pociągu.
- 18 maja – powołano trzeci rząd Józefa Cyrankiewicza.
- 27 maja – odkryto skarb ze Skrwilna.
- 16 czerwca – została otwarta Droga Przyjaźni Polsko-Czeskiej – szlak turystyczny prowadzący głównym grzbietem Karkonoszy.
- 3 lipca – urodził się 30-milionowy obywatel Polski.
- 14 lipca
- decyzją władz ze szkół państwowych usunięto nauczanie religii.
- uchwalono ustawę wprowadzającą użytkowanie wieczyste.
- 15 lipca – Szczecin: sprinter Marian Foik ustanowił rekord Polski w biegu na 100 m wynikiem 10,2 s.
- 17 lipca – została odkryta Jaskinia Czarna w Tatrach Zachodnich.
- sierpień- powstał klub żużlowy Falubaz w Zielonej Górze
- 10 sierpnia – Wałcz:
- Zdzisław Krzyszkowiak ustanowił rekord świata w biegu na 3 000 m przeszk. wynikiem 8:30,4 s.
- Witold Baran ustanowił rekord Polski w biegu na 1 500 m wynikiem 3:40,0 s.
- 13 sierpnia – Łódź: płotkarz Roman Muzyk ustanowił rekord Polski w biegu na 110 m ppł. wynikiem 14,1 s.
- 25 sierpnia – rozpoczął się I Międzynarodowy Festiwal Piosenki w Sopocie.
- 4 września – premiera filmu Dziś w nocy umrze miasto.
- 7 września – Warszawa: Karolina Łukaszczyk ustanowiła rekord Polski w biegu na 400 m wynikiem 56,2 s.
- 12 września – zainaugurowała działalność Warszawska Opera Kameralna.
- 12 października – odbyła się premiera filmu Ogniomistrz Kaleń.
- 18 listopada – otwarcie sztucznego lodowiska w Nowym Targu.
- 24 listopada – 9 górników zginęło w wyniku wybuchu w KWK „Polska” w Świętochłowicach.
- 3 grudnia – elektryk Stanisław Jaros usiłował dokonać drugiego zamachu bombowego na przebywającego w Sosnowcu Władysława Gomułkę. Zbyt późno odpalona bomba zabiła mężczyznę i ciężko zraniła dziecko.
- 4 grudnia – uruchomiono Elektrociepłownię Siekierki.
- 5 grudnia – premiera filmu Zaduszki.
- 13 grudnia – w Stoczni Gdańskiej wybuchł pożar na statku MS Maria Konopnicka, w którym zginęło 21 osób.
- 28 grudnia – premiera filmu Historia żółtej ciżemki.
- 29 grudnia – premiera filmu Zuzanna i chłopcy.
- 31 grudnia – Nowa Dęba otrzymała prawa miejskie.
[edytuj] Wydarzenia na świecie
- 1 stycznia – Belgia objęła prezydencję w Radzie Unii Europejskiej.
- 2 stycznia – na szczycie wulkanu Haleakalā na wyspie Maui w archipelagu Hawajów odnotowano temperaturę powietrza –10 °C (najniższa temperatura na wyspach Oceanu Spokojnego).
- 3 stycznia
- 12 lutego – ZSRR wystrzelił Wenerę 1, pierwszą sondę wysłaną w kierunku planety Wenus.
- 13 lutego – władze kongijskiej prowincji Katanga ogłosiły śmierć Patrice’a Lumumby.
- 14 lutego – w laboratorium w Berkeley w Stanach Zjednoczonych został po raz pierwszy otrzymany w sposób syntetyczny pierwiastek chemiczny lorens.
- 15 lutego – w katastrofie lotniczej (pierwszej z udziałem Boeinga 707), zginęła cała amerykańska ekipa, lecąca na Mistrzostwa Świata w łyżwiarstwie figurowym w Pradze. Zawody odwołano.
- 24 lutego – w Paryżu otwarto lotnisko Orly.
- 1 marca – z inicjatywy prezydenta J. F. Kennedy’ego została powołana niezależna agencja federalna Korpus Pokoju.
- 3 marca – Hassan II został koronowany na króla Maroka.
- 9 marca – został wystrzelony testowy radziecki statek kosmiczny Korabl-Sputnik 4.
- 15 marca – Republika Południowej Afryki opuściła Wspólnotę Narodów.
- 28 marca – 52 osoby zginęły w katastrofie czechosłowackiego Iła-18 w NRD.
- 29 marca – ratyfikowano 23. poprawkę do konstytucji USA, uprawniającą mieszkańców Dystryktu Kolumbii do głosowania w wyborach prezydenckich.
- 11 kwietnia – w Izraelu rozpoczął się proces Adolfa Eichmanna.
- 12 kwietnia – Jurij Gagarin, kosmonauta rosyjski, odbył w Wostoku 1 lot na orbicie okołoziemskiej, dokonując jednokrotnego okrążenia Ziemi w ciągu 1 godziny i 48 minut. Był to pierwszy w dziejach ludzkości lot człowieka w przestrzeni kosmicznej.
- 17 kwietnia – odbyła się 33. ceremonia wręczenia Oscarów.
- 17-19 kwietnia – inwazja uzbrojonych i wspieranych przez CIA sił uchodźców kubańskich w Zatoce Świń.
- 18 kwietnia – została podpisana Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych.
- 24 kwietnia – wydobyto na powierzchnię szwedzki statek wojenny Vasa, który zatonął na Bałtyku w 1628 roku.
- 27 kwietnia – Sierra Leone uzyskało niepodległość.
- 28 kwietnia – czechosłowacki szpieg Alfred Frenzel został w NRF skazany na 15 lat więzienia.
- 5 maja – misja Mercury 3: pierwszy lot załogowy w ramach Programu Mercury; pierwszym Amerykaninem w przestrzeni kosmicznej został Alan Shepard.
- 16 maja – generał Park Chung-hee dokonał zamachu stanu w Korei Południowej.
- 19 maja – radziecka sonda Wenera 1 po utracie łączności z Ziemią przeleciała w odległości 100 tys. km. od Wenus.
- 24 maja – Cypr został członkiem Rady Europy.
- 25 maja – Program Apollo: prezydent USA John F. Kennedy przedstawił w czasie przemówienia w Kongresie projekt wysłania do końca dekady człowieka na Księżyc i jego bezpieczne sprowadzenie na Ziemię.
- 30 maja – w zamachu zginął dyktator Dominikany, Rafael Trujillo.
- 31 maja – utworzono Republikę Południowej Afryki.
- 1 czerwca – po raz pierwszy na rynku europejskim wprowadzono do sprzedaży pigułkę antykoncepcyjną.
- 3 czerwca – w Genewie doszło do spotkania prezydenta Johna F. Kennedy’ego z Nikitą Chruszczowem.
- 19 czerwca – Kuwejt uzyskał niepodległość (od Wielkiej Brytanii).
- 23 czerwca – wszedł w życie Traktat antarktyczny.
- 1 lipca – Niemcy objęły prezydencję w Radzie Unii Europejskiej.
- 4 lipca – na Atlantyku doszło do awarii systemu chłodzenia reaktora jądrowego na radzieckim okręcie podwodnym K-19.
- 7 lipca
- w katastrofie górniczej w kopalni Dukla w Hawirzowie na Śląsku Cieszyńskim zginęło 108 osób.
- ukazał się eksperymentalny tom poetycki Sto tysięcy miliardów wierszy Raymonda Queneau.
- 9 lipca – dokonano oblotu śmigłowca Mi-8.
- 12 lipca – 72 osoby zginęły w katastrofie czechosłowackiego Iła-18 w Casablance.
- 14 lipca
- papież Jan XXIII opublikował encyklikę Mater et Magistra.
- został sformowany rząd Miettunena w Finlandii.
- 19 lipca
- w katastrofie samolotu Douglas DC-6 w Argentynie zginęło 67 osób.
- w Stuttgarcie, Amerykanka Wilma Rudolph ustanowiła rekord świata w biegu na 100 m wynikiem 11,2 s.
- 20 lipca – Kuwejt wstąpił do Ligi Państw Arabskich.
- 21 lipca – Virgil Grissom, pilotujący kapsułę „Liberty Bell 7” Mercurego 4 został drugim Amerykaninem, który poleciał na orbitę Ziemi.
- 31 lipca – Irlandia zgłosiła wniosek o członkostwo w EWG.
- Sierpień – powstała pierwsza wersja muru berlińskiego rozdzielającego przez 28 lat Berlin Wschodni i Berlin Zachodni.
- 6 sierpnia – odbył się lot kosmiczny Wostoka 2, z drugim radzieckim kosmonautą Germanem Titowem na pokładzie.
- 13 sierpnia – NRD obstawiła wojskiem granicę z Berlinem Zachodnim i zamknęła przejścia graniczne. Rozpoczęła się budowa muru berlińskiego.
- 15 sierpnia – w Izraelu odbyły się wybory parlamentarne.
- 23 sierpnia – wystrzelono amerykańską sondę księżycową Ranger 1.
- 24 sierpnia – 24-letni Günter Litfin został pierwszym uciekinierem zastrzelonym podczas próby przekroczenia Muru Berlińskiego.
- 1 września – została odkryta Kometa Humasona.
- 5 września – pierwsza konferencja Ruchu państw niezaangażowanych w Belgradzie.
- 6 września – Afganistan i Pakistan zerwały stosunki dyplomatyczne w związku ze sporem o Pasztunistan.
- 7 września – João Goulart został prezydentem Brazylii.
- 9 września – wszedł do służby pierwszy amerykański krążownik rakietowy o napędzie atomowym USS Long Beach.
- 10 września
- satelita TIROS 3 jako pierwszy w historii wykrył i sfotografował huragan z kosmosu.
- podczas Grand Prix Włoch, w tragicznym wypadku na torze Monza zginął Wolfgang von Trips oraz 13 kibiców.
- 83 osoby zginęły w katastrofie samolotu Douglas DC-6 w Shannon (Irlandia).
- 11 września – powstała międzynarodowa organizacja ekologiczna World Wildlife Fund.
- 12 września – pod Rabatem w katastrofie należącego do Air France samolotu Sud Aviation Caravelle zginęło 77 osób.
- 18 września – Sekretarz Generalny ONZ Dag Hammarskjöld zginął w katastrofie lotniczej w czasie misji pokojowej w Kongu.
- 20 września – w Tokio otwarto Ogród Botaniczny Jindai.
- 21 września – dokonano oblotu śmigłowca wielozadaniowego Boeing CH-47 Chinook.
- 27 września – Sierra Leone zostało członkiem ONZ.
- 28 września – Syria opuściła Zjednoczoną Republikę Arabską.
- 30 września
- 1 października – Kamerun Wschodni i Zachodni połączyły się, tworząc Republikę Federalną Kamerunu.
- 5 października
- odbyła się premiera filmu Śniadanie u Tiffany'ego.
- podpisano konwencję haską znoszącą wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych przez placówki dyplomatyczne lub urzędy konsularne.
- 12 października – z wyspy Tristan da Cunha na południowym Atlantyku, z powodu formującego się nowego wulkanu, ewakuowano drogą morską do Kapsztadu wszystkich 290 mieszkańców.
- 17 października – policja paryska dokonała masakry protestujących Algierczyków, zginęło nie mniej niż 50 osób.
- 18 października – w Turynie została uchwalona Europejska Karta Społeczna.
- 26 października – Grégoire Kayibanda został prezydentem Rwandy.
- 27 października
- NASA: wystrzelona została rakieta Saturn I.
- Mauretania oraz Mongolia zostały członkami ONZ.
- przy Checkpoint Charlie na Friedrichstraße w Berlinie, na skutek nieporozumień, stanęło naprzeciw siebie po dziesięć czołgów amerykańskich i radzieckich.
- 29 października
- Syria wycofała się ze Zjednoczonej Republiki Arabskiej.
- w Moskwie odsłonięto pomnik Karola Marksa.
- 30 października – ZSRR: na archipelagu Nowa Ziemia zdetonowano najpotężniejszą dotychczas bombę jądrową tzw. Car Bombę.
- 31 października
- z Mauzoleum Lenina na Placu Czerwonym usunięto ciało Józefa Stalina.
- Belize City, stolica Hondurasu Brytyjskiego (ob. Belize), zostało całkowicie zniszczone po przejściu huraganu.
- 3 listopada – U Thant został sekretarzem generalnym ONZ.
- 7 listopada – Stalingrad przemianowano na Wołgograd.
- 8 listopada
- otwarto muzeum w Luwrze.
- 77 osób zginęło w katastrofie samolotu Lockheed Constellation w Richmond (Wirginia).
- 14 listopada – w RFN powstał czwarty rząd Konrada Adenauera.
- 20 listopada – İsmet İnönü został po raz trzeci premierem Turcji.
- 22 listopada – premiera filmu muzycznego Błękitne Hawaje z Elvisem Presleyem w głównej roli.
- 23 listopada – w brazylijskim Campinas w katastrofie samolotu De Havilland Comet zginęły 54 osoby.
- 25 listopada – do służby wszedł USS Enterprise, pierwszy lotniskowiec o napędzie atomowym.
- 29 listopada
- John McCone został dyrektorem CIA.
- NASA: szympans o imieniu Enos dwukrotnie okrążył Ziemię, podczas lotu kosmicznego Mercury-Atlas 5.
- 2 grudnia – Fidel Castro w przemówieniu z okazji 5. rocznicy wybuchu rewolucji kubańskiej oznajmił, że jest marksistą-leninistą i zapowiedział budowę komunizmu na Kubie.
- 9 grudnia
- Izrael: Adolf Eichmann uznany winnym zbrodni wojennych podczas II wojny światowej.
- Tanganika uzyskała niepodległość (od Wielkiej Brytanii).
- 10 grudnia – ZSRR zerwał stosunki dyplomatyczne z Albanią.
- 15 grudnia – Adolf Eichmann został skazany w Izraelu na karę śmierci.
- 17 grudnia
- Indie zajęły portugalskie enklawy Goa, Daman i Diu.
- w pożarze cyrku w mieście Niterói w Brazylii zginęło 320 osób, setki zostało rannych.
- 18 grudnia – Indonezja zaatakowała Nową Gwineę Holenderską.
- 23 grudnia – w katastrofie kolejowej we włoskiej Kalabrii zginęło 71 osób, 26 zostało rannych.
- 30 grudnia – wojska Demokratycznej Republiki Kongo zajęły zbuntowaną prowincję Kasai Południowe.
- 31 grudnia
- nieudana próba zamachu stanu w Libanie, inspirowanego przez Syrię.
- w Long Beach w Kalifornii odbył się pierwszy koncert grupy The Beach Boys.
[edytuj] Urodzili się
- 11 stycznia – Ewa Malik, polska polityk
- 20 stycznia – Piotr Polak, polski polityk
- 26 stycznia
- Wayne Gretzky, kanadyjski hokeista
- Tom Keifer, amerykański wokalista
- 29 stycznia – Ireneusz Bruski, polski duchowny katolicki, prawnik, dziennikarz, publicysta
- 7 lutego – Maria Probosz, polska aktorka (zm. 2010)
- 13 lutego – Henry Rollins, amerykański wokalista, muzyk, poeta, pisarz, aktor
- 19 lutego – Grzegorz Pawlak, polski aktor
- 22 lutego – Piotr Waśko, polski polityk
- 26 lutego – Eugeniusz „Siczka” Olejarczyk, polski muzyk
- 2 marca – Tomasz Tomczykiewicz, polski polityk
- 4 marca – Steven Weber, amerykański aktor
- 10 marca – Adam Abramowicz, polski polityk
- 18 marca – Edward Kiedos, polski polityk
- 22 marca – Robert Janowski, polski aktor
- 3 kwietnia
- Zbigniew Kozak, polski polityk
- Eddie Murphy, amerykański aktor
- 14 kwietnia – Sławomir Kowalski, polski polityk
- 28 kwietnia – Marek Kwitek, polski polityk
- 3 maja – Joe Murray, amerykański twórca kreskówek
- 5 maja
- Krzysztof Grzegorek, polski lekarz i polityk
- Marek Kapłon, polski muzyk rockowy, perkusista
- 6 maja – George Clooney, aktor amerykański
- 11 maja
- Anders Lööf, szwedzki curler
- Martin Říman, czeski polityk
- 15 maja – Katrin Cartlidge, brytyjska aktorka (zm. 2002)
- 17 maja – Enya (wł. Eithne Patricia Ní Bhraonáin), irlandzka piosenkarka
- 21 maja – Jarosław Jaromi Drażewski, polski muzyk bluesowy, multiinstrumentalista, kompozytor i autor
- 24 maja – Dariusz Gnatowski, polski aktor
- 27 maja – Marek Konopka, polski polityk
- 31 maja – Lea Thompson, amerykańska aktorka
- 2 czerwca
- Jan Jankowski, polski aktor
- Maciej Sobczak, polski skrzypek
- 3 czerwca – Lawrence Lessig, amerykański prawnik, twórca Creative Commons
- 5 czerwca – Mary Kay Bergman, amerykańska aktorka (zm. 1999)
- 6 czerwca – Tom Araya, amerykański basista, wokalista zespołu Slayer
- 9 czerwca – Michael J. Fox, amerykański aktor
- 20 czerwca
- Piotr Cyrwus, polski aktor
- Małgorzata Kozera-Gliszczyńska, polska koszykarka (zm. 1992)
- 21 czerwca – Manu Chao, hiszpański muzyk
- 25 czerwca – Piotr Kozłowski, polski polityk
- 1 lipca – Diana Spencer, księżna Walii (zm. 1997)
- 8 lipca – Andrew Fletcher, angielski muzyk (Depeche Mode, Client)
- 14 lipca – Waldemar Starosta, polski polityk
- 17 lipca – Zbigniew Zamachowski, polski aktor
- 20 lipca – Jarosław Rusiecki, polski polityk
- 23 lipca – Martin Gore, angielski muzyk Depeche Mode
- 24 lipca – Jacek Kowalik, polski polityk
- 30 lipca – Laurence Fishburne, amerykański aktor
- 31 lipca – Stanisław Jurcewicz, polski polityk
- 1 sierpnia – Krzysztof Filipek, polski polityk
- 4 sierpnia – Barack Obama, prezydent Stanów Zjednoczonych
- 8 sierpnia – The Edge (Dave Evans), gitarzysta zespołu U2
- 14 sierpnia – Maciej Maleńczuk, polski pieśniarz i piosenkarz
- 21 sierpnia – Andrzej Walkowiak, polski polityk
- 22 sierpnia – Cezary Żak, polski aktor
- 24 sierpnia – Jerzy Polaczek, polski polityk i prawnik
- 25 sierpnia - Billy Ray Cyrus, amerykański piosenkarz country i aktor
- 10 września – Andrzej Dera, polski polityk
- 12 września – Mylène Farmer, francuska piosenkarka
- 13 września – Dave Mustaine, amerykański muzyk thrash metalowy zespołu Megadeth
- 29 września
- Norberto Bocchi, włoski brydżysta
- Jacek Kawalec, polski aktor
- 1 października – Olga Sawicka, polska aktorka i reżyser dubbingu
- 10 października – Danuta Stenka, polska aktorka
- 16 października – Jarosław Katulski, polski polityk
- 17 października – Janusz Grudziński, muzyk rockowy zespołu Kult
- 20 października – Les Stroud, kanadyjski muzyk, reżyser filmowy
- 31 października – Larry Mullen, perkusista zespołu U2
- 8 listopada – Anna Poppek, polska dziennikarka
- 9 listopada – Alan Heath, wydawca Polish Business News
- 16 listopada – Włodzimierz Karpiński, polski polityk
- 24 listopada – Kuba Sienkiewicz, polski muzyk, lider zespołu Elektryczne Gitary
- 26 listopada – Andrzej Halicki, polski polityk
- 27 listopada – Tadeusz Gruszka, polski polityk
- 30 listopada – Andrzej Misiołek, polski polityk
- 4 grudnia – Jarosław Gowin, polski publicysta i polityk
- 7 grudnia – Witold Pahl, polski polityk
- 8 grudnia – Thomas Norgren, szwedzki curler
- 9 grudnia – Joe Lando, amerykański aktor
- 19 grudnia – Wojciech Jasiński, instrumentalista, kompozytor
- 24 grudnia – Marcin Świetlicki, polski poeta, lider Świetlików
- 25 grudnia – Leszek Redzimski, polski polityk
[edytuj] Zmarli
- 4 stycznia – Erwin Schrödinger, austriacki fizyk, jeden z twórców mechaniki kwantowej, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (ur.1887)
- 10 stycznia - Dashiell Hammett, amerykański pisarz (ur. 1894)
- 6 lutego – Reinhard Machold, austriacki polityk i samorządowiec (ur. 1879)
- 15 marca – Akiba Rubinstein, polski szachista (ur. 1882)
- 26 kwietnia – Hari Singh, władca Kaszmiru (ur. 1895)
- 13 maja – Gary Cooper, amerykański aktor (ur. 1901)
- 26 czerwca – Andrzej Bobkowski, polski pisarz (ur. 1913)
- 2 lipca – Ernest Hemingway, amerykański pisarz (ur. 1899)
- 9 lipca – Whittaker Chambers, amerykański szpieg (ur. 1901)
- 23 lipca – Józef Andrzej Teslar, polski poeta, publicysta, tłumacz (ur. 1889)
- 20 sierpnia – Percy Williams Bridgman, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (ur. 1882)
- 15 września – Bronisław Idzikowski, polski żużlowiec (ur. 1936)
- 18 września – Dag Hammarskjöld, szwedzki polityk, dyplomata, ekonomista i prawnik, sekretarz generalny ONZ, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (ur. 1905)
- 20 września – Andrzej Munk, polski reżyser (ur. 1921)
[edytuj] Zdarzenia astronomiczne
[edytuj] Nagrody Nobla
- z fizyki – Robert Hofstadter, Rudolf Ludwig Mössbauer
- z chemii – Melvin Calvin
- z medycyny – Georg von Bekesy
- z literatury – Ivo Andrić
- nagroda pokojowa – Dag Hammarskjöld (pośmiertnie)
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Święta ruchome
- Tłusty czwartek: 9 lutego
- Ostatki: 14 lutego
- Popielec: 15 lutego
- Niedziela Palmowa: 26 marca
- Wielki Czwartek: 30 marca
- Wielki Piątek: 31 marca
- Wielka Sobota: 1 kwietnia
- Wielkanoc: 2 kwietnia
- Poniedziałek wielkanocny: 3 kwietnia
- Wniebowstąpienie: 11 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 21 maja
- Boże Ciało: 1 czerwca
