Józef Hen, Królewskie sny

"Królewskie sny" to książka Józefa Hena, która opowiada o ostatnich latach panowania króla Władysława II Jagiełło. Nietypowe jest to, że najpierw powstał scenariusz do serialu telewizyjnego (1988 r.) z wybitną rolą Gustawa Holoubka, a dopiero potem Autor zdecydował się wydać książkę na podstawie scenariusza. Zwykle kolejność zdarzeń jest odwrotna.

Opowieść Józefa Hena rozpoczyna się w momencie, gdy umiera królowa Elżbieta Granowska, trzecia żona króla Władysława (1420). Spotyka się to z niekłamaną radością i ulgą możnych, którzy nieprzychylnie odnosili się do królewskiego małżeństwa uważając je za mezalians i zdarzenie niekorzystne dla Korony. Od razu rozpoczynają się dyskusje, z kim warto wyswatać królewskiego wdowca, aby nie tylko zyskać politycznie, ale również aby była szansa na męskie potomstwo. W tym czasie Jagiełło miał jedynie córkę z małżeństwa z Anną Cyllejską, która została uznana za dziedziczkę tronu państwa polsko-litewskiego, ale losy unii obu państw byłyby pewniejsze, jeśli żwawy acz wiekowy król doczekałby się syna. Jak wiadomo z historii, czwartą żoną Jagiełłły została młodziutka Sonka Holszańska, wychowanka księcia Witolda, która obdarzyła swego męża trzema synami, dzięki czemu dynastia Jagiellonów przetrwała. I właśnie o wydarzeniach związanych z czwartym małżeństwem króla Władysława opowiadają "Królewskie sny". 

Narratorem opowieści jest królewski błazen Olesko, roztropny i mądry życiowo, odgrywający rolę swoistego sumienia króla ("On jest mną" - tak mówi o nim król). Jest on obecny wszędzie tam, gdzie rozgrywają się istotne wydarzenia, dzięki czemu czytelnik jest wszechstronnie  o nich poinformowany. 

Król Jagiełło jest pokazany jako król-filozof, patrzący na wydarzenia z dystansem i doświadczeniem swego ponad trzydziestoletniego panowania, ale popełniający błędy, do których zwykle się przyznaje, a czasem nie, choć nie ma wątpliwości, że rządzi on krajem mądrze i roztropnie, nie ulegając zachciankom i łatwym pokusom. 

Tematyka książki nie dotyczy jedynie kwestii związku obojga małżonków i oskarżenia królowej o niewierność. Autor w przystępny dla przeciętnego czytelnika sposób ukazuje również wiele wydarzeń politycznych, których nie brakowało w tamtym czasie, jak choćby walka z niesprawiedliwym wyrokiem Zygmunta Luksemburskiego w sporze polsko-krzyżackim, wojna z Zakonem, starania Witolda o koronę, bunt Świdrygiełły (najmłodszego brata Jagiełły, którego wybrał na wielkiego księcia litewskiego po śmierci Witolda), polityka wobec wojen husyckich czy ukazanie wzrostu znaczenia Zbigniewa Oleśnickiego w państwie polsko-litewskim. Były to czasy niezwykle dynamiczne, wymagające sprytu i ostrożności, zwłaszcza, że przeciwnikom nie brakowało talentu, przebiegłości i możliwości. Na kartach powieści, będącej współczesną interpretacją wydarzeń z okresu schyłku panowania Władysława Jagiełły, możemy poznać szereg postaci historycznych odgrywających kluczową rolę w polityce krajowej i zagranicznej; dość wspomnieć choćby królową Zofię, księcia Witolda, cesarza Zygmunta luksemburskiego, Zawiszę Czarnego, biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, Stanisława Ciołka. Każdy z bohaterów ma swoje racje i nie jest postacią papierową

Bardzo wzruszały mnie fragmenty, gdy król sięgał pamięcią do czasów swojego pierwszego małżeństwa z Jadwigą, dzięki któremu został królem Polski, czy do czasów swojej pogańskiej młodości na Litwie. Ale są w tej opowieści również gorzkie akcenty, jak choćby stosunek króla do swojej córki Jadwisi czy pokaz siły Oleśnickiego wobec odchodzącego króla.

Po książkę sięgnęłam na kanwie mojego sentymentu do średniowiecznej historii Polski, ale trochę też pod wpływem trzeciego sezonu serialu "Korona królów", który pokazuje początek panowania Jagiełły w Polsce i muszę przyznać, że była to bardzo dobra decyzja. Warto przeczytać tę wciągającą powieść, która dotyczy naszej historii i przedstawia mało znany okres rządów tego najdłużej panującego polskiego króla. Jestem pewna, że książka zainteresuje nawet osoby, które nie pasjonują się historią, gdyż bohaterzy powieści są pełnokrwistymi postaciami, a talent Autora nie pozwala na nudę podczas lektury.  


Książkę przeczytałam w formie ebooka.



Autor: Józef Hen
Wydawnictwo: Sonia Draga
Rok wydania: 2018
Liczba stron: 418

Jonathan Franzen, Wolność

Jonathan Franzen to jeden z najpopularniejszych i najbardziej cenionych współczesnych pisarzy amerykańskich. Jego "Korekty" stoją na mojej półce już od dość dawna, ale przypadek zrządził, że najpierw przeczytałam jego późniejszą książkę, na którą natknęłam się w bibliotece. 
 

"Wolność" to panoramiczny obraz życia rodziny Berglundów. Patty i Walter są rodzicami dwójki dzieci, poznajemy ich, gdy mieszkają w St. Paul, w małym środowisku i sprawiają wrażenie idealnej amerykańskiej rodziny. Książka zaczyna się wstępem opisującym życie Berglundów z punktu widzenia sąsiadów. Ich zachowania, zwyczaje, charakter opisywane są wyłącznie z perpektywy osób oglądających ich życie z zewnątrz. Już ten wstępny obraz pokazuje, że z Berglundami jest coś nie tak, czego koronnym dowodem jest decyzja ich 16-letniego syna Joe o wyprowadzce z domu rodzinnego do domu swojej dziewczyny, pogardzanej zresztą przez Patty i nie uznawanej za "godną Joe". Szczegółów ich sytuacji rodzinnej dostarczają nam kolejne rozdziały, których głównymi bohaterami są poszczególni członkowie rodziny Berglundów oraz przyjaciel domu Richard Katz, który zna Patty i Waltera od czasów studenckich.

Początkowo książka przypominała mi studium dysfunkcyjnej amerykańskiej liberalnej rodziny, z jaką mieliśmy okazję się zetknąć w filmie "American Beauty" czy w pierwszych sezonach serialu "Gotowe na wszystko". Mniej więcej do połowy książki analiza Franzena wzbudzała moje zainteresowanie, później jest już niestety gorzej, a na pewno mniej ciekawie. Mając na uwadze rozmiary książki szkoda było mi rzucić ją w kąt i ciągle miałam nadzieję na jakiś pozytywny zwrot akcji. Próżne były jednak moje nadzieje, ze strony na stronę perypetie bohaterów stawały się mi coraz bardziej obojętne. 

Żaden z bohaterów nie zyskał mojej sympatii. Patty to osoba traktowana przez swoich dobrze sytuowanych rodziców za ich najmniej zdolną latorośl, nie znajdująca w domu rodzinnym akceptacji i miłości. Nic więc dziwnego, że postanowiła stworzyć rodzinę z Walterem, chłopakiem lubianym i będącym obietnicą stabilizacji. Jednak mimo jej trudnej przeszłości nie mogę się oprzeć wrażeniu, że w pewnym momencie Patty straciła rozeznanie, czego chce od życia. Przez pół życia żałuje, że nie jest z innym mężczyzną, co jest jednym z czynników powodujących jej ciągłą depresję, ale gdy los pcha ją w jego ramiona, zmienia zdanie. Walter również był dotknięty trudnym dzieciństwem naznaczonym brutalnością ojca i biedą. Choć jest przekonanym ekologiem, oddanym idei ratowania lasówki niebieskiej, (gatunek ptaka zagrożonego wyginięciem) oraz walce z przeludnieniem na Ziemi, uczestniczy jednak w kontrowersyjnym i wątpliwym z punktu widzenia środowiska projekcie. Ważną postacią jest Joe, zbuntowany syn Berglundów, ale jego postawa też do mnie nie przemawiała. Z jednej strony chłopak wyprowadza się z domu do swojej dziewczyny, nie chce pomocy od ojca podczas studiów, ale nadspodziewanie łatwo godzi się na comiesięczną darowiznę finansową wypłacaną mu przez matkę poza plecami ojca. Chyba najbardziej przemówiła do mnie osoba i styl życia Richarda Katza, który konsekwetntnie prowadzi hipisowski styl życia i rujnuje każdy zaczątek stabilizacji, jaka rysuje mu się na horyzoncie. Nie jest on dla mnie wzorem (co to, to nie :))), ale koherencja jego postawy życiowej pozytywnie odbija się od pozostałych bohaterów. 

Zgrzeszyłabym narzekając na styl Franzena, którego warsztat pisarski jest niewątpliwie znakomity i najprawdopodobniej to dzięki niemu dotrwałam do końca książki. Mam jednak mieszane odczucia wobec "Wolności", gdyż - w mojej opinii - szwankuje nieco pomysł na opowieść, a może to tylko ja nie dostrzegłam głębszego przesłania. Nie wykluczam też, że problemy Berglundów są dla mnie zbyt abstrakcyjne. Warto zwrócić uwagę, iż bohaterowie książki przeżywają swoje perypetie na tle wydarzeń z najnowszej historii świata, wspomniane są m.in. atak terrorystyczny na WTC w 2001 r. czy inwazja na Irak i rozmaite przekręty biznesowe będące jej efektem. Nawiasem mówiąc, gdy poczyta się trochę o doświadczeniach Joe z tym związanych, to widać wyraźnie, jak naiwna okazała się polska klasa polityczna licząc na "kokosy" dla polskich firm w procesie odbudowy Iraku. 
 

 "Wolność" i "wolny" występują w tekście często, ale równie dobrze tytuł książki mogłoby stanowić parę innych słów. Niewątpliwie bohaterowie książki, członkowie rodziny Berglundów, walczą o swoją podmiotowość, o możliwość życia w zgodzie ze sobą. Czasem jednak miałam wrażenie, że jeśli któryś z bohaterów poczuł się zbyt "wolny", to momentalnie odbijało się to niekorzystnie na jego sytuacji życiowej. 
 

Książka została okrzyknięta największym wydarzeniem literackim w USA w 2010 r. Ja jednak satysfakcję z lektury odnalazłam tylko w jej pierwszej części. Później dominowało zmęczenie i narastająca obojętność wobec bohaterów i ich historii.   

Jonathan Franzen (ur. 1959) -  amerykański pisarz i eseista. Jego najsłynniejszymi powieściami są "Korekty" (2001) i Wolność" (2010). Mieszka w Nowym Jorku i pisuje dla New York Timesa.

Źródło zdjęcia






Autor: Jonathan Franzen
Tytuł oryginalny: Freedom
Wydawnictwo: Sonia Draga
Tłumacz: Witold Kurylak
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 608

Javier Marias, Zakochania

„Zakochania” to moje pierwsze zetknięcie z Javierem Mariasem, uznanym i popularnym pisarzem hiszpańskim. Moją uwagę zwróciła intrygująca okładka i nie wahałam się długo z decyzją o wypożyczeniu tej książki, która przenosi nas do współczesnego Madrytu, gdzie mieszka Maria Dolz, pracownica jednego z tamtejszych wydawnictw. Odwlekając nieco punktualne stawianie się do niezbyt absorbującej pracy codziennie rano pije kawę w ulubionej kafejce. Jej uwagę przyciąga para małżeńska, którą w myślach określa jako „idealną parę”. Mężczyzna dobiegający pięćdziesiątki i nieco młodsza kobieta znajdują taką radość w swoim towarzystwie, tak promieniują szczęściem, że mimowolnie Maria uznaje ich za optymistyczny i stały element swojego dnia, który pozytywnie ją nastraja na pozostałe godziny. Pewnego dnia para przestaje się pojawiać, a Maria przypadkiem dowiaduje się o zabójstwie, którego ofiarą padł spotykany przez nią codziennie mężczyzna. Miguel Desverne – bo tak się nazywał – został napadnięty przez żebraka i zadźgany nożem. Maria spotyka wkrótce jego żonę i po raz pierwszy w historii ich nietypowej "znajomości" odbywa z nią rozmowę, która jest później kontynuowana w mieszkaniu Desverne'ów. Wchodząc w życie „idealnej pary” Maria natyka się na informacje, które podważają przypadkowość zabójstwa. Czy było to morderstwo z premedytacją? 

Mam złą wiadomość dla miłośników kryminałów. Choć streszczenie zapowiada śledztwo ws. morderstwa, ta książka nie jest kryminałem. Nie jest to również łatwa lektura, trudno czytać tę książkę w autobusie czy tramwaju, gdyż łatwo można zgubić wątek, chociaż warstwa fabularna książki jest dość wątła. Tak naprawdę niewiele się dzieje. Maria, choć od pewnego momentu prowadzi swego rodzaju śledztwo, rozgrywa je głównie w myślach rozpatrując możliwe scenariusze i warianty zdarzeń. Przy czym jej rozważania dotyczą w znacznej mierze stosunków międzyludzkich, przypuszczeń, możliwych rozmów i sytuacji, które być może w ogóle się nie odbyły. W tym labiryncie rozważań, dygresji, przypuszczeń i refleksji czytelnik albo się zagubi, albo zacznie smakować słowo. Nie można tej książki czytać w pośpiechu, lektura książki wymaga skupienia, co jest spowodowane wielopiętrowymi zdaniami złożonymi i dygresyjnością. 

Dużą rolę w tekście odgrywają trzy książki, do których Maria wielokrotnie powraca w swoich rozważaniach i rozmowach. Te książki stają się niejako punktem odniesienia do miłości, zdrady, lojalności, śmierci, żałoby. Analiza tekstu pozwala na ciekawe spojrzenie na teksty, które znamy („Trzej muszkieterowie” Dumasa, „Makbet” Szekspira) i których nie znamy („Pułkownik Chabert” Balzaca). Sądzę, że sięgnę po opowiadanie Balzaca z czystej ciekawości właśnie dzięki książce Mariasa.

Miguel i Luisa, „idealna para”, nie odsłaniają swego oblicza. Nie dowiemy się o nich wiele więcej niż Maria sobie wyobrażała podczas codziennych „spotkań” w kafejce. Maria też zresztą jest postacią dość zagadkową, choć to właściwie ona jest narratorem powieści i ona zaznajamia nas z metafizyką uczuć. 

Duże wrażenie zrobił na mnie początek i druga połowa książki, gdy Maria wikła się w romans, który przyczynia się do odkrycia pewnych niepokojących faktów dotyczących morderstwa Miguela. W pierwszej połowie książki, po interesującym początku, jest nieco nudnawo. Gdy jednak przyzwyczaimy się do rytmu i stylu opowieści możemy całkiem często odkryć zdanie, sentencję, refleksję, która dotrze do naszego serca, gdyż dotyczy stanu zakochania i relacji między partnerami w związku uczuciowym. Nie zdziwię się jednak, jeśli część z Was uzna tę książkę za nudną. 

Ta książka – jeśli się nie zniechęcimy rozbudowanymi dygresjami – pozwala na chwilę zastanowienia nad różnymi obliczami miłości, rolą partnerów w związku, komplikacjami, które naznaczają nasze uczucie i życie. Kończąc lekturę nie dowiemy się, jakie jest rozwiązanie zagadki morderstwa Miguela, gdyż tę kwestię autor pozostawia otwartą. Nie pojmiemy też do końca natury miłości i lojalności, ale to - umówmy się - zadanie niewykonalne. Niejednoznaczne zakończenie nie rozczarowuje, jest ono utrzymane w duchu książki: ulotne, zaskakujące i… może nawet obiecujące.

Javier Marias (ur. 1951) - hiszpański pisarz. Swoją pierwszą powieść napisał w wieku 17 lat. W latach 1983-1985 był wykładowcą literatury hiszpańskiej i lektorem języka hiszpańskiego na Uniwersytecie Oksfordzkim. Jego powieść "Serce tak białe" odniosła wielki sukces komercyjny i przyniosła mu uznanie krytyków. W 1997 otrzymał International IMPAC Dublin Literary Award. Publikuje w tygodniku El Pais.

Źródło zdjęcia

Autor: Javier Marias
Tutył oryginalny: Los Enamorientos
Wydawnictwo: Sonia Draga
Tłumacz: Carlos Marrodan Casas, Wojciech Charchalis
Rok wydania: 2013
Liczba stron: 376