Dwie rzymskie siostry- część druga

Według legendy drugą córką Pudensa była św. Prakseda. Razem z siostrą (św. Pudencjaną) wbrew prawu zabierały i chowały w katakumbach ciała męczenników, a ich krew zbierały do specjalnych naczyń. Wkrótce same do nich dołączyły, bo za takie występki zostały skazane na śmierć.

Wejście do bazyliki św. Praksedy wygląda niepozornie, ale wnętrze naprawdę robi wielkie wrażenie.

Wejście do bazyliki      źródło: archiwum własne

Bazylika św. Praksedy znajduje się na Eskwilinie. Miała zostać zbudowana w miejscu, w którym stał dom świętej, w którym ukrywała chrześcijan. Jednak i Prakseda jest świętą, której istnienie można zakwestionować. Pierwsi chrześcijanie zbierali się w domach prywatnych tzw. domus ecclesiae. Tak nazywano je do roku 313, gdy cesarz Konstantyn zalegalizował chrześcijaństwo. Potem zwano je tituli  i pełniły rolę kościołów parafialnych, by odróżnić je od siebie nazywano je imieniem właściciela.
W tym kościele, podobnie jak w bazylice św. Pudendcjany znajdziemy przepiękne mozaiki. Te ze św. Praksedy są w stylu typowo bizantyjskim.

Wnętrze bazyliki           źródło: archiwum własne

We wnętrzu kościoła naszą uwagę zwraca wspaniała mozaika z IX wieku w absydzie nad ołtarzem. W centrum stoi Chrystus, nad jego głową z chmur wyłania się dłoń Boga zakładającego mu koronę. Jezus stoi w wodach rzeki Jordan. Na dole, na złotym tle stoją baranki reprezentujące apostołów i Chrystusa. Postaci po prawej stronie widza oglądającego mozaikę to św. Paweł, św. Pudencjana oraz niezidentyfikowany diakon. Natomiast po lewej św. Piotr obejmuje św. Praksedę, obok nich św. Paschalis trzyma model bazyliki. Ale co on ma na głowie? Skoro święty to czemu nie ma aureoli tylko dziwny prostokąt? Mozaika została stworzona za życia Paschalisa, więc trzeba było podejść do tematu nieco skromniej. Osoby żyjące przedstawiano z  kwadratowym nimbem dookoła głowy. Na drzewie nad Paschalisem siedzi feniks, będący symbolem zmartwychwstania.

Mozaika nad ołtarzem głównym          źródło: classicalmosaics.com

A kim był Paschalis? Był papieżem żyjącym w IX wieku. Starał się uniezależnić papiestwo od cesarstwa. Oprócz tego zajadle zwalczał swoich wrogów i zdrajców, których torturował lub skazywał na śmierć. Papież jest uwieczniony na mozaice nad ołtarzem, dlatego że ufundował nową bazylikę św. Praksedy (stara została opuszczona). Zbudował również kaplicę św. Zenona i sprowadził do bazyliki jego szczątki. Paschalisowi bardziej jednak chodziło o własną matkę, Teodorę która miała być tutaj pochowana. Całą kaplicę pokrywają bizantyjskie mozaiki. Wejście do środka, mimo iż jest naprawdę niewielka robi niesamowite wrażenie. Gdy zapalimy światło złote mozaiki lśnią prawie nieziemskim blaskiem.
Mimo, że papież Paschalis I ufundował  i odnowił inne rzymskie kościoły, to nie udało mu się zaskarbić przychylności rzymskich dostojników, a z domem cesarskim pozostawał w konflikcie. Te jednak drobne fakty nie przeszkodziły w kanonizacji Paschalisa I i tak dziś zaliczany jest w poczet świętych.

Wnętrze kaplicy         źródło: zbiory prywatne

Teodora matka papieża została błogosławiona za życia, kiedy budowano kaplicę.
źródło: archiwum własne

Sklepienie kaplicy         źródło: archiwum własne

Wnętrze kaplicy         źródło: archiwum własne

Hetoimasia         źródło: archiwum własne

Na ścianie nad wejściem znajduje się typowe dla wschodniej ikonografii  przedstawienie hetoimasia, czyli przygotowanie tronu na ponowne przyjście Jezusa. Tu Po bokach tronu stoją św. Piotr i św. Paweł opiekunowie kościoła rzymskiego.

W kaplicy św. Zenona znajduje się również kolumna, do której według legendy miał być przywiązany Chrystus podczas biczowania. Dlaczego jest taka mała? Biczowany nie stał, a kucał więc kolumna nie musiała być wysoka. 

Kolumna w kaplicy       źródło: archiwum własne

Dwie rzymskie siostry- część pierwsza

Idąc ulicami Rzymu często możemy spotkać kościoły, które na pierwszy rzut oka wyglądają niepozornie. Patrząc na skromne fasady nie spodziewamy się tego, co znajduje się w środku. Przykładem tego są dwie bazyliki, św. Pudencjany i św.Praksedy, które są uważane za jedne z najstarszych kościołów w Rzymie. W obu znajdują się niezwykłe, choć odmienne w stylu mozaiki.

Bazylika św. Pudencjany, Rzym Źródłó: www.pl.wikipedia.org

Bazylika św. Pudencjany (Santa Pudenziana) została wzniesiona pod koniec IV wieku. Oczywiście była wielokrotnie przebudowywana, a wczesnochrześcijańskiego kościoła zachowała się przepiękna mozaika. Siedzący na tronie Chrystus jest przedstawiony z księgą jako Pantokrator , czyli władca i sędzia wszechświata. Najbliżej tronu po lewej znajduje się św. Paweł, po przeciwnej św. Piotr. Kobieta z prawej strony  to św. Pudencjana, po drugiej stronie, nad głową św. Pawła wieniec trzyma jej siostra św. Prakseda.

Niestety część mozaiki została ucięta z powodu budowy ołtarza w XVI wieku. W tle widać panoramę Jerozolimy, która nie wygląda do końca jak Jerozolima. Architektura tego miasta jest tak naprawdę rzymska, tak jak cała antyczna mozaika. 

Apostołowie otaczający Chrystusa są ubrani w togi senatorów. Mozaika jest jeszcze całkowicie w stylu rzymskim, jakże inna od znanych średniowiecznych mozaik w stylu bizantyjskim. Twarze przedstawionych ludzi mają indywidualne cechy.

Kawałeczki, z których zrobione są mozaiki nazywają się tessery. Źródło: www.pl.wikipedia.org

Podobno kościół  zbudowano w miejscu domu świętej, który udostępniła chrześcijanom jako miejsce spotkań. Był to tak zwany ,,domus ecclesiae", czyli dom prywatny będący miejscem zgromadzeń pierwszych chrześcijan w czasach, kiedy ta religia była nielegalna. Pudencjana miała gościć w nim samego św. Piotra.
Tak mówi legenda, ale kim naprawdę była Pudencjana? Kościół katolicki ma z nią również problem, gdyż nie ma historycznych dowodów na jej istnienie.
W starożytnym Rzymie kobiety nie mogły posiadać domu jako prywatnej własności, nie były nawet obywatelami. Słowo ,,pudentiana" było przymiotnikiem, ,,Domus Pudentiana" oznaczało dom Pudensa. Czyli był to dom mężczyzny. Później stworzono legendę o nawróconym senatorze Pudensie i jego dwóch córkach św. Pudencjanie i św. Praksedzie, które zbierały szczątki męczenników. Wbrew rzymskim zakazom urządzały im pogrzeby. Tak obie siostry opisuje Jakub de Voragine w swojej ,,Złotej Legendzie".