Maria Pruszkowska, Życie nie jest romansem, ale...

Po niezwykle wciągającej i zabawnej książce „Przyślę Panu list i klucz” zapaliłam się do przeczytania kolejnej części quasi-autobiograficznej historii rodziny moli książkowych przerzucających się cytatami z dzieł klasyków. Już jednak w momencie, gdy spojrzałam na okładkę zorientowałam się, że druga część będzie jednak miała inny, zdecydowanie mniej rozrywkowy charakter. A wszystko dlatego, że akcja książki toczy się w czasie II wojny światowej, kiedy to umiłowanie książek musiało zejść na przynajmniej drugi plan, a główną troską była walka o przeżycie. Zachowanie humoru i optymizmu w obliczu okropności wojny to dość karkołomne założenie i muszę uczciwie przyznać, że tę książkę, mimo zachowania stylu z pierwszej części, czyta się gorzej.

Z wiadomych względów książki schodzą na plan dalszy. Mimo lekko opisanych perypetii rodzinki molów książkowych w okupowanej Warszawie, książek i ciepła znajdziemy tu znacznie mniej niż w poprzedniej części. Życie codzienne w warunkach okupacji niemieckiej, choć opisane pobieżnie i mało dokładnie, oddane jest jednak dość wiernie.

Gdyby autorka ograniczyła się tylko do okupacyjnego „kombinowania”, warunków pracy i funkcjonowania zawodowego, czy próby oderwania się dzięki lekturze od przykrej codzienności, może byłoby to dla mnie akceptowalne. Ale w okupacyjnej rzeczywistości nie sposób było nie zetknąć się z podziemiem i prowadzoną walką z niemieckim okupantem. I tu stykamy się z największym fałszem, niewątpliwie wymuszonym czy sprowokowanym przez cenzurę. Otóż siostra i szwagier Marii, narratorki książki, są bardzo mocno zaangażowani w aktywność podziemnego ruchu oporu, w domyśle Armii Krajowej. Musimy to wydedukować, gdyż nazwa Armii Krajowej w pełnym brzmieniu nie pojawia się w tekście ani razu! Skrót AK pojawia się raz. Tymczasem, jak się okazuje, niemalże głównym ośrodkiem ruchu oporu, dobrze zorganizowanym i walczącym ofiarnie z najeźdźcą jest Gwardia Ludowa, której nazwa jest przywołana kilkakrotnie, a jej przedstawiciel urasta do rangi bohatera i w sumie męża opatrznościowego całej rodziny, gdyż ostatecznie przeciąga szwagra na swoją stronę, co – jak się domyślam – ułatwiło mu znacznie życie w warunkach PRL-u. Przyznam, że ta wersja wydarzeń mocno mi „zgrzyta” i choć rozumiem sytuację autorki w roku wydania książki, to jednak nie wiem, czy nie lepiej było poprzestać na pierwszej części wspomnień. Drugi tom, chociaż w sumie czyta się dobrze, jest jednak naznaczony fałszem, który utrudnił mi przyjemną w założeniu lekturę. 

 

 

Autor: Maria Pruszkowska
Wydawnictwo: Wydawnictwo Morskie
Rok wydania: 1964
Liczba stron: 188

Maria Pruszkowska, Przyślę Panu list i klucz

Bardzo lubię poznawać nowe tytuły „książek o książkach”, które uważam za swego rodzaju podkategorię wartą uwagi każdego mola książkowego. I choć mola we mnie coraz mniej z uwagi na deficyt czasu, to jednak nie oparłam się książce poleconej mi w komentarzu blogowym przez Marię Orzeszkową. Wystarczyły mi dwa skojarzenia: „o książkach” i „w stylu Chmielewskiej”. Wypożyczyłam ją niemal natychmiast, a przeczytałam w tempie ekspresowym, co z uwagi na charakter książki nie jest niczym niezwykłym. :)

Maria Pruszyńska jest autorką kompletnie mi nieznaną, a w tej książce noszącej cechy autobiograficzne (choć jest kilka istotnych różnic) ujawniła swój nieprzeciętny talent komediowy i „zakręcenie” na punkcie książek. Ale czemu się dziwić, jeśli ojciec rodziny prezentował podejście dożycia jak w poniższym cytacie.

„Istotą życia Ojca były książki. Ojciec czytał ciągle. Czytał przy jedzeniu, czytał w pociągu i w tramwaju, i na przystanku. Czytał po południu w fotelu, wieczorem w łóżku.

Najważniejsze obowiązki życiowe odwalał – można by powiedzieć – szybko, uczciwie i precyzyjnie, ale nie wkładając w nie serca ani zapału. Odwalał je też cierpliwie, nigdy się nie buntując, ażeby kupić sobie prawo do zatracania się w książkach podczas godzin należących do niego.(…)

Ojciec uważał, że książki, której nie ma się zamiaru czytać powtórnie, nie warto czytać po raz pierwszy. Mądra ta zasada zupełnie nie przeszkadzała mu pochłaniać wszystkiego, co wpadło mu w rękę.”

Od przeznaczenia nie można uciec, tak więc obie córki swego Ojca i Matki, która mimo długiego oporu również uległa czytelniczej manii, były równie zapalonymi czytelniczkami. Akcja rozgrywa się w okresie międzywojennym, choć na początku można mieć pewne wątpliwości, gdyż brakuje w treści jakichkolwiek odniesień do rzeczywistości.

Maria i Alina wychowują się w rodzinie urzędniczej i nie wyobrażają sobie niemal innej rozrywki niż czytanie, ba pochłanianie, kolejnych książek i dyskusje o nich. Rodzina bowiem miała swój zestaw książek ukochanych, które czytano po wielekroć, cytowano w najrozmaitszych sytuacjach życiowych.

„Posiadaliśmy w naszym mieszkaniu dwie biblioteki. Pierwszą nazywaliśmy „Miesiąc Zatajony” według pięknej nazwy herbu pana Snitko z Pana Wołodyjowskiego. Była to dość obszerna szafka, kryjąca skarby swego wnętrza za przesłoniętym tkaniną szkłem. „Zatajone” tam były książki ukochane, książki, które czytało się po wiele razy i do których wracało się ciągle. Klucz od tej szafki chowaliśmy w zegarze, lecz dla najbliższej nawet rodziny i przyjaciół był niby zawsze zagubiony. Pod tym względem byliśmy obrzydliwie egoistyczni. Chętnego do pożyczania książek częstowaliśmy różnymi Zarzyckimi, Dellami i tym podobnymi głupstwami, które znajdowały się w bibliotece numer drugi, na półkach w przedpokoju. Tę drugą bibliotekę nazywaliśmy „Dary Księżycowe” od tytułu bardzo głupiej książki Farnola. Chętnie wypożyczaliśmy książki z tych półek, bo jeśli nawet jakieś Dary Księżycowe wywędrowały z naszego domu na wieczne nieoddanie, nikt się tym nie przejmował. Znajdowały się tam bowiem książki kupione bez przemyślenia lub przypadkowo, do których nikt nie miał zamiaru wracać i czytać ich powtórnie.”

Jedną z najukochańszych lektur dziewcząt była m.in. sienkiewiczowska „Trylogia”, na temat której siostry toczą dwa pojedynki z własnym wujem usiłując się wzajemnie „zagiąć” na najtrudniejszych pytaniach ze znajomości tego właśnie cyklu. Obie siostry po zakończeniu edukacji nie zdecydowały się na studia, lecz – dzięki rodzinnym koneksjom – rozpoczęły karierę urzędniczą, co nie ograniczało ich czasu wolnego, który mogły przeznaczyć na lekturę kolejnych książek.

Niezapomnianą sceną jest pierwsze zetknięcie Marii z „Trędowatą” Heleny Mniszkówny. Przyznam, że nie mogłam się powstrzymać od śmiechu, gdy Autorka ze swadą opisywała swoje przeżycia jako nastolatki zgłębiającej historię Stefci Rudeckiej podczas podróży pociągiem. Dość powiedzieć, że matka witająca ją na peronie stacji docelowej odebrała córkę spłakaną i pół-przytomną, a to wszystko przez tę książkę.:)

Życie sióstr toczy się spokojnie w otoczeniu niezmiennie zaczytanych domowników, pojawiają się adoratorzy i od tego mniej więcej momentu spada nieco tempo książki. Czyta się ją świetnie, ale zdecydowanym przebojem jest pierwsza część, która wywołuje w nas wspomnienie dziecięcych i młodzieżowych lektur, dzięki którym nie mogliśmy oderwać się od książki.

Fabuła jest w książce dość uboga, najważniejszy jest tu żartobliwy nastrój i książkowe zauroczenia, które sprawiają, że człowiek śmieje się niemal non-stop, a z drugiej strony czytając kolejne tytuły myśli w popłochu, że jest taki nieoczytany w porównaniu do nastoletnich przedwojennych książkoholiczek…

Nie pozostaje mi nic innego jak upolować drugą część pt. „Życie nie jest romansem, ale…”.
 

I na sam koniec przytoczę genialną klasyfikację książek, którą odnalazłam w tej niepozornej książeczce:

"Są książki, które się czyta.
Są książki, które się pochłania.
Są książki, które pochłaniają czytającego."


Autor: Maria Pruszkowska
Wydawnictwo: Wydawnictwo Morskie
Rok wydania: 1972
Liczba stron: 148