1913

1913
Eeuwen:	19e eeuw · 20e eeuw · 21e eeuw
Decennia:	1900-1909 · 1910-1919 · 1920-1929
Jaren:	< · 1911 · 1912 · 1913 · 1914 · 1915 · >
Maanden:	jan · feb · mrt · apr · mei · jun jul · aug · sep · okt · nov · dec
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita:		2666 MMDCLXVI
Armeense jaartelling:		1362 ԹՎ ՌՅԿԲ
Chinese jaartelling:		4609 – 4610 己子 – 庚丑
Christelijke jaartelling:		1913 MCMXIII
Ethiopische jaartelling:		1905 –1906
Hebreeuwse jaartelling:		5673 – 5674
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1968 – 1969
- Shaka Samvat		1835 – 1836
- Kali Yuga		5014 – 5015
Iraanse jaartelling:		1291 –1292
Islamitische jaartelling:		1331 – 1332
Maçonnieke jaartelling:		5912 - 5913
Dit jaar naar onderwerp
Film in 1913
Lijst van landen in 1913
Sport in 1913
Juliaanse kalender van 1913
Gregoriaanse kalender van 1913

1913 is een jaartal volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

• (Nederland) - In Rotterdam wordt een begin gemaakt met de bouw van de Van Nelle-fabriek, waarvan stijl en opzet internationale aandacht trekken. Het ontwerp van de architecten Brinkmann en Van der Vlugt wordt in 1931 voltooid.

januari

• 15 - (Duitsland/VS) - Een nieuwe radiotoren bij Berlijn maakt de eerste draadloze verbinding tussen Berlijn en New York mogelijk.
• 17 - (Frankrijk) - Raymond Poincaré wordt president van de republiek. Hij volgt Armand Fallières op.
• 23 - (Osmaanse rijk) - Grootvizier Mehmed Kamil Pasja wordt tot aftreden gedwongen door de beweging van de Jong-turken onder Enver Pasja.
• 30 - (Balkan) - Na het vastlopen van de vredesonderhandelingen laait de oorlog op de Balkan weer op.

februari

• (Zweden) - De uit Oostenrijk-Hongarije afkomstige Helene Engelmann en Karl Mejstrik worden wereldkampioen in het kunstschaatsen voor paren. Bij de dames wint de Hongaarse Opika von Méray Horváth, bij de heren de Oostenrijker Fritz Kachler.
• 2 - (VS) - In New York wordt het grootste trein-station ter wereld geopend: het Grand Central Station.
• 3 - (Duitsland) - Rudolf Steiner sticht in Berlijn het Antroposofisch Genootschap.
• 15 - (VS) - In New York wordt de Armory Show geopend, die voor het eerst in de Verenigde Staten de Amerikaanse en Europese kunst tentoonstelt.
• 18 - Francisco I. Madero wordt afgezet als president van Mexico door Victoriano Huerta en Henry Lane Wilson. Vier dagen later wordt Madero vermoord.
• 19 - Britse reder krijgt opdracht wijzigingen aan te brengen aan RMS Lusitania.

maart

• 1 - Het Britse stoomschip Calvados vergaat in een sneeuwstorm in de Zee van Marmora. Meer dan 200 opvarenden komen om het leven.
• 18 - (Griekenland) - Kroonprins Constantijn wordt opvolger van zijn vader George I, die in Saloniki (Thessaloniki) het slachtoffer wordt van een aanslag.

april

• 16 - (Frans-Equatoriaal-Afrika) - De arts en theoloog Albert Schweitzer opent in Lambaréné een tropenhospitaal.
• 29 - Het octrooi op de ritssluiting is een feit.

mei

• 12 - (VS) - Na een aanbod voor een rol door de Keystone Film Company begint Charlie Chaplin zijn carrière als ster-komediant van de stomme film.
• 17 - (Balkan) - De Eerste Balkanoorlog tussen de Balkanbond (bestaande uit Bulgarije, Griekenland, Montenegro en Servië) en het aangevallen Osmaanse rijk liep tot een eind, waarbij massaal Turkse burgers gedood of verdreven werden uit het Europese continent waar ze al ruim 500 jaar resideerden.
• 25 - (Oostenrijk-Hongarije) - Kolonel Alfred Redl wordt door de geheime dienst, die bang is voor het schandaal van een spionageproces, gedwongen zelfmoord te plegen.
• 28 - (België) - Minister van Oorlog Charles de Broqueville voert veralgemeende dienstplicht in om het leger van 180.000 naar 340.000 manschappen te brengen.
• 28 - (Frankrijk) - Drie Fransen bereiken met een ballon als eersten een hoogte van meer dan 10.000 meter.
• 29 - (Frankrijk) - In Parijs gaat het ballet Le sacre du printemps van Igor Stravinsky in première.
• 30 - Met het Verdrag van Londen komt er een einde aan de Eerste Balkanoorlog. Het Ottomaanse Rijk moet het leeuwendeel van zijn Europese gebied aan de Balkanstaten afstaan.

juni

• (België) - Regeringsleider Charles de Broqueville belooft tweetaligheid van het officierenkorps om de katholieken tegemoet te komen.
• 29 - Uit onvrede over de gebiedswinst van Bulgarije begint de Tweede Balkanoorlog, en vallen Servië en Griekenland Bulgarije aan. Ook het Osmaanse Rijk begeeft zich in de oorlog om het verlies van de Eerste Balkanoorlog te compenseren.
• 29 - (Frankrijk) - Henri Desgrange introduceert bij de Ronde van Frankrijk het dragen van de gele trui. Winnaar van de Tour in dit jaar is de Belg Philippe Thys.

juli

• 1 - Officiële oprichting in Nederland van de Luchtvaartafdeling van de Koninklijke Landmacht. De afdeling zal uitsluitend worden uitgerust met vliegtuigen, van de aanschaf van luchtballons is afgezien.
• 5 - Voor het eerst reist de socialistische leider Pieter Jelles Troelstra naar Paleis Het Loo om advies uit te brengen over de kabinetsformatie. Hij geeft koningin Wilhelmina in overweging om een coalitie uit de burgerlijke partijen te laten samenstellen.
• 5 - (Groot-Brittannië) - Anthony F. Wilding (bij de mannen) en Dorothea Lambert-Chambers (dames) winnen wederom Wimbledon.
• 19 - In een vergadering van partijbestuur en Kamerfractie wijst de top van de SDAP het voorstel af van formateur Dirk Bos om met drie ministers toe te treden tot een meerderheidsregering. De socialisten zullen 26 jaar moeten wachten op een nieuwe uitnodiging.
• 31 - In België wordt het Koninklijk Meteorologisch Instituut opgericht (KMI).

augustus

• 10 - De Vrede van Boekarest maakt een einde aan de Tweede Balkanoorlog, waarbij het Osmaanse Rijk nu definitief geen recht meer heeft op eeuwenoud land op de Balkan. Stromen van Turkse vluchtelingen en massale moordpartijen onder Turken op de Balkan zijn het gevolg.
• 16 - (VS) - In de autofabrieken van Henry Ford leiden de eerste proeven met lopende band-productie tot productiestijgingen van 400 procent.
• 18 - De wereldvoetbalbond FIFA voert een nieuwe regel in bij het voetballen: bij vrije trappen moet de tegenstander minimaal 10 yard (9,15 meter) afstand bewaren.
• 22 - De film Der Student von Prag van Stellan Rye, met Paul Wegener in de hoofdrol, heeft groot succes bij de première in Berlijn.
• 23 - In Berlijn wordt de International Amateur Athletic Federation (IAAF) opgericht. Dat maakt het onder meer mogelijk een wereldrecord officieel te laten registreren.
• 28 - In Nederland wordt het kabinet-Cort van der Linden beëdigd. Het is een extra-parlementair kabinet waarvan de leden van liberale signatuur zijn.
• 28 - Koningin Wilhelmina opent het Vredespaleis.
• 29 - Beëdiging van het Kabinet-Cort van der Linden.
• 31 - In Eindhoven wordt voetbalclub PSV opgericht.
• 31 - In Oppau wordt de ammoniakfabriek van de Badische Anilin- und SodaFabriken (BASF) in bedrijf genomen. In 1909 had de Duitse geleerde Fritz Haber de ammoniaksynthese uitgevonden.

september

• 8 - Het tot dusverre grootste luchtschip, de L2, vertrekt voor de eerste proefvlucht. Het is 260 meter lang en wordt aangedreven door vier motoren van 205 pk.
• 11 - De cholera-epidemie die over Midden-Europa raast, bereikt een hoogtepunt.
• 20 - Op de partijvergadering van de SPD worden Hugo Haase en Friedrich Ebert als opvolger gekozen van de overleden partijvoorzitter August Bebel.

oktober

• 9 - Het Canadese passagiersstoomschip Volturno van de rederij Canadian Northern Steamships wordt, op weg van Halifax naar Rotterdam, door brand getroffen en verwoest. Hierbij komen 135 opvarenden om het leven.

november

• 4 - (Rusland) - tsaar Nicolaas II keurt Groot Militair Programma goed.
• 5 - Koning Lodewijk III van Beieren wordt gekroond.

december

• 10 - (Zweden) - Rabindranat Tagore uit India krijgt de Nobelprijs voor literatuur. Hij is de eerste niet-Europeaan die deze prijs in ontvangst mag nemen.
• 11 - (Rotterdam) - Het Rotterdamsch Studenten Corps wordt opgericht.
• 19 - (VS) - De Amerikaanse zwaargewicht-bokser Jack Johnson verdedigt zijn wereldtitel tegen zijn landgenoot Jim Johnson met een onbesliste partij.

zonder datum

• Paul Deman wint de eerste Ronde van Vlaanderen.
• Italië sluit geheime marineconventie met Oostenrijk-Hongarije.
• De Belgische koning Albert I bezoekt Duitsland en Frankrijk om Belgische neutraliteit te onderstrepen.
• (Verenigd Koninkrijk) - Bertrand Russell voltooit samen met Alfred Whitehead de Principia Mathematica.
• In New York wordt het 55 verdiepingen tellende Woolworth Building opgeleverd. Het is 232 meter hoog en zal een kwart eeuw lang het hoogste gebouw ter wereld zijn.
• (Duitsland) - het leger wordt uitgebreid tot 800.000 manschappen.
• Frankrijk voert de dienstplicht in.
• (Duitsland) - Alfred von Schlieffen wordt opgevolgd door Helmuth von Moltke.
• In België vindt de algemene staking plaats om te strijden voor het algemeen enkelvoudig stemrecht.

Muziek

• De Finse componist Jean Sibelius componeert Barden, opus 64
• Claude Debussy componeert het ballet Jeux

Literatuur

• De Indiase schrijver Rabindranath Tagore ontvangt de Nobelprijs voor de Literatuur
• Lodewijk van Deyssel en P.C. Boutens ontvangen de Tollensprijs
• Publicatie van de roman Villa des Roses van Vlaams auteur Willem Elsschot
• (Frankrijk) - Marcel Proust publiceert Du côté de chez Swann, het eerste deel van zijn romancyclus À la recherche du temps perdu
• Franz Kafka publiceert Das Urteil en de verhalenbundel Betrachtung
• Louis Couperus schrijft Herakles

Beeldende kunst

• 

  Elisabethufer (1913) Ernst Ludwig Kirchner, Pinakothek der Moderne, München

• 

  Zwart vierkant (1913) Kazimir Malevitsj, Russisch Museum

• 

  Turm der blauen Pferde (1913) Franz Marc

Bouwkunst

• 

  Vooraanzicht Vredespaleis, Louis M. Cordonnier, geopend 28 augustus 1913

Geboren

januari

• 1 - Shih Kien, Hong Kongs acteur (overleden 2009)
• 4 - Malietoa Tanumafili II, staatshoofd van Samoa (overleden 2007)
• 5 - Jack Haig, Engels acteur (overleden 1989)
• 6 - Max Théret, Frans zakenman, stichter winkelketer Fnac (overleden 2009)
• 9 - Richard Nixon, 37^ste president van de Verenigde Staten (overleden 1994)
• 10 - Franco Bordoni, Italiaans piloot en autocoureur (overleden 1975)
• 10 - Gustáv Husák, Tsjecho-Slowaaks politicus (overleden 1991)
• 10 - Mehmet Shehu, Albanees politicus (overleden 1981)
• 14 - Lex Metz, Nederlands fotograaf, grafisch ontwerper en illustrator (overleden 1986)
• 15 - Eugène Brands, Nederlands kunstschilder (overleden 2002)
• 19 - Jan Linssen, Nederlands voetballer (overleden 1995)
• 20 - Odd Frantzen, Noors voetballer (overleden 1977)
• 20 - Tollien Schuurman, Nederlands atlete (overleden 1994)
• 23 - Jean-Michel Atlan, Joods-Frans kunstschilder (overleden 1960)
• 26 - Jimmy Van Heusen, Amerikaans componist (overleden 1990)

februari

• 4 - Rosa Parks, Amerikaans burgerrechtenactiviste (overleden 2005)
• 15 - Willy Vandersteen, Belgisch striptekenaar (overleden 1990)
• 27 - Paul Ricœur, Frans filosoof (overleden 2005)

maart

• 1 - Ralph Ellison, Afro-Amerikaans schrijver (overleden 1994)
• 2 - Godfried Bomans, Nederlands schrijver (overleden 1971)
• 2 - Duke Nalon, Amerikaans autocoureur (overleden 2001)
• 13 - Sergej Michalkov, Russisch kinderboekenschrijver (overleden 2009)
• 13 - Ward Schroeven, Belgisch atleet (overleden 2001)
• 15 - Lex Goudsmit, Nederlands acteur (overleden 1999)
• 15 - Gerard van Waes, Nederlands burgemeester (overleden 2009)
• 21 - Ali Kurt Baumgarten, Duits kunstschilder (overleden 2009)
• 30 - Frankie Laine, Amerikaans zanger (overleden 2007)

april

• 3 - Per Borten, Noors premier (overleden 2005)
• 3 - Willem Jacob Verdenius, Nederlands classicus (overleden 1998)
• 11 - Oleg Cassini, Amerikaans modeontwerper (overleden 2006)
• 13 - David Albritton, Amerikaans atleet (overleden 1994)
• 14 - Jean Fournet, Frans dirigent (overleden 2008)
• 23 - Joop Geesink, Nederlands filmproducent (overleden 1984)
• 28 - Walter Crook, Engels voetballer en voetbalcoach (overleden 1988)
• 29 - Charles Aerts, Nederlands impresario, theaterproducent en (opera)zanger (overleden 2007)

mei

• 4 - Catharina van Griekenland, Grieks prinses (overleden 2007)
• 4 - Adolf Lang, Duits autocoureur (overleden 1993)
• 5 - Edwin Gustaaf Wijngaarde, Surinaams medicus en politicus
• 7 - Alfred Van Roy, Belgisch ondernemer (overleden 2009)
• 10 - Kees Pellenaars, Nederlands wielrenner en ploegleider (overleden 1988)
• 20 - Teodoro Fernández, Peruviaans voetballer (overleden 1996)
• 20 - William Hewlett, Amerikaans medeoprichter van Hewlett-Packard (overleden 2001)
• 22 - Dominique Rolin, Belgisch schrijfster (overleden 2012)
• 23 - Carlos Rafael Rodríguez, Cubaans politicus (overleden 1997)
• 24 - Peter Ellenshaw, Engels-Amerikaans special effectsontwerper (overleden 2007)

juni

• 8 - Alida Bosshardt, Nederlands majoor van het Leger des Heils (overleden 2007)
• 14 - Frits van Turenhout, Nederlands programmamaker en zanger (overleden 2004)
• 21 - Luis Taruc, Filipijns communist en leider van de Hukbalahap (overleden 2005)
• 23 - Sverre Hansen, Noors voetballer (overleden 1974)
• 24 - Heinrich Hollreiser, Duits dirigent (overleden 2006)
• 25 - Henk van Spaandonck, Nederlands voetballer (overleden 1982)
• 26 - Aimé Césaire, Frans-Martinikaans dichter, toneelschrijver, essayist en politicus (overleden 2008)
• 26 - Maurice Wilkes, Brits informaticus (overleden 2010)

juli

• 11 - Kofi Abrefa Busia, Ghanees premier (overleden 1978)
• 12 - Willis Lamb, Amerikaans natuurkundige en Nobelprijswinnaar (overleden 2008)
• 13 - Arnold Mærsk Mc-Kinney Møller, Deens scheepvaartmagnaat en ondernemer (overleden 2012)
• 14 - Gerald Ford, 38^ste president van de Verenigde Staten (overleden 2006)
• 20 - Ben van Meerendonk, Nederlands fotojournalist (overleden 2008)
• 26 - Piet Zwanenburg, Nederlands schaatscoach (overleden 2004)
• 28 - Gérard Côté, Canadees atleet (overleden 1993)
• 29 - Helen Barbara Kruger, Amerikaans modeontwerpster (overleden 2006)
• 29 - Erich Priebke, Duits oorlogsmisdadiger

augustus

• 1 - Hajo Herrmann, Duits militair en advocaat (overleden 2010)
• 3 - Jan Dommering, Nederlands voetballer (overleden 1997)
• 10 - Romain Maes, Belgisch wielrenner (overleden 1983)
• 10 - Wolfgang Paul, Duits natuurkundige en Nobelprijswinnaar (overleden 1993)
• 11 - Marcel Schneider, Frans schrijver (overleden 2009)
• 13 - Fred Davis, Engels snookerspeler (overleden 1998)
• 16 - Menachem Begin, Israëlisch premier (overleden 1992)
• 17 - Mark Felt, Amerikaans ambtenaar (Deep Throat) (overleden 2008)
• 20 - Roger Sperry, Amerikaans psycholoog (overleden 1994)
• 26 - Jan Frederik Hartsuiker, Nederlands jurist (overleden 2003)
• 26 - Cees de Lange, Nederlands cabaretier, conferencier en presentator (overleden 1974)
• 30 - Richard Stone, Engels econoom (overleden 1991)

september

• 2 - Bill Shankly, Schots voetballer en coach (overleden 1981)
• 4 - Victor Kiernan, Brits historicus (overleden 2009)
• 5 - Conny Stuart, Nederlands cabaretière en zangeres (overleden 2010)
• 6 - Henri Disy, Belgisch waterpolospeler
• 8 - Oscar Abendanon, Surinaams jurist (overleden 2008)
• 9 - Bert Garthoff, Nederlands presentator (overleden 1997)
• 12 - Jesse Owens, Amerikaans atleet (overleden 1980)
• 14 - Cor Aalten, Nederlands atlete (overleden 1991)
• 14 - Jacobo Arbenz Guzmán, president van Guatemala (overleden 1971)
• 15 - Henry Brant, Amerikaans componist (overleden 2008)
• 15 - Hans Filbinger, Duits jurist en politicus (overleden 2007)
• 16 - Félicien Marceau, Frans schrijver (overleden 2012)
• 19 - Elly Weller, Nederlands actrice (overleden 2008)
• 23 - Carl-Henning Pedersen, Deens kunstschilder (overleden 2007)
• 26 - Hans Knecht, Zwitsers wielrenner (overleden 1986)
• 29 - Silvio Piola, Italiaans voetballer (overleden 1996)

oktober

• 1 - Hélio Gracie, Braziliaans vechtsporter (grondlegger van het Braziliaans Jiujitsu) (overleden 2009)
• 3 - Lily Petersen, Nederlands radiopresentatrice (overleden 2004)
• 7 - Simon Carmiggelt, Nederlands journalist en schrijver (overleden 1987)
• 8 - Haxhi Lleshi, Albanees politicus (overleden 1998)
• 19 - Vinicius de Moraes, Braziliaans dichter, componist, diplomaat en journalist (overleden 1980)
• 27 - Luigi Piotti, Italiaans autocoureur (overleden 1971)
• 28 - Theophile Blankers, Belgisch voetballer (overleden 1998)

november

• 4 - Gig Young, Amerikaans acteur (overleden 1978)
• 7 - Albert Camus, Frans filosoof en schrijver (overleden 1960)
• 8 - Rudolf Harbig, Duits atleet (overleden 1944)
• 11 - Sun Yun-Suan, Taiwanees politicus (overleden 2006)
• 13 - Bill Young, Nieuw-Zeelands politicus en diplomaat (overleden 2009)
• 14 - Jan Oradi, Nederlands radiomedewerker (overleden 1994)
• 15 - Riek Schagen, Nederlands actrice en kunstschilderes (overleden 2008)
• 17 - Hugo Mann, Duits ondernemer (overleden 2008)
• 22 - Benjamin Britten, Engels componist (overleden 1976)
• 28 - Hugo Pos, Surinaams jurist en schrijver (overleden 2000)

december

• 3 - Omer Vanaudenhove, Belgisch politicus (overleden 1994)
• 4 - Robert Adler, Oostenrijks-Amerikaans natuurkundige en uitvinder (overleden 2007)
• 4 - Mark Robson, Amerikaans regisseur (overleden 1978)
• 12 - Rex Easton, Amerikaans autocoureur (overleden 1974)
• 18 - Willy Brandt, Duits bondskanselier (overleden 1992)
• 19 - Kitty ter Braake, Nederlands atlete (overleden 1991)
• 29 - Eddy Schuyer, Nederlands goochelaar (overleden 1999)

exacte datum onbekend

• Sylvia Straus, Amerikaans klassiek pianist (overleden 2007)

Overleden

januari

• 20 - José Guadalupe Posada (58), Mexicaans illustrator

februari

• 10 - Konstantinos Tsiklitiras (24), Grieks atleet
• 18 - Gustavo A. Madero (37), Mexicaans politicus
• 22 - Francisco I. Madero (39), Mexicaans politicus (president 1911-1913)
• 22 - José María Pino Suárez (43), Mexicaans politicus

maart

• 18 - George I van Griekenland (67), Koning van Griekenland (1863-1913)

april

• 7 - Philip H. Diehl (66), Amerikaans technicus en uitvinder

juni

• 2 - Alfred Austin (78), Engels dichter

juli

• 29 - Tobias Asser (75), Nederlands jurist en Nobelprijswinnaar

september

• 30 - Rudolf Diesel (55), Duits uitvinder

oktober

• 7 - Mikoláš Aleš (60), Tsjechisch kunstenaar
• 7 - Belisario Domínguez (50), Mexicaans medicus en politicus

november

• 7 - Alfred Russel Wallace (90), Brits bioloog

december

• 10 - Henrique Pereira de Lucena (78), Braziliaans politicus
• 23 - Jules Claretie (73), Frans schrijver, theateracteur en historicus

Weerextremen in België

• 12 april: 10 cm sneeuw in Ukkel.
• 21 april: Voor Bastogne is dit de laatste vorstdag. Dit is zeer vroeg voor deze streek.
• 30 april: Tornado veroorzaakt schade in de streek van Sars-la-Bruyère (Frameries).
• 17 juni: 83 mm neerslag in 24 uur in Genk.
• 10 juli: Koudste juli-decade van de eeuw: gemiddelde temperatuur 12,4 °C.

Bron: KMI Gegevens Ukkel 1901-2003 met aanvullingen

Mediabestanden

Zie de categorie 1913 van Wikimedia Commons voor meer mediabestanden.