„Ta książka jest całością, w którą usiłowałam zmienić tysięczny groch z kapustą, spiętrzony na uginających się półkach mej biblioteki.” (s. 8, Przedmowa)
Taki „groch z kapustą” lubię! Anne Fadiman zapewniła molom książkowym świetną lekturę będącą dowodem, że miłość do słowa pisanego nie zamiera i może objawiać się na wiele sposobów.
Amerykańska eseistka, której rodzice, brat i mąż są ludźmi ogarniętymi pasją czytania, opisała w sposób ciepły i bezpretensjonalny swoje doświadczenia z obcowaniem z książkami na co dzień. Prawdziwy małżeński egzamin zdali z mężem dopiero w momencie, gdy postanowili połączyć swoje biblioteki, co nastręczało sporo trudności, jeśli chodzi o metodologię uporządkowania zbiorów czy podjęcia decyzji, co zrobić z podwójnymi egzemplarzami. I nie obyło się przy tym bez myśli o ewentualności rozwodu.:)
Eseje zebrane w tej książce dotyczą różnych książkowych perypetii autorki i członków jej rodziny. Prezentują one z jednej strony miłość do książek, z drugiej zaś przemyślenia na tematy różne, np. jeden rozdział poświęcony jest literaturze polarniczej, której wielką fanką jest Fadiman czy analiza sposobu zaznaczania w książce miejsca, w którym przerwało się lekturę. Czy dla bibliofila może być coś piękniejszego niż urodzinowy prezent, który pozwoli na zdobycie 19 funtów ukochanych książek z klimatycznego, przesiąkniętego specyficznym zapachem antykwariatu?
„Wybierzcie Veuve Cliquot na swoje urodziny, ale mnie dajcie (…) egzemplarz „Skąpigrosza-bibliomana Vincenta Starretta z 1929 r. za dziewięć dolarów, namiętny pean na cześć zbierania książek, głoszący pogląd, że: „Każde nowe poszukiwanie to wyprawa do Indii, tropienie zakopanego skarbu, podróż do kresu tęczy i bez względu na to, czy u celu wędrówki wychynie kufer złota, czy jedynie wyborna książka, po drodze czekają nas zawsze cuda”. (s. 159, „Proza z odzysku”)
Anne Fadiman jest specjalistką od „książek o książkach”, dlatego też „Ex libris” jest nieocenionym źródłem tytułów w większości kompletnie nieznanych polskiemu czytelnikowi. Z polskich tytułów możemy przywołać tylko „Książki i ludzie” Barbary N. Łopieńskiej, „Zamieszkać w Bibliotece” Jana Tomkowskiego i nieznane mi jeszcze dwie kultowe pozycje ksiązkomaniaków, czyli „Moje życie z książką” Zuzanny Rabskiej oraz „Kwestia gustu” Adama Ważyka. Tych tytułów Anne Fadiman nie zna, ale nie zmienia to faktu, że dzięki jej zmysłowi humoru i erudycji czyta się tę książkę z ogromną przyjemnością i ukontentowaniem. Czy z jakiejkolwiek innego wydawnictwa dowiedzielibyście się, kto jest autorem najbardziej przegadanej 29-stronicowej „książki o książkach”? :) „Ex libris” dostarczy Wam odpowiedzi na to pytanie.
Ta książka, świetnie przetłumaczona przez Hannę Pustułę i Pawła Piaseckiego nie byłaby tym, czym jest, gdyby nie udział Jana Gondowicza, który opracował merytorycznie książkę i jest autorem not wyjaśniających zamieszczonych na końcu każdego rozdziału. Noty te nie tylko wyjaśniają czytelnikowi pewne niuanse opisywane przez Anne Fadiman, ale przede wszystkim z dużym talentem i znawstwem przekazuje swoje opinie związane z tematem. Zaznaczyć należy, że komentarze i wyjaśnienia są tu niezbędne, gdyż Anne Fadiman zwracała się głównie do odbiorcy anglosaskiego, stąd pewne kwestie mogły być dla polskiego odbiorcy niejasne, a dzięki Gondowiczowi tak nie jest. Wielkie uznanie dla wydawnictwa i redaktora za naprawdę doskonałe teksty wyjaśnień; poniżej podaję przykład stylu polskiego redaktora, który wyjaśnia, czym jest „blurb”:
„Blurb to zwięzła reklama w szczególnie podniosłym tonie, umieszczana w książce na skrzydełku lub czwartej stronie okładki, w edytorstwie polskim zwanej wdzięcznie „dupką”.
Eseje Anne Fadiman z komentarzami Jana Gondowicza to wspaniała kombinacja. „Ex libris. Wyznania czytelnika” to lektura obowiązkowa dla wszystkich moli książkowych*.
*„Nazywając ludzi molami książkowymi, przyrównujemy ich do larw owadów, głównie przedstawicieli rzędów Thysanura i Psocoptera, na których całą dietę składa się papier i klej. „Książki to pokarm – napisał angielski krytyk Holbrook Jackson – biblioteki to mnóstwo mięsnych dań, stosownych do wszelakich podniebień (…). Jadamy je z miłości bądź potrzeby, jak i inne pokarmy, lecz nade wszystko z miłości.” (strony 105-106, esej „Literacki żarłok”)
Autor: Anne Fadiman
Tytuł oryginalny: Ex Libris: Confessions of a Common Reader
Wydawnictwo: Świat literacki
Tłumacze: Hanna Pustuła, Paweł Piasecki
Opracowanie i noty: Jan Gondowicz
Rok wydania: 2004
Liczba stron: 175
