CzytamPoPolsku . . .: Od Arkadii do Walewic

wtorek, 14 stycznia 2025

Od Arkadii do Walewic

Mazowieckie

2015-2018

Mazowieckie wycieczki w latach 2025-2018 zaprowadziły mnie do ogrodów Arkadii, pałacu w Walewicach, dworu Many, miasta Łowicz, willi Milusin w Sulejówku i przydrożnej restauracji w Krze Duże.

Arkadia

Wśród ogrodów w stylu angielskim znaczące miejsce zajmuje założona w 1778 roku przez Helenę Radziwiłłową tzw. Arkadia. Architektoniczną i ogrodową oprawę opracował Szymon Bogumił Zug przy osobistym zaangażowaniu księżny. Pierwszymi budowlami, które powstały na brzegu wielkiego stawu arkadyjskiego, były Kaskada i Chata przy Wodospadzie, a nieco później Przybytek Arcykapłana i Świątynia Diany oraz Akwedukt. Na Wyspie Topolowej zbudowano symboliczny Nagrobek Księżny z wieloznaczną sentencją łacińską Et in Arcadia ego "Jestem również w Arkadii”, a także wzniesiona z polnych głazów Grota Sybilli, rustykalne Chatki Filemona i Baucydy oraz Łuk Kamienny, Zakątek Melancholii, Brama Czasu, krąg ołtarzowy na Wyspie Ofiar, przylegający do Łuku Kamiennego Dom Murgrabiego i Domek Gotycki nad Grotą Sybilli, a w Świątyni wnętrze Gabinetu Etruskiego. Następnie powstał Grobowiec Złudzeń zbudowany na położonych za rzeczką Polach Elizejskich, Cyrk Rzymski i Amfiteatr, ludowy Domek Szwajcarski kryjący w sobie baśniowe ,,wnętrza kryształowe''.

Helena Radziwiłłowa zgromadziła w Arkadii bogatą kolekcję sztuki antycznej, z których utworzyła swoiste muzeum w Świątyni Diany. Znalazły się w nim Głowa Niobe, Popiersie Rzymianki, grecko-rzymskie stele, sarkofagi i urny grobowe, ozdoby ogrodowe, architektoniczne elementy lapidaryjne oraz obiekty antykizujące, jak rzeźba Śpiącej Ariadny, popiersie Meleagra, młodego Rzymianina, Trójnóg Stanisława Augusta, a także manierystyczny Maszkaron i hermy dłuta Michałowicza z Urzędowa. Podobny charakter mają dzieła sztuki wykonane na zamówienie księżny, jak Św. Cecylia i Geniusz Śmierci. Pod tympanonem wyryto słowa: DOVE PACE TRAVAI D’OGNI MIA GUERRA (Tutaj odnalazłam spokój po każdej mojej walce).

Walewice

Pałac został wybudowany w roku 1783 na polecenie Anastazego Walewskiego, starosty wareckiego, szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Projekt przygotował architekt Hilary Szpilowski. Pałac w latach późniejszych wielokrotnie zmieniał właścicieli. W III ćwierci XIX wieku majątek należał do Stanisława Jana Grabińskiego i z jego inicjatywy pałac został gruntownie restaurowany. Przebudowany przy tej okazji układ pomieszczeń na piętrze, salon na parterze zyskał nowy wystrój, galerie łączące korpus główny z pawilonami bocznymi uzyskały oszklenie, w tympanonie nad portykiem frontowym pojawił się kartusz z herbem. Po zakończeniu II Wojny Światowej w pałacu ulokowano Państwową Stadninę Koni Rasowych.

Z historią pałacu wiążą się losy Marii Łączyńskiej, drugiej żony szambelana, znanej postaci epoki napoleońskiej, matki chrzestnej Zygmunta Krasińskiego, która na przełomie 1804 i 1805 roku wyszła za mąż za starszego o blisko pół wieku Anastazego Walewskiego. Tutaj na świat przyszedł pierwszy syn Marii Walewskiej Antoni Bazyli Rudolf oraz, 4 maja 1810 roku, drugi jej syn ze związku z cesarzem Francji Napoleonem Bonaparte - Aleksander Florian Józef, późniejszy uczestnik powstania listopadowego, ambasador Francji w Wielkiej Brytanii i minister spraw zagranicznych Napoleona III-go. W 1824 r. właścicielem pałacu stał się Aleksander Walewski - syn Marii Walewskiej i Napoleona. Walewice do roku 1831 były siedzibą rodu Walewskich. Po klęsce powstania listopadowego Aleksander musiał opuścić kraj, a majątek przejął brat Marii, Teodor Łączyński.

Zespół złożony z korpusu głównego i dwóch pawilonów bocznych połączonych z nim za pomocą dwóch galerii załamujących się pod kątem prostym. Elewacja z ryzalitem umieszczonym centralnie, poprzedzonym czterokolumnowym portykiem jońskim w porządku wielkim. Ryzalit rozczłonkowany pilastrami, półkolumnami oraz zagłębionymi kolumnami w porządku jońskim. Portyk wsparty na jońskich kolumnach dźwigających belkowanie i trójkątny fronton. Na belkowaniu umieszczono tablicę upamiętniającą fundatora, architekta i datę powstania pałacu. W polu frontonu kartusz herbowy.
Na stronie www.walewice.pl - brak informacji o historii pałacu w Walewicach.

Many

We wsi znajduje się zabytkowy zespół dworsko-parkowy, którego elementami są murowany dworek, zabudowania dworskie, dom rządcy, park i stawy. Budynek dworu zaczął stawiać w 1928 roku na swój własny użytek architekt Tadeusz Tołwiński (regulacja i rozbudowa Ciechocinka), wykorzystując fundamenty i piwnice dawnego dworu. Nie został on jednak ukończony.

Zmieniał kilkukrotnie właścicieli, by w 1989 roku przejść generalny remont. Przez wiele lat kręcono w nim sceny serialu do serialu "Złotopolscy". Kolejni właściciele rozebrali budynek pod pretekstem złego stanu technicznego obiektu, bez konsultacji z Urzędem Konserwatorskim. Wydał on następnie nakaz rekonstrukcji zabytku. W 2009 roku sprawa ta była w toku. W roku 2019 dwór funkcjonował jako hotel
Na stronie www.dwormany.pl - brak informacji o historii dworu Many.

Łowicz

W historycznym Łowiczu (XII wiek) znajduje się wiele zabytkowych budowli, z których udało mi się obejrzeć tylko kilka, m.in. Bazylika Katedralna, Kościół Pijarów, Ratusz, Muzeum w Łowiczu, Stary Rynek, Nowy Rynek, pomnik ku czci Powstańców Styczniowych1863 roku itd.

Sulejówek

Komitet Żołnierza Polskiego zrealizował inicjatywę uczczenia zasług Marszałka i ze zbiórki funduszy sfinansował budowę willi dla Piłsudskich. Żołnierze brali udział w pracach przy wznoszeniu domu, wyposażeniu domu (część mebli, obrazów i przedmiotów dekoracyjnych pochodziła z darów). Józef Piłsudski 30 maja 1923 roku złożył dymisję ze stanowiska szefa Sztabu Generalnego i przeniósł się do Sulejówka, wycofując się z życia publicznego. Milusin na trzy lata stał się jego domem rodzinnym, miejscem pracy i spotkań z byłymi podkomendnymi.

Willę Milusin, w modnym w okresie międzywojennym stylu dworkowym, zaprojektował architekt Kazimierz Skórewicz. Dworek Milusin jest murowanym, parterowym budynkiem, wzniesionym na planie prostokąta częściowo podpiwniczonym i zwieńczonym czterospadowym dachem o ceramicznym pokryciu, z piętrowymi wystawkami w północnej i południowej połaci i trzema lukarnami w połaci ogrodowej. Budynek z wejściem głównym poprzedzonym kolumnowym gankiem z trójkątnym naczółkiem posiada taras oraz półkolisty ganek kolumnowy, podtrzymujący balkon piętra.

Krze Duże

Hotel i Restauracja Stary Dwór z wystrojem zwolennika Marszałka Piłsudskiego. Krze Duże były siedzibą Folwarku Krze majątku Radziejowice, którego drewniany dwór z XIX wieku został po 1989 roku przebudowany i zniekształcony jako zajazd przy drodze krajowej.