C.S. Lewis: "Zaskoczony radością"

Autor: C.S. Lewis
Tytuł: "Zaskoczony radością"
Wydawnictwo: Esprit
Stron: 350




Książka „Zaskoczony radością” jest czymś w rodzaju autobiografii C.S. Lewisa, twórcy „Opowieści z Narnii”. Piszę „czymś w rodzaju”, ponieważ nie jest to biografia w tradycyjnym rozumieniu tego słowa. Wprawdzie Lewis drobiazgowo opisuje swoje dziecięce lata, burzliwe czasy szkolne i studenckie, jednak w tych wspomnieniach akcent pada głównie na jego rozbudowane życie wewnętrzne i na to, co autor nazwał Radością. Jest to pewne enigmatycznie określane uczucie, słodko-gorzki stan, będący zarazem tęsknotą i uczuciem spełnienia, pragnieniem i jego realizacją. Uczucie to jest szerzej omawiane przez samego autora, ale tak naprawdę tylko ludzie odbierający świat w podobny do niego sposób potrafią uchwycić kwintesencję tytułowej Radości.

W młodości Lewis deklarował się jako zdecydowany ateista, w późniejszych latach nawrócił się na chrześcijaństwo. I właśnie owo odnalezienie wiary jest tym, o czym w głównej mierze Lewis stara się opowiedzieć czytelnikowi. Zaskakująca wręcz jest jego pamięć jeśli chodzi o przedstawianie zakamarków swojej duszy w różnych okresach, zwłaszcza w młodości. Lewis potrafi spojrzeć na swoje życie krytycznym okiem i zdecydować, które wydarzenia wpłynęły na jego poglądy religijne bez wahania – choć często są to zdarzenia bardzo ulotne, kruche, zdawałoby się – marginalne. Jego opowieść to niezwykle szczera wędrówka w głąb duszy, w głąb siebie.

Lewis już od dziecka mógł się poszczycić wybujałą wyobraźnią. Wspólnie z bratem w ramach zabaw tworzyli wyimaginowane światy, w których obsadzali ludzi i zwierzęta, ustanawiali władzę i budowali historię, rozplanowując wydarzenia kolejnych epok. Zabawy te, inspirowane dziecięcymi lekturami, bez wątpienia miały wpływ na późniejsze życie autora. A pierwsze lektury wykrystalizowały jego późniejszy gust literacki. Z dzieciństwa pozostała mu zdolność kreatywnego myślenia i duża wyobraźnia. W zasadzie Lewis zawsze żył w dwóch światach: tym rzeczywistym i tym wymyślonym. Gdy było mu źle w jednym, uciekał w drugi. To, co spodobało mi się najbardziej, to sposób w jaki podchodził do książek. W zasadzie do szczęścia potrzebował tylko ich – i nawet na froncie I wojny światowej potrafił zaszyć się gdzieś w kącie, by dokończyć lekturę i zaznać chwili spokoju.

Lewis daje się poznać jako wielki erudyta. Jego oczytanie może wręcz wprowadzać w konsternację: autor wychował się na dziełach klasycznych, czytał je w oryginale i studiował bardzo wnikliwie. Później uczył się również filozofii i oba te kierunki – filologię i filozofię – znajdują odzwierciedlenie jego tekstach. Lewis wtrąca w tekst cytaty niemal automatycznie, odwołuje się do mitologii i wielu, wielu dzieł starożytnych i współczesnych niemal nieustannie. Przeciętny czytelnik dzieła klasyczne zna co najwyżej z fragmentów, a już tym bardziej nie posługuje się biegle łaciną czy greką. Dlatego ten zgrzyt czasem utrudnia odbiór „Zaskoczonego radością” – mamy wrażenie, że jesteśmy krok za Lewisem, że choć autor stara się nam przybliżyć swoją sylwetkę, wciąż gdzieś powstaje rozdźwięk.

„Zaskoczony radością” to książka przede wszystkim dla tych, którzy z twórczością Lewisa mieli już do czynienia i osoba autora jest im bliska. Biografia to jednak, jak już zaznaczyłam, niepełna. I choć mimochodem Lewis przemyca wiele informacji na swój temat, tak naprawdę ważniejsze jest dla niego pokazanie stanów duchowym, poszukiwanie wiary, odnalezienie łaski. Odkrywa przed czytelnikiem własną filozofię życia, która może zachwycić, zanudzić, zaskoczyć czy też wywołać wahanie: „no dobra, ale po co tak komplikować?”. Autor nie boi się krytykować sam siebie – przyznaje, że przez długi czas pozostawał zatwardziałym egocentrykiem, outsiderem z silnym poczuciem niezależności i że nawet po nawróceniu wielu z tych cech nie zdołał się wyzbyć. Jednak dzięki swojej rozbrajającej szczerości i dystansowi potrafi zdobyć czytelnika. Co ważne: autor nie moralizuje, nie nakłania do podążenia jego ścieżką. Przedstawia tylko określone wycinki swojego życia by podkreślić, jak wielką rolę miało nawrócenie w jego przypadku. Lektura „Zaskoczonego…” nie prognozuje jednak nagłego wzrostu wiernych w kościołach. Książka jest tylko próbą odpowiedzenia sobie na pytania: kim jestem, dokąd zdążam, czego oczekuję od życia? Polecam, choć uprzedzam, że nie jest dla każdego i nie jest też lekką pozycją.

Ocena: 4/6

Za egzemplarz recenzencki dziękuję Wydawnictwu Esprit

Clive Staples Lewis: "Dopóki mamy twarze"

Autor: C.S. Lewis
Tytuł: Dopóki mamy twarze
Wydawnictwo: Esprit
Stron: 360


Kiedy pierwszy raz zobaczyłam okładkę i tytuł książki C.S. Lewisa wiedziałam, że muszę ją przeczytać. „Dopóki mamy twarze” – głowiłam się, co też to może znaczyć. I czym właściwie jest twarz? Tym, co nas kształtuje, wpływa na ocenę drugiego człowieka? Twarz to, można by rzec, synonim naszej tożsamości, wystawiany na ogląd innych. To na niej możemy śledzić emocje, nastrój, ale równocześnie pewnymi technikami maskować to, co chcemy ukryć. Bo twarz to też maska, za którą ukrywa się nasze prawdziwe „ja”. I w takim rozumieniu należy podejść do tytułu książki – dopóki skrywamy siebie, dopóki jesteśmy sztuczni… Trzeba zdjąć z siebie powłokę, by odnaleźć to, czego szuka główna bohaterka opowieści…

Orual jest najstarszą córką Troma, króla Glome – starożytnej krainy, w której rozgrywa się akcja książki. W przeciwieństwie do swojej młodszej, urodziwej siostry, Orual jest przerażająco brzydka i w pewnym momencie zaczyna zakrywać twarz welonem, by nie narażać się na kolejne zniewagi. Glome to miasto, w którym czci się pogańskie bóstwa, przede wszystkim boginię Ungit – mieszkańcy składają jej ofiary ze zwierząt, a nawet ludzi, w prowadzonej przez Kapłana świątyni. Po śmierci matki dziewczynkom ścina się włosy, a król żeni się ponownie. Na świat przychodzi Istra, dziewczynka tak piękna, że wkrótce lud zaczyna ją wielbić jak boginię i sądzić, że ma magiczną moc. Dziewczynki dorastają pod okiem niewolnika z Grecji – Lisa, który uczy je filozofii i mądrości poetów. Jednak gdy na Glome spadają plagi nieszczęść, nieurodzaj, susza i zaraza, ład zostaje przerwany, a ludność żąda krwi. Ofiara złożona Ungit na szczycie Szarej Góry ma przywrócić harmonię. Mówi się o Bestii, która czeka tam na młodą dziewczynę, by w mroku nocy nawiedzać ją i dopełniać małżeńskiego obowiązku. Kości zostają rzucone, a wróżba wskazuje ofiarę…

C.S. Lewis w Polsce jest znany przede wszystkim z literatury dla dzieci i młodzieży, mówię tu oczywiście o popularnym cyklu „Opowieści z Narnii”. Ale pisał także eseje, traktaty i teksty związane z duchowością, a pod koniec życia ukończył prace nad niniejszą pozycją, chociaż jej zamysł nosił w sobie już od lat studenckich. Jak tłumaczy w posłowiu, jego książka to „mit opowiedziany na nowo”. Historia trzech sióstr jest wzorowana na „Metamorfozach”, historii Kupidyna i Psyche. Reinterpretacja Lewisa, choć czerpie z pierwowzoru wiele scen i motywów, znacząco od niego odbiega. Autor naszkicował własne sylwetki bohaterów i zmienił motywację ich działań, nadając tym samym tej historii nowych znaczeń interpretacyjnych.

Główną bohaterką, prowadzącą nas przez świat Glome, jest Orual. Poznajemy ją u kresu życia, gdy jako stara kobieta, Królowa, postanawia spisać swoją skargę do bogów. Nie boi się już ich gniewu, ponieważ przeczuwa własną śmierć, ale pragnie odpowiedzi. Spisuje dzieje swojego życia, oskarżając bogów o to, że systematycznie odbierali jej wszystko, co kochała, zsyłając na nią nieszczęścia.

Orual jest postacią niezwykle fascynującą – rozdartą wewnętrznie między naukami swojego opiekuna, Lisa, a wierzeniami krainy, z której pochodzi, między miłością do najmłodszej siostry i nienawiścią do niej, między uczuciem a obowiązkiem, wiara a ułudą. W trakcie swojej opowieści przechodzi przemiany wewnętrzne i dokonuje oceny swojego życia. Wiemy o niej, że jest przerażająco brzydka, ale co ciekawe, w książce brak jakichkolwiek opisów jej twarzy. Przywodzi na myśl biblijnego Hioba, przechodzącego ciężkie próby…

Powieść Lewisa jest wieloznaczna, a mnogość jej odczytań świadczy o kunszcie pisarza. Z jednej strony mamy tu do czynienia z mitem czy przypowieścią, z drugiej możemy odbierać to dzieło jako powieść fantasy. Jest to książka uniwersalna, aktualna także dzisiaj, jak i 50 lat wcześniej. Lewis prowokuje czytelnika do rozważań nad istotą miłości, własną duchowością, religią. Pokazuje różne odcienie tego uczucia, a także to, jak łatwo skrzywdzić kogoś, kto jest dla nas najważniejszy („Mówią, że miłość i pożeranie są jednym i tym samym, prawda?”). Natomiast skonfrontowanie ze sobą dwóch odmiennych religii również pozwala na zadanie wielu ważnych pytań. Czy wszystko da się wytłumaczyć rozumowo? Czy bogowie istnieją i zsyłają kary? Czy należy składać im ofiary? Czym jest zło, zamieszkujące Szarą Górę? Jaka jest granica pomiędzy obłąkaniem a wiarą?

Książka Lewisa to pasjonująca wędrówka w przeszłość, w pogańskie krainy, których nie znamy. Opowieść o miłości i nienawiści, życiu i śmierci, tym, co naturalne i boskie. Książkę czyta się jednym tchem, z przejęciem śledząc losy bohaterek i zastanawiając się nad finałem całej opowieści. To historia, nad którą jeszcze długo po przeczytaniu można się zastanawiać, starając się pojąć wszystko to, co autor chciał nam przekazać. Jeżeli ktoś zna Lewisa wyłącznie z jego książek dla dzieci, warto sięgnąć po „Dopóki mamy twarze” i zagłębić się w opowieść przeznaczoną tym razem dla starszych odbiorców.


Ocena 5/6

Za egzemplarz recenzencki dziękuję wydawnictwu
Esprit





(PS Były jakieś problemy z dodawaniem komentarzy po zmianie szablonu, ale już powinno być dobrze. Gdyby ktoś miał jeszcze problemy - proszę o maila. I dziękuję za info :))