Indie

भारत गणराज्य Bhārat Gaṇarājya trb. Bharat Ganaradźja Republika Indii
Flaga Indii Godło Indii
Dewiza: (sanskryt) Satyam eva jayate (Tylko prawda zwycięża)
Hymn: Jana-Gana-Mana
Konstytucja	Konstytucja Indii 1950 r.
Język urzędowy	hindi oraz język angielski[2]; dodatkowo 21 języków uznanych za oficjalne w poszczególnych stanach
Język używany	języki Indii
Stolica	Nowe Delhi
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Pratibha Patil
Szef rządu	premier Manmohan Singh
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	7. na świecie 3 287 590 km² 314 400 km² (9,56%)
Liczba ludności (2009)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	2. na świecie 1 166 079 217[3] ▲ 354,7 osób/km²
PKB (2008)  • całkowite   • na osobę	1 232,9 mld USD[4]▲ 1082 USD▲
PKB (PPP) (2008)  • całkowite   • na osobę	3 289,8 mld USD[5]▲ 2886 USD▲
Jednostka monetarna	1 rupia indyjska = 100 pajs (paisa) (INR)
Niepodległość od Wielkiej Brytanii	15 sierpnia 1947
Utworzenie republiki	26 stycznia 1950
Strefa czasowa	UTC +5:30
Kod ISO 3166	IN
Domena internetowa	.in
Kod samochodowy	IND
Kod samolotowy	VT
Kod telefoniczny	+91
1  Na terenie całego kraju oraz 21 innych języków regionalnie 2  Dane szacunkowe na czerwiec 2009, podane za CIA The World Factbook (źródło: CIA) (ang.) 3  Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2008 (źródło: IMF) (ang.)
Republika Indii w Wikicytatach
Hasło Indie w Wikisłowniku

Indie, Republika Indii (w hindi, भारत – trl.: Bhārat wymowa, Bhārat Gaṇarājya, trb.: Bharat, Bharat Ganaradźja; ang. India, Republic of India) – państwo w Azji Południowej, zajmujące większość subkontynentu indyjskiego.

Geografia

Od północy Indie są ograniczone przez pasma górskie: Karakorum i Himalaje. Z Indiami graniczą: Pakistan na północnym zachodzie, Chiny, Nepal oraz Bhutan na północy, Birma i Bangladesz na północnym wschodzie, Sri Lanka przez zatokę Mannar i cieśninę Palk na południowym wschodzie. Od południowego zachodu kraj otaczają wody Morza Arabskiego, zaś od południowego wschodu Zatoki Bengalskiej i Morza Andamańskiego. Do Indii należy archipelag Lakkadiwów leżący na Morzu Arabskim 450 km na zachód od wybrzeży kraju oraz leżące w Zatoce Bengalskiej archipelagi Andamanów i Nikobarów.

• Stolica: Nowe Delhi
• Inne duże miasta:
  • Bombaj – 16,4 mln mieszk. (zespół miejski: 20,4 mln),
  • Delhi – 11,5 mln (zespół miejski: 18,0 mln),
  • Bangalore – 5,3 mln (zespół miejski: 6,2 mln),
  • Kalkuta – 4,6 mln (zespół miejski: 14,9 mln),
  • Madras – 4,4 mln (zespół miejski: 7,0 mln),
  • Ahmadabad – 3,8 mln (zespół miejski: 5,2 mln),
  • Hajdarabad – 3,7 mln (zespół miejski: 6,1 mln),
  • Pune – 3,2 mln (zespół miejski: 4,9 mln)
  • Surat – 3,1 mln (zespół miejski: 4,9 mln)
  • Kanpur – 3,0 mln (zespół miejski: 3,3 mln)

(Ludność miejska stanowi jedynie 27% mieszkańców państwa.)

• Położenie geograficzne: 8°-37° N, 68°-97° E
• Rozciągłość równoleżnikowa – 2933 km
• Rozciągłość południkowa – 3214 km
• Długość granic:
  • Bangladesz – 4053 km
  • Chiny – 3380 km
  • Pakistan – 2912 km
  • Nepal – 1690 km
  • Birma – 1463 km
  • Bhutan – 605 km

Klimat

Zwrotnikowy, na północy zwrotnikowo-monsunowy, na południowym zachodzie wilgotny, stopniowo przechodzi w suchy w zachodniej części Niziny Hindustańskiej, w Karakorum i Himalajach podzwrotnikowy górski. W wyższych partiach gór zima trwa 6 miesięcy. Częste cyklony połączone z wielkimi ulewami w okresie przejściowym między monsunem letnim a zimowym. Średnia temperatura w styczniu wynosi od ok. +15 °C u podnóża Himalajów do ok. +28 °C na południu. W maju, który jest najcieplejszym miesiącem roku, temperatury wynoszą +27 do +30 °C, z wyjątkiem pustyni Thar gdzie temperatura osiąga +36 °C. W Delhi dochodzi nawet do +44 °C.

Rzeki

Rzeki Indii

Rzeki Indii należą do zlewiska Oceanu Indyjskiego. Największe rzeki: Ganges czczony przez hinduistów jako święta rzeka, jego dopływy Jamuna, Son, Damodar, Ghaghra. Ganges łączy się w delcie z Brahmaputrą. Na zachodzie dopływy Indusu.

Mapa autostrad

Wyspy

Wyspy Indii:

• Andamany
  • Wielki Andaman
    • Andaman Północny
    • Andaman Środkowy
    • Andaman Południowy
  • Barren
  • Mały Andaman
  • Archipelag Ritchie
  • Sentinel
• Nikobary
  • Wielki Nikobar
  • Mały Nikobar
  • Kar Nikobar
  • Katczal
• na rzece Kaweri
  • Srirangapatna
  • Shivanasamudram
  • Srirangam

oraz Chorao, Diu, Divar, Lakkadiwy, Majuli, Monroe, wyspy w okolicy Bombaju, Rameswaram, Sriharikota, Vashee, Willington

Demografia

Ludność: 1,15 mld (2008) – Indie są drugim państwem na świecie pod względem liczby ludności.

• Struktura językowa: 39% osoby posługujący się którymś z dialektów języka hindi, 8% Telugowie, 8% Bengalczycy, 7% Marathowie, 7% Tamilowie, 5% Gudźaratowie, 4% Kannadowie, 4% Keralczycy (18% stanowią inne grupy językowe).

Wyznania (stan na 2000 r.)

• Hinduiści – 78,14%
• Muzułmanie – 12,5%
• Chrześcijanie – 3,02% (zobacz więcej: Chrześcijaństwo w Indiach)
  • Protestantyzm – 1,68%
    • Gł.: baptyzm i pentekostalizm
  • Katolicyzm – 1,13%

• • Prawosławie – 0,2%

• • • Inne chrześcijańskie – 0,05%

• Sikhowie – 1,92% (gł. w Pendżabie)
• Animiści – 1,4%
• Buddyści – 0,8%
• Dżiniści – 0,35%
• Bahaizm – 0,23%
• Żydzi, Parsowie

Języki urzędowe Indii

Językiem oficjalnym jest hindi. Język angielski pełni rolę języka pomocniczego, łącznikowego. Ponadto jest 21 języków konstytucyjnych, dopuszczanych jako języki wykładowe i urzędowe w określonych stanach assamski, bengali, bodo, dogri, gudźarati, kannada, kaśmiri, konkani, maithili, malajalam, manipuri, marathi, orija, pendżabski, nepali, santali, sindhi, sanskryt, język tamilski, telugu, urdu. Znaczna część ludności, zwłaszcza mieszkańcy południowych stanów Indii odnosi się wrogo do prób zastąpienia w urzędach języka angielskiego językiem hindi, uważając, że stanowi to niedopuszczalny zamach na ich autonomię.

System polityczny

Podstawowy ustroju politycznego określa konstytucja Indii z 1950 r. Indie są demokratyczną republiką federacyjną. Głową państwa jest prezydent, organem ustawodawczym dwuizbowy parlament – Sansad. Stany mają własne organy władzy, na czele stoi gubernator mianowany przez prezydenta.

• Święta narodowe:
  • 26 stycznia – rocznica proklamowania republiki (1950),
  • 15 sierpnia – rocznica uzyskania niepodległości (1947)

Podział administracyjny

Indie podzielone są na 28 stanów, 6 terytoriów związkowych i 1 terytorium stołeczne. Później w drugim rzędzie dzielą się na 591 dystryktów. Nazwy jednostek administracyjnych podano w wersji polskiej (jeżeli istnieje polski egzonim), wersji angielskiej (ang.) oraz w wersji hindi w polskiej transkrypcji (trb.) i w transliteracji (trl.):

Stany:

Andhra Pradesh; Andhra Pradeś (trb.), Āṁdhra Pradeś (trl.) Arunachal Pradesh; Arunaćal Pradeś (trb.), Aruṇācal Pradeś (trl.) Asam (ang.); Asam (trb.), Asam (trl.) Bengal Zachodni (pol.); West Bengal (ang.); Paśćimi Bangal (trb.), Paścimī Baṁgāl (trl.) Bihar (ang.); Bihar (trb.), Bihār (trl.) Chhattisgarh (ang.); Ćhattisgarh (trb.), Chattīsgaṛh (trl.) Dżammu i Kaszmir (pol.); Jammu and Kashmir (ang.); Dźammu aur Kaśmir (trb.), Jammū aur Kaśmīr (trl.) Goa (ang.); Gowa (trb.), Govā (trl.) Gujarat (ang.); Gudźarat (trb.), Gujarāt (trl.) Haryana (ang.); Harijana (trb.), Hariyāṇā (trl.) Himachal Pradesh (ang.); Himaćal Pradeś (trb.), Himācal Pradeś (trl.) Jharkhand (ang.); Dźharkhand (trb.), Jhāṛkhaṁḍ (trl.) Karnataka (ang.); Karnataka (trb.), Karṇāṭaka (trl.) Kerala (ang.); Kerala (trb.), Kerala (trl.) Madhya Pradesh (ang.); Madhja Pradeś (trb.), Madhya Pradeś (trl.) Maharashtra (ang.); Maharasztra (trb.), Mahārāṣṭra (trl.) Manipur (ang.); Manipur (trb.), Maṇipur (trl.) Meghalaya (ang.); Meghalaja (trb.), Meghālaya (trl.) Mizoram (ang.); Mizoram (trb.), Mizorām (trl.) Nagaland (ang.); Nagalaind (trb.), Nāgālaiṁḍ (trl.) Orisa (pol.); Odisha (ang.) uprzednio Orissa ; Urisa (trb.), Uṛīsā (trl.) Pendżab (pol.); Punjab (ang.); Pańdźab (trb.), Paṁjāb (trl.) Radżastan (pol.); Rajasthan (ang.); Radźasthan (trb.), Rājasthān (trl.) Sikkim (ang.); Sikim (trb.), Sikim (trl.) Tamil Nadu (ang.); Tamilnad (trb.), Tamilnād (trl.) Tripura (ang.); Tripura (trb.), Tripura (trl.) Uttarakhand (ang.); Uttarakhand (trb.), Uttarākhaṁḍ (trl.) Uttar Pradesh (ang.); Uttar Pradeś (trb.), Uttar Pradeś (trl.)

Terytoria związkowe:

1. Andamany i Nikobary (pol.); Andaman and Nicobar Islands (ang.); Andaman aur Nikobar Dwip (trb.), Aṁdamān aur Nikobār Dvīp (trl.)
2. Czandigarh (pol.); Chandigarh (ang.); Ćandigarh (trb.), Caṁḍīgaṛh (trl.)
3. Dadra i Nagarhaweli (pol.); Dadra and Nagar Haveli (ang.); Dadra aur Nagarhaweli (trb.), Dādrā aur Nagarhavelī (trl.)
4. Daman i Diu (pol.); Daman and Diu (ang.); Daman aur Diw (trb.), Damaṇ aur Dīv (trl.)
5. Lakszadiwy (pol.); Lakshadweep (ang.); Lakszadwip (trb.), Lakṣadvīp (trl.)
6. Puducherry (do 2006 Pondicherry) (ang.); Puduććeri (trb.), Puducceri (trl.)

Narodowe terytorium stołeczne:

1. Delhi (ang.); Dilli (trb.), Dillī (trl.)

Gospodarka

Waluta	Rupia indyjska (100 pajsa)
Wielkość PKB (2007)	2989 mld. USD (PPP) (szacowana)
PKB na mieszkańca (2007)	2700 USD (PPP)
Stopa wzrostu PKB (2007)	9,2% (szacowana)
Stopa bezrobocia (2007)	7,2%
Stopa inflacji (2007)	6,4%
Dług publiczny (2007)	58% PKB
Wskaźnik Giniego (2000)	32,5%

Do lat dziewięćdziesiątych gospodarka Indii była gospodarką quasi-socjalistyczną, z dużym udziałem sektora państwowego i ścisłą kontrolą państwa nad sektorem prywatnym i handlem zagranicznym. Ten model ukształtował się w czasie rządów Jawaharlala Nehru. Od 1991 r. rozpoczęły się w Indiach liberalne reformy gospodarcze. Zmniejszona została kontrola państwa nad gospodarką, przeprowadzono również prywatyzację szeregu przedsiębiorstw państwowych. W rezultacie, od lat 90. gospodarka indyjska dynamicznie się rozwija (w ostatnich latach w tempie około 8% rocznie). W 2006 r. gospodarka Indii była czwartą największą gospodarką świata (po gospodarkach USA, Chin i Japonii), z produkcją sięgającą 4042 miliarda USD (według parytetu siły nabywczej – PPP), przy czym wielkość PKB na mieszkańca wynosi zaledwie 3,8 tysiąca USD (PPP). Według danych indyjskich, 25% ludności żyje poniżej granicy ubóstwa.

Podstawą gospodarki Indii przez długi czas było rolnictwo. Obecnie w rolnictwie pracuje wciąż około 60% spośród liczącej około 510 milionów osób siły roboczej. Jednocześnie rolnictwo wytwarza zaledwie 20% PKB Indii (2006). Sektor przemysłowy zatrudnia około 12% siły roboczej Indii i wytwarza około 20% PKB, natomiast najdynamiczniej rozwijający się sektor usług, zatrudniający 28% siły roboczej – około 60% PKB.

W 2006 roku eksport Indii wyniósł około 112 miliardów USD, a głównymi dobrami eksportowymi były tekstylia, biżuteria i oprogramowanie. Import Indii w 2006 roku wyniósł około 188 miliardów USD i obejmował głównie surowce energetyczne i maszyny. Głównymi partnerami handlowymi Indii są USA, kraje UE, Chiny i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Transport i komunikacja

W Indiach istniało (w 2006) 63 221 km linii kolejowych (w tym: 46 807 km szerokotorowych 1676 mm, z czego 17 343 km zelektryfikowanych), co odpowiada wskaźnikowi gęstości sieci 1,92 km/100 km² powierzchni. Nieco lepiej przedstawia się indyjska sieć dróg. Ich łączna długość (w 2006) wynosiła 3 316 452 km, co daje wskaźnik 100,9 km/100 km² powierzchni.

Historia

Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z niepodległymi Indiami w marcu 1954 (zob. Ambasada Indii w Polsce).

Kultura

Zabytki Indii

• Tadż Mahal
• Czerwony Fort
• Zespół świątyń w Khajuraho

Zobacz też

Języki

• języki Indii
• języki urzędowe Indii

Historia

• brytyjscy władcy Indii
• Indie Brytyjskie
• Lista zamachów terrorystycznych w Indiach

Religie

• hinduizm
  • System kastowy
  • Wyzwolenie w hinduizmie
  • Definicja i klasyfikacja hinduizmu
  • Lista postaci z mitologii indyjskiej
• buddyzm
• dźinizm
• sikhizm
• chrześcijaństwo
• islam

Kultura

• Bollywood
• klasyczna muzyka indyjska
• klasyczne tańce hinduskie
• kuchnia indyjska
• literatura hindi
• literatura sanskrycka
• sztuka indyjska

Linki zewnętrzne

• Ambasada Republiki Indii w Warszawie
• Indie w katalogu Open Directory Project